Komunikacja

U podstaw porozumiewania się leży komunikacja, czyli wymiana różnego rodzaju komunikatów. Według modelu komunikacyjnego Romana Jakobsona pełnią one szereg funkcji: informacyjną, ekspresywną, impresywną, fatyczną, poetycką i metajęzykową. Komunikaty można podzielić na niewerbalne (np. mowa ciała) i werbalne.

Roman Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, “Pamiętnik Literacki” 1960, nr 51/2, s. 435.

Funkcje wypowiedzi

• funkcja informacyjna - każdy komunikat odwołuje się do rzeczywistości, o czymś informuje;

• funkcja ekspresywna - czasem wypowiedź ma na celu przekazanie stanów emocjonalnych nadawcy, a nie poinformowanie o czymś;

• funkcja impresywna - komunikat ma za zadanie wpłynąć na odbiorcę lub wywrzeć na nim jakieś wrażenie, przekonać go, skłonić do zmiany poglądu, postawy, zachowania;

• funkcja fatyczna - podtrzymywanie kontaktu (potakiwanie, pytania, twierdzenia rozwijające rozmowę, kierujące nią);

• funkcja poetycka - odwołanie do rzeczywistości nie jest najważniejsze, a sam komunikat ma wywołać wrażenie u odbiorcy poprzez sposób sformułowania tekstu, formę, budowę;

• funkcja metajęzykowa - funkcja języka polegająca na przekazywaniu informacji o języku za pomocą należących do tego języka słów i wyrażeń; mogą to być informacje o budowie języka czy działaniu i znaczeniu wchodzących w jego skład wyrazów.

Norma językowa i błędy

Na kulturę wypowiedzi, czyli na jej jakość i skuteczność, składa się poprawność i sprawność językowa. Jak zauważają autorzy poradnika O dobrej i złej polszczyźnie:

Zmienność języka

Język żyje, zmienia się razem ze zmieniającą się rzeczywistością. Zależność jest obustronna - język rzeczywistość kształtuje, a jednocześnie znajdują w nim odbicie procesy zachodzące w świecie. Wzbogaca się o nowe słowa i wyrażenia. Niektóre z nich stają się modne. Znajdują się wśród nich m.in. wyrazy angielskie, jak choćby deadline, task, power, target, ale i wulgaryzmy, brutalizmy, potocyzmy. Słowa takie, jeśli nie spełniają kryterium wystarczalności, tzn. nie są niezbędne, ponieważ mają polskie odpowiedniki, utrudniają zrozumienie wypowiedzi.

Podobny skutek niesie niedostosowanie komunikatu do kompetencji odbiorcy bądź danej sytuacji. Przykładem tego jest język stosowany w pismach urzędowych oraz umowach, gdzie dominują branżowe zwroty, fachowa terminologia, rozbudowane konstrukcje zdaniowe, powtórzenia. Powoduje to często trudności w odbiorze tych tekstów.

Słownik