Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Współczesne systemy ochrony praw człowieka. Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka

R1HrWbUHoeEdJ1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]systemy ochrony praw człowieka ze względu na zasięg działania[/]Elementy należące do kategorii [bold]systemy ochrony praw człowieka ze względu na zasięg działania[/]Nazwa kategorii: powszechny (Organizacja Narodów Zjednoczonych)Nazwa kategorii: regionalneElementy należące do kategorii regionalneNazwa kategorii: Rada EuropyNazwa kategorii: Unia AfrykańskaNazwa kategorii: Organizacja Państw AmerykańskichNazwa kategorii: Wspólnota Niepodległych PaństwNazwa kategorii: Liga Państw ArabskichKoniec elementów należących do kategorii regionalneNazwa kategorii: wewnątrzpaństwoweNazwa kategorii: organizacje pozarządowe, np. Amnesty InternationalKoniec elementów należących do kategorii [bold]systemy ochrony praw człowieka ze względu na zasięg działania[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka

Rola i znaczenie międzynarodowych systemów ochrony praw człowieka, stojących na straży jego praw i wolności, polegają na:

  • tworzeniu standardów praw przez wypracowanie traktatów międzynarodowych w dziedzinie wolności i ochrony praw człowieka na świecie;

  • tworzeniu międzynarodowych systemów ochrony praw służących do zewnętrznej kontroli wewnątrzpaństwowych systemów praw człowieka;

  • ustanowieniu instytucji międzynarodowych chroniących prawa człowieka przez umożliwienie dochodzenia w sprawie o naruszenia praw, gdy instytucje krajowe nie działają prawidłowo. Międzynarodowe instytucje interweniują, gdy wszystkie krajowe możliwości zostały wyczerpane. Obowiązek składania okresowych raportów przez państwa pozwala tym instytucjom na ocenę realizacji przestrzegania określonych kategorii praw człowieka w tych krajach. Główną rolę w tym systemie odgrywa możliwość wniesienia skargi indywidualnej, zgłaszanej bezpośrednio przez osobę pokrzywdzoną.

System ochrony praw człowieka w ramach ONZ

R1dvGWLDUHh0Y1
Flaga ONZ
Źródło: domena publiczna.

Obecnie obowiązujące w ramach ONZ uregulowania prawne dotyczące praw i wolności człowieka zostały oparte na wymienionych niżej dokumentach. Większa część z nich, wraz z później przyjętymi protokołami dodatkowymi, to traktaty międzynarodowe, co oznacza, że tworzą one prawa i obowiązki dla państw‑sygnatariuszy.

Prawami człowieka zajmują się też niektóre wyspecjalizowane agendy zewnętrzne ONZ, takie jak Międzynarodowa Organizacja PracyMiedzynarodowa Organizacja PracyMiędzynarodowa Organizacja PracyUNESCOUNESCOUNESCO, tworzące dodatkowy system ochrony praw człowieka.

Najważniejsze dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka

bg‑lime

Dokumenty o charakterze konstytutywnym i programowym

Karta Narodów Zjednoczonych (San Francisco, 26 czerwca 1945 r.)

Jest to najważniejszy dokument prawny i podstawa działania ONZ. Jako jeden z jego głównych celów wymienia się przywrócenie wiary w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość osoby ludzkiej, w równe prawa mężczyzn i kobiet, jak również narodów dużych i małych. Sygnatariusze Karty wyrażają przekonanie, że prawa człowieka powinny być realizowane bez względu na rasę, płeć, religię czy język. Czuwanie nad przestrzeganiem praw człowieka zostało powierzone Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ.

Powszechna deklaracja praw człowieka (Paryż, 10 grudnia 1948 r.)

R1ammRMfLBrXB1
Logo praw człowieka
Źródło: Predrag Stakić, domena publiczna.

Została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Stworzyła ideowe podstawy systemu światowego ochrony praw człowieka. Jest pierwszym uznanym na arenie międzynarodowej katalogiem podstawowych praw i wolności. Deklaracja przyjęta jako rezolucja nie ma mocy zobowiązującej, wzywa tylko do poszanowania zawartych w niej praw. Katalog praw był szerszy niż ten, który gwarantowano w większości ówczesnych systemów prawa wewnętrznego w poszczególnych krajach; wpłynął na rozwój prawodawstwa krajowego w krajach europejskich, kształtował pod tym względem konstytucje nowo powstających krajów Trzeciego Świata, jak też inspirował większość kolejnych uregulowań prawnych dotyczących praw człowieka. Deklaracja mówi o równych i niezbywalnych prawach członków wspólnoty ludzkiej jako podstawie wolności, sprawiedliwości i pokoju światowego. W dokumencie zawarte są przede wszystkim prawa i wolności indywidualne oraz polityczne, wymienione są też prawa społeczno‑gospodarcze.

Rozwinięciem niektórych wątków tego dokumentu było przyjęcie przez ONZ w następnych latach:

  • Deklaracji praw dziecka z 1959 r.;

  • Deklaracji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1967 r.;

  • Konwencji o prawach dziecka z 1989 r.;

  • Deklaracji o eliminacji przemocy wobec kobiet z 1993 r.

bg‑lime

Traktaty międzynarodowe w ramach ONZ

Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (Nowy Jork, 1966 r.)

Prawa gwarantowane tym paktem, czyli prawa i wolności publiczne oraz wolności indywidualne, powinny być zapewnione przez państwo, które ratyfikowało dokument. Na mocy paktu powołany został Komitet Praw Człowieka.

Pierwszy protokół fakultatywny do paktu określa szczegółowo działania Komitetu Praw Człowieka, m.in. zapisano w nim wymóg poddania się kontroli Komitetu przez państwa ratyfikujące dokument. Polska ratyfikowała ten protokół w 1991 r.

Drugi protokół fakultatywny powstał w 1989 r., a wszedł w życie w 1991 r. Dotyczy on zniesienia kary śmierci.

Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (Nowy Jork, 1966 r.)

Prawa zawarte w tym pakcie nie muszą być zagwarantowane przez ratyfikujące je państwo natychmiast, mogą być realizowane progresywnie, stopniowo, w miarę posiadanych środków. Państwo zobowiązuje się do prowadzenia określonej polityki zmierzającej do realizacji celów zawartych w tym dokumencie. Prawa te nie mogą być podstawą roszczeń indywidualnych osób. Powołany na mocy tego paktu Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych analizuje raporty państw dotyczące realizacji tego traktatu i przedkłada sprawozdania Radzie Gospodarczo‑Społecznej.

Konwencje w ramach ONZ

Konwencje są dokumentami rozwijającymi prawa zapisane w innych dokumentach ONZ. Wchodzą w życie po ratyfikowaniu ich przez określoną liczbę państw i, podobnie jak pakty, obowiązują jedynie w tych państwach, które je ratyfikowały. Powołane specjalnie w tym celu komitety zajmują się badaniem przestrzegania poszczególnych praw.

Przykłady konwencji dotyczących praw człowieka:

  • Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965 r.);

  • Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979 r.);

  • Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (1984 r.);

  • Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin (1990 r.);

  • Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (2006 r.).

Słownik

prawa człowieka
prawa człowieka

podstawowe, niezbywalne i uniwersalne prawa przysługujące człowiekowi bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, urodzenie, stan zdrowia i inne

UNESCO
UNESCO

(ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization); organizacja, której celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki; dba również o propagowanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię

Miedzynarodowa Organizacja Pracy
Miedzynarodowa Organizacja Pracy

(ang. International Labour Organization – ILO); organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi, ograniczaniem pracy dzieci, ochroną praw pracowników, poprawą warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń oraz opracowywaniem międzynarodowych standardów pracy