Wraz z rozwojem społeczno‑gospodarczym zmienia się wpływ środowiska geograficznego na działalność człowieka. Zależność człowieka od środowiska była szczególnie istotna w przeszłości historycznej, aż do czasów rewolucji przemysłowych. Postęp technologiczny, liczne odkrycia i wynalazki, bogacenie się społeczeństw, wiedza na temat naturalnych zjawisk i procesów pozwalają na pokonanie wielu barier środowiskowych. Jednak człowiek nie jest w stanie całkowicie uniezależnić się od środowiska i kształtować go zgodnie z własną wolą.

Rozwój zrównoważonyrozwój zrównoważonyRozwój zrównoważony jest koncepcją, zgodnie z którą nadrzędną zasadą obowiązującą przy realizacji różnorodnych potrzeb człowieka powinno być nieumniejszanie szans przyszłych pokoleń na zaspokojenie tych samych potrzeb. Początki zrównoważonego rozwoju sięgają XIX w., lecz wówczas termin ten odnosił się jedynie do sfery leśnictwa. Dopiero w XX w. zaczęto używać go w związku z rozwojem cywilizacyjnym i wynikającymi z niego konsekwencjami dla kolejnych pokoleń mieszkańców Ziemi.

Powołana w 1983 r. przez Sekretarza Generalnego ONZ Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju opublikowała w 1987 r. specjalny raport pt. „Nasza wspólna przyszłość” (Our Common Future), w którym przedstawiła założenia tej koncepcji, a w 1992 r. doprowadziła do zwołania tzw. II Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro, w którym uczestniczyli przedstawiciele 172 państw ze wszystkich stron świata. Udało się wówczas przyjąć szereg porozumień, deklaracji i dokumentów odnoszących się do rozwoju ekonomicznego, ekologicznego i społecznego. Były to m.in.:

• Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju – stanowiąca zbiór 27 zasad mówiących o prawach i obowiązkach poszczególnych państw wynikających z koncepcji zrównoważonego rozwoju;

• Deklaracja o lasach – dotyczyła rozwoju, ochrony i użytkowania obszarów leśnych;

• Ramowa konwencja w sprawie zmian klimatu – dotyczyła ustabilizowania ilości gazów cieplarnianych w atmosferze oraz ich emisji, tak by ekosystemy mogły samoistnie przystosować się do zmian klimatu;

• Konwencja o różnorodności biologicznej – określała zasady ochrony, pomnażania oraz korzystania z zasobów bioróżnorodności;

• Agenda 21 – wskazywała sposoby i środki zrównoważenia rozwoju społecznego, środowiskowego i gospodarczego na kuli ziemskiej.

W następnych latach miało miejsce wiele konferencji związanych z ideą zrównoważonego rozwoju. Na szczególną uwagę zasługują:

• Konferencja w Kioto (1997 r.), podczas której podpisano tzw. Protokół z Kioto (aneks do Ramowej konwencji w sprawie zmian klimatu) zawierający zobowiązanie państw do redukcji emisji gazów powodujących efekt cieplarniany o określony procent do 2012 r.;

• Konwencja z Aarhus (1998 r.), poruszająca kwestie praw człowieka do czystego środowiska;

• III Szczyt Ziemi w Johannesburgu (2002 r.), dotyczący zagadnień związanych m.in z dostarczaniem czystej wody, dostępnością energii, dbałością o zdrowie, zapewnieniem zrównoważonego rozwoju rolnictwa i i bioróżnorodności.

Planowanie przestrzenneplanowanie przestrzennePlanowanie przestrzenne dąży do stworzenia warunków do rozwoju produkcji i wszechstronnego zaspokajania potrzeb ludności, połączonego z dbałością o racjonalne gospodarowanie środowiskiem przyrodniczym i ochroną wartości kulturowych. W planach zagospodarowania przestrzennego ustala się przeznaczenie i sposób wykorzystania terenów na poszczególne cele z uwzględnieniem przyszłych potrzeb społeczeństwa. Miejscowe planowanie przestrzenne (tradycyjnie zwane również urbanistyką) dotyczy obszaru miasta, osiedla, wsi, ich części lub zespołów. Regionalne planowanie przestrzenne dotyczy większych obszarów. W niektórych krajach (np. w Holandii) są sporządzane także plany zagospodarowania przestrzennego całego kraju. Planowanie przestrzenne jest złożoną dyscypliną naukową, korzysta z pomocy wielu nauk (np. architektury, demografii, ekologii, ekonomii, fizjografii, geografii gospodarczej, socjologii) oraz wielu dziedzin techniki.

Słownik