Przeczytaj
Czym jest blastula?
BlastulaBlastula to wczesne stadium rozwoju zarodkowego zwierząt, będących organizmami wielokomórkowymi. Organizmy te charakteryzują się m.in. zdolnością do gametogenezygametogenezy, tj. tworzenia i różnicowania komórek rozrodczych (gamet).
Blastula powstaje w wyniku procesu bruzdkowaniabruzdkowania, na jego końcowym etapie.
Bruzdkowanie
Bruzdkowanie (inaczej: segmentacja) to pierwszy etap rozwoju zarodka zwierząt, w którym zachodzi seria podziałów mitotycznych zygoty powstałej po zapłodnieniu komórki jajowej lub - w przypadku organizmów rozmnażających się partenogenetyczniepartenogenetycznie - powstałej z niezapłodnionego jaja. W procesie tym powstają coraz mniejsze komórki – blastomery. Zarodek złożony z grudki blastomerów to stadium morulimoruli. Z czasem pomiędzy komórkami moruli pojawia się płyn, który wypełnia jej wnętrze. Blastomery zaś układają się na powierzchni, tworząc ścianę powstałego pęcherzyka. Jest to stadium blastuli.
Zarówno typ bruzdkowania, jak i budowa blastuli zależne są od ilości i rozmieszczenia żółtka w jaju.
Wyróżniamy następujące typy bruzdkowania:
Bruzdkowanie całkowite – podziałom ulega cała komórka (zygota lub niezapłodniona komórka jajowa):
bruzdkowanie całkowite równomierne – jaja z małą ilością żółtka dzielą się w całości na jednakowe blastomery;
bruzdkowanie całkowite nierównomierne – jaja o średniej ilości żółtka zgromadzonego na jednym biegunie dzielą się na większe komórki (makromery) i mniejsze komórki (mikromery).
Bruzdkowanie częściowe – podziałom ulegają jądra komórkowe wraz z cytoplazmą niezawierającą żółtka:
bruzdkowanie częściowe tarczkowe – dzieli się tylko tarczka cytoplazmy na biegunie niezawierającym żółtka;
bruzdkowanie częściowe powierzchniowe – przy dużej ilości żółtka zgrupowanego w środku jaja dzieli się tylko cytoplazma na obwodzie.
Przeczytaj więcej na ten temat w e‑materiałach pt. Kryteria podziału i typy bruzdkowaniaKryteria podziału i typy bruzdkowania oraz Typy budowy komórek jajowychTypy budowy komórek jajowych.
Jak zbudowana jest blastula?
U większości zwierząt blastula ma kształt kulistego pęcherzyka (celoblastula), którego ściana (blastoderma) jest zbudowana z jednej lub kilku warstw komórek otaczających jamę blastuli (blastocel, tzw. pierwotną jamę ciała), wypełnioną płynem.
Typy blastul
Wyróżniamy następujące typy blastul:
Stereoblastula
Stereoblastula powstaje w wyniku bruzdkowania spiralnegobruzdkowania spiralnego. Blastocel jest bardzo mały. Blastomery są stosunkowo duże i jest ich niewiele. Stereoblastula występuje np. u niektórych pierścienic.
Celoblastula
Powstaje w wyniku bruzdkowania mniej lub bardziej równomiernego. Celoblastula ma kształt pęcherzyka o jednowarstwowej ścianie, wypełnionego płynem. Występuje m.in. u strzykw, ślimaków, lancetników.
Dyskoblastula
Ten typ blastul występuje w:
jajach telolecytalnych – o nierównomiernie rozmieszczonej substancji zapasowej (żółtku), która zgromadzona jest na biegunie wegetatywnym (odżywczym) jaja; w konsekwencji jajo bruzdkuje nierównomiernie;
jajach bruzdkujących częściowo.
Dyskoblastula ma postać spłaszczonego dysku z niewielkim, szczelinowatym blastocelem, rozdzielającym zarodek na dwie warstwy. Występuje m.in. u ryb spodoustych i kostnoszkieletowych oraz u żółwi.
Peryblastula (periblastula)
Powstaje z jaj centrolecytalnych (z żółtkiem usytuowanym w środku), w których jedna z warstw komórek nosi nazwę peryblastu. Peryblastula nie ma pierwotnej jamy ciała, czyli blastocelu. Ten typ blastul występuje u niektórych owadów.
Blastocysta
Blastocysta to typ blastul występujący u łożyskowców – m.in. u większości ssaków, w tym człowieka. Ma kształt pęcherzyka o ścianie utworzonej z jednej warstwy komórek, zawierającego węzeł zarodkowywęzeł zarodkowy, czyli grupę komórek, z których rozwija się właściwy zarodek. W stadium blastocysty zarodek zagnieżdża się w śluzówce macicy.
Słownik
(gr. blastós - zarodek, związek) wczesne stadium rozwoju zarodkowego tkankowców; powstaje w wyniku procesu bruzdkowania
seria wielokrotnych podziałów mitotycznych zachodzących w zapłodnionym lub niezapłodnionym jaju, w wyniku których powstają coraz mniejsze komórki – blastomery
rodzaj bruzdkowania spotykany u niektórych bezkręgowców (np. u wirków wielojelitowych, pierścienic, ślimaków i małżów), w którym bruzdy dzielącego się jaja są ustawione skośnie względem siebie, wskutek czego blastomery są przesunięte i w zarodku ułożone są spiralnie
proces tworzenia i różnicowania komórek rozrodczych (gamet)
stadium rozwoju zarodka występujące po bruzdkowaniu; poprzedza stadium blastuli; morula składa się z 12–32 blastomerów powstałych w wyniku podziałów zygoty, otoczonych osłonką przejrzystą
bezkomórkowa warstwa zbudowana z glikoprotein, otaczająca oocyt I rzędu w pęcherzyku jajnikowym ssaka; po owulacji staje się wewnętrzną osłonką jaja, a zawarte w niej glikoproteiny kilku typów odpowiedzialne są za wiązanie plemników z komórką jajową
(gr. parthénos – dziewica, génesis – powstanie); odmiana rozmnażania, która polega na rozwinięciu się osobnika potomnego z komórki jajowej bez udziału plemnika
grupa komórek powstających w wyniku bruzdkowania w rozwoju zarodkowym; część blastocysty, z której powstaje właściwy zarodek