Warto przeczytać

Kim był Mikołaj Kopernik ?

Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 r. Jego ojciec, także Mikołaj, który był kupcem i przybył do Torunia z Krakowa, zmarł gdy przyszły astronom miał zaledwie 10 lat. Od tego czasu, Mikołaj i jego brat Andrzej byli wychowywani przez wuja, biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode. Jesienią 1491 r. obydwaj bracia wstąpili na wydział sztuk wyzwolonychSztuki wyzwolonesztuk wyzwolonych w Akademii KrakowskiejAkademia KrakowskaAkademii Krakowskiej, która przeżywała wówczas lata świetności i była zaliczana do najlepszych w Europie. Mikołaj Kopernik studiował na krakowskim wydziale sztuk wyzwolonychSztuki wyzwolonesztuk wyzwolonych (łac.: artes liberales) w latach 1491‑1495. Zdobył tam nie tylko solidną wiedzę z astronomii, matematyki, optyki i fizyki, lecz także zapoznał się z pomysłami krytycznymi wobec wciąż obowiązującego systemu Ptolemeusza i Arystotelesa. Do końca życia Kopernik twierdził, że właśnie Akademii KrakowskiejAkademia KrakowskaAkademii Krakowskiej zawdzięcza „wszystko czym jest”.

R18dls8QJgacU

Rys. 1. Piękna i bogata w szczegóły ilustracja składa się z rysunków umieszczonych w kilku okręgach. W centrum znajduje się koło zawierające w górnej części postać kobiety siedzącej na tronie, symbolizującej filozofię. Kobieta ubrana jest w długie, obszerne szaty, a na głowie ma dziwną koronę z której wystają 3 ludzkie głowy zwrócone w 3 strony. W rękach trzyma długą taśmę z łacińskim napisem. W dolnej części koła na długiej ławie siedzą dwaj filozofowie, studiujący księgi i podpisani jako Sokrates i Plato. Na obwodzie koła opartych jest 7 łuków, wewnątrz których umieszczono stojące postacie w długich szatach, symbolizujące różne nauki i sztuki. Każda z postaci trzyma odpowiedni przyrząd. Na przykład, kobieta symbolizująca muzykę, gra na lirze, a mężczyzna symbolizujący geometrię, trzyma duży cyrkiel. Całość otoczona jest okręgiem z łacińskimi napisami, a pod tym okręgiem widać siedzących czterech mędrców z księgami.

Dyplom ukończenia wydziału sztuk wyzwolonych umożliwiał Kopernikowi dalsze studia na tak zwanych wyższych fakultetach, które zapewniały zdobycie intratnego zawodu. W końcu 1496 r. Kopernik wyjechał więc do Włoch, aby studiować prawo kanoniczne na uniwersytecie w Bolonii, gdyż tamtejsza szkoła prawa słynęła z wysokiego poziomu. Jego pasją była jednak już wtedy astronomia, toteż gdy nadarzała się okazja, brał udział w obserwacjach astronomicznych, które prowadził profesor astronomii Domenico Novara. W 1500 r. przebywał kilka miesięcy w Rzymie, a w latach 1501‑1503 kontynuował studia, tym razem medyczne, w uniwersytecie w Padwie. Po dyplom doktora prawa kanonicznego Kopernik wybrał się jednak do Ferrary, ponieważ tam cena jego wypisania była najniższa (procedura płacenia za dyplom w innej uczelni, niż ta, w której go uzyskano, była wtedy dozwolona).

R8285NI7xJtB7

Rys. 2. Logo uniwersytetu w Bolonii ma kształt koła. Wewnątrz koła znajduje się kilka rysunków przedstawiających symbolicznie scenki z życia uczelni. Na obwodzie koła u góry biegnie duży napis Alma Mater Studiorum, na dole obwodu koła: wielka litera A kropka wielka litera D kropka 1088.

Od 1503 r., po powrocie na stałe do Polski, Kopernik przebywał na Warmii, głównie we Fromborku, gdzie był urzędnikiem odpowiedzialnym za administrację dóbr kościelnych. Był człowiekiem świetnie wykształconym i wszechstronnym. Zarabiał na życie wykorzystując swą wiedzę z prawa, a także praktykował medycynę. Ponadto napisał traktat z ekonomii „Monetae cunendae ratio” (1526‑1528), w którym jako pierwszy sformułował prawo o wypieraniu dobrego pieniądza przez pieniądz gorszy. Później takie samo prawo sformułował Anglik Thomas Gresham. Prawo to jest więc w ekonomii nazywane prawem Kopernika‑GreshamaPrawo Kopernika‑Greshamarawem Kopernika‑Greshama (niestety Anglosasi często zapominają jednak o autorstwie Kopernika).

Astronomią Kopernik zajmował się zatem w chwilach wolnych od pracy zawodowej. Nie wiadomo, kiedy dokładnie sformułował na piśmie zarys swej teorii budowy świata. Przypuszczalnie nastąpiło to niedługo po powrocie z Włoch. Pierwsza informacja o jego kilkunastostronicowej rozprawie „Commentariolus” (tj. „Mały komentarz”) pochodzi z 1514 r. Rozprawa ta zawierała tylko ogólny zarys nowej teorii, ale było już w niej sformułowanie, że Ziemia jest jedną z planet krążących wokół Słońca.

R1Pn2NHOTjRwg

Rys. 3. Zdjęcie przedstawia starą kartkę ze śladami zniszczenia zawierającą łaciński tekst.

Przebywając we Fromborku Kopernik pracował nad swą teorią ruchu ciał niebieskich i wykonywał – wprawdzie nieliczne – obserwacje astronomiczne. Wstrzymywał się jednak z publikacją obszernego dzieła na ten temat, chociaż przypuszczalnie już w 1532 r. miał je niemal ukończone. Mimo tego, wiadomości o jego wynikach rozchodziły się po świecie, choćby dlatego, że rozprawa „Commentariolus” krążyła wśród uczonych w odpisach rękopiśmiennych. W 1536 r. kardynał Nikolaus Schönberg napisał z Rzymu list do Kopernika, w którym usilnie go namawiał, żeby jak najszybciej udostępnił swe odkrycie. W maju 1539 r. przyjechał do Fromborka profesor matematyki uniwersytetu w Wittenberdze Georg Joachim von Lauchen, lepiej znany pod zlatynizowanym nazwiskiem Rheticus (w polskim piśmiennictwie najczęściej używa się spolszczonej formy: Retyk). Kopernik nie tylko udostępnił Retykowi rękopis swego dzieła, ale także prowadził z gościem dyskusje na temat nowego systemu świata. Za jego zgodą Retyk opracował krótkie streszczenie nauki Kopernika i w 1540 r. wydał w Gdańsku książkę w formie listu do matematyka norymberskiego Johanna Schonera. Tytuł tej książki, dość długi, zwykle cytuje się w skrócie jako: „Narratio Prima” (tj. „Opowieść Pierwsza”). Była to pierwsza wydana drukiem relacja o teorii Kopernika.

Następnie Kopernik zgodził się na druk całości dzieła, do którego wprowadził jeszcze pewne poprawki i uzupełnienia, zwłaszcza dzięki temu, że Retyk przywiózł mu greckie wydanie „Almagestu” Ptolemeusza, wydrukowane w 1538 r. Było ono wolne od błędów, jakie znalazły się w łacińskim tłumaczeniu tej książki z arabskiego, wydanym w 1515 r. Na jesieni 1541 r. Retyk pojechał do Norymbergi z rękopisem dzieła Kopernika i tam i przekazał je wydawcy - Andreasowi Osianderowi. Dzieło zostało wydrukowane w 1543 r. Podobno Kopernik zdołał jeszcze przed śmiercią zobaczyć przywieziony do Fromborka egzemplarz. Mikołaj Kopernik zmarł we Fromborku, w maju 1543 roku i został pochowany w tamtejszej katedrze.

R16Y3NfFooQkE

Rys. 4. Na zdjęciu znajduje się prostokątna, kamienna płyta w szerokiej, złotej ramie. Na plucie wyryto złotymi literami łaciński napis. Nad płytą umieszczono portret Mikołaja Kopernika w szerokiej, złotej, kolistej ramie.

Dzieło Kopernika nosiło pierwotnie tytuł „De revolutionibus”, czyli „O obrotach”. Wydawca Osiander, najprawdopodobniej bojąc się jednak wymowy tego dzieła, nie tylko zmienił tytuł na „De revolutionibus orbium coelestium”, czyli „O obrotach sfer niebieskich”, ale usunął przedmowę Kopernika, zastępując ją swoim tekstem, w którym przedstawiał teorię Kopernika tylko jako matematyczną hipotezę, nie mającą związku z rzeczywistym systemem świata. Temu samemu celowi miała służyć niewinna zmiana tytułu: przecież od stuleci było wiadomo, co to są sfery niebieskie, nie było w nim natomiast mowy o sferze Ziemi.

Słowniczek