RNSLVNnGMziUN1

Ilustracja przedstawia pięć stadiów bruzdkowania na przykładzie komórki zarodkowej ssaka. Komórka jest kulista. W pierwszym etapie widoczny podział na dwie części. W kolejnych w środku komórki pojawia się coraz więcej kulistych form.

BlastulablastulaBlastula to wczesne stadium rozwoju zarodkowego zwierząt, będących organizmami wielokomórkowymi. Organizmy te charakteryzują się m.in. zdolnością do gametogenezygametogenezagametogenezy, tj. tworzenia i różnicowania komórek rozrodczych (gamet).

Blastula powstaje w wyniku procesu bruzdkowaniabruzdkowanie (segmentacja)bruzdkowania, na jego końcowym etapie.

Bruzdkowanie (inaczej: segmentacja) to pierwszy etap rozwoju zarodka zwierząt, w którym zachodzi seria podziałów mitotycznych zygoty powstałej po zapłodnieniu komórki jajowej lub - w przypadku organizmów rozmnażających się partenogenetyczniepartenogenezapartenogenetycznie - powstałej z niezapłodnionego jaja. W procesie tym powstają coraz mniejsze komórki – blastomery. Zarodek złożony z grudki blastomerów to stadium morulimorulamoruli. Z czasem pomiędzy komórkami moruli pojawia się płyn, który wypełnia jej wnętrze. Blastomery zaś układają się na powierzchni, tworząc ścianę powstałego pęcherzyka. Jest to stadium blastuli.

R1JNO1O5USjJW1

Ilustracja przedstawia morulę. To forma zbudowana z kulistych elementów przylegających do siebie. Całość ma otoczkę.

Zarówno typ bruzdkowania, jak i budowa blastuli zależne są od ilości i rozmieszczenia żółtka w jaju.

Bruzdkowanie całkowite – podziałom ulega cała komórka (zygota lub niezapłodniona komórka jajowa):

• bruzdkowanie całkowite równomierne – jaja z małą ilością żółtka dzielą się w całości na jednakowe blastomery;

• bruzdkowanie całkowite nierównomierne – jaja o średniej ilości żółtka zgromadzonego na jednym biegunie dzielą się na większe komórki (makromery) i mniejsze komórki (mikromery).

Bruzdkowanie częściowe – podziałom ulegają jądra komórkowe wraz z cytoplazmą niezawierającą żółtka:

• bruzdkowanie częściowe tarczkowe – dzieli się tylko tarczka cytoplazmy na biegunie niezawierającym żółtka;

• bruzdkowanie częściowe powierzchniowe – przy dużej ilości żółtka zgrupowanego w środku jaja dzieli się tylko cytoplazma na obwodzie.

U większości zwierząt blastula ma kształt kulistego pęcherzyka (celoblastula), którego ściana (blastoderma) jest zbudowana z jednej lub kilku warstw komórek otaczających jamę blastuli (blastocel, tzw. pierwotną jamę ciała), wypełnioną płynem.

Wyróżniamy następujące typy blastul:

Stereoblastula powstaje w wyniku bruzdkowania spiralnegobruzdkowanie spiralnebruzdkowania spiralnego. Blastocel jest bardzo mały. Blastomery są stosunkowo duże i jest ich niewiele. Stereoblastula występuje np. u niektórych pierścienic.

Powstaje w wyniku bruzdkowania mniej lub bardziej równomiernego. Celoblastula ma kształt pęcherzyka o jednowarstwowej ścianie, wypełnionego płynem. Występuje m.in. u strzykw, ślimaków, lancetników.

Ten typ blastul występuje w:

• jajach telolecytalnych – o nierównomiernie rozmieszczonej substancji zapasowej (żółtku), która zgromadzona jest na biegunie wegetatywnym (odżywczym) jaja; w konsekwencji jajo bruzdkuje nierównomiernie;

• jajach bruzdkujących częściowo.

Dyskoblastula ma postać spłaszczonego dysku z niewielkim, szczelinowatym blastocelem, rozdzielającym zarodek na dwie warstwy. Występuje m.in. u ryb spodoustych i kostnoszkieletowych oraz u żółwi.

Powstaje z jaj centrolecytalnych (z żółtkiem usytuowanym w środku), w których jedna z warstw komórek nosi nazwę peryblastu. Peryblastula nie ma pierwotnej jamy ciała, czyli blastocelu. Ten typ blastul występuje u niektórych owadów.

Blastocysta to typ blastul występujący u łożyskowców – m.in. u większości ssaków, w tym człowieka. Ma kształt pęcherzyka o ścianie utworzonej z jednej warstwy komórek, zawierającego węzeł zarodkowywęzeł zarodkowy (embrioblast)węzeł zarodkowy, czyli grupę komórek, z których rozwija się właściwy zarodek. W stadium blastocysty zarodek zagnieżdża się w śluzówce macicy.

Słownik