Zmienność to występowanie wszelkich różnic między organizmami należącymi do tej samej populacji lub tego samego gatunku. Dzieli się ją na zmienność uwarunkowaną czynnikami genetycznymi i środowiskowymi.

Zmienność środowiskowa jest wynikiem oddziaływania czynników środowiska zewnętrznego na cechy warunkowane przez dane geny. Można się o niej przekonać np. poprzez umieszczenie dwóch osobników o tym samym genotypiegenotypgenotypie w różnych środowiskach. Zróżnicowanie warunków otoczenia wpłynie na powstanie różnic między niektórymi cechami takich organizmów.

Synonimami zmienności środowiskowej są terminy zmienność fluktuacyjnafluktuacjafluktuacyjna i zmienność modyfikacyjnamodyfikacjamodyfikacyjna. Przymiotnik „fluktuacyjna” wskazuje na jej nieregularny przebieg, wynikający ze zmiennych warunków środowiska, natomiast „modyfikacyjna” – na związek z modyfikacją fenotypu.

Na zmienność środowiskową wpływają czynniki takie jak:

• klimat (np. wysokość nad poziomem morza);

• pokarm;

• temperatura;

• dostępność do światła;

• poziom pH gleby (w przypadku roślin).

Cechy osiągnięte wskutek wpływu środowiska nie podlegają dziedziczeniu. Zakres zmienności modyfikacyjnej wyznaczany jest przez plastyczność genotypu. Z kolei jej trwałość zależy od czasu i natężenia oddziaływania określonego czynnika zewnętrznego.

Znanym przykładem zmienności środowiskowej jest zróżnicowanie kształtu liści strzałki wodnej. Strzałka wodna to bylinabylinabylina należąca do rodziny żabieńcowatych, która występuje powszechnie w płytkich zbiornikach wodnych. U strzałki wodnej, w zależności od środowiska, można wyróżnić różne typy liści. Liście, które są całkowicie zanurzone w wodzie, przyjmują kształt wstęgowaty. Z kolei te, które znajdują się nad wodą, mają kształt strzałkowaty. Trzecim typem liści u strzałki wodnej są liście owalne, które znajdują się na powierzchni wody.

Zmienność środowiskowa jest widoczna również w populacjach pszczół. Z zapłodnionego jaja u tych owadów może powstać królowa zdolna do rozrodu albo robotnica, czyli pszczoła niezdolna do rozrodu. To, jaki rodzaj pszczoły powstanie, zależy przede wszystkim od długości karmienia larwy. Larwy pszczół są karmione wydzieliną z gruczołów ślinowych młodych robotnic (mleczko pszczele). Larwy, które przekształcą się w niezdolne do rozrodu robotnice, otrzymują pokarm tylko przez ok. 3 dni. Z kolei przyszła królowa jest karmiona dłużej, aż do momentu przeobrażenia w poczwarkę.

RlDlLJs79lr3g

Zdjęcie przedstawia kilka pszczół. Jedna z nich wyróżnia się wielkością. Pszczoła ta ma żółtawy odwłok, niewielkie skrzydła. Tuż za głową ma różową plamę.

Barwa sierści u królika himalajskiego jest uzależniona od temperatury. U tego gatunku królika najniższa temperatura ciała zauważalna jest na kończynach, pyszczku oraz ogonie i uszach. Właśnie te obszary ciała pokryte są ciemną sierścią, natomiast reszta ciała – sierścią białą. Stanowi to przystosowanie do niskiej temperatury – ciemna sierść w większym stopniu pochłania promieniowanie słoneczne. W przypadku gdy inne rejony ciała królika osiągają odpowiednio niską temperaturę, porastająca je sierść również przybiera ciemną barwę. Tego rodzaju zmiany ubarwienia nie są dziedziczone, lecz powstają w odpowiedzi na warunki środowiskowe, w tym przypadku temperaturę.

R1dPeP8Bt2TtR

Na zdjęciu jest królik himalajski. Ma białe futro, ale uszy, pyszczek i nogi są czarne. Królik ten ma czerwone oczy. Siedzi na sianie.

RRlI8bLsCSeo0

Zdjęcie przedstawia młodego kota. Ma jasnobrązową sierść, nieco ciemniejszą na uszach i pyszczku. Kot znajduje się w pokoju. W tle na dywanie leży drugi kot.

Słownik