Wybory parlamentarne w państwach demokratycznych odbywają się według znanych obywatelom zasad. Możemy głosować zgodnie z systemem większościowym (cztery przymiotniki) lub systemem proporcjonalnymsystem proporcjonalnysystemem proporcjonalnym (pięć przymiotników). Wybór systemu wyborczego jest konsekwencją decyzji politycznych – o nim również decydują nasi przedstawiciele. Ich rozstrzygnięcia wypływają z tradycji lub realizują interesy partii politycznych działających w danym państwie. Jednak bez względu na system wyborczy, wybory spełniają określone funkcje.

W państwie demokratycznym dzięki wyborom tworzymy skład parlamentu, innych organów władzy publicznej i legitymizujemy ich prawo do decydowania o naszym życiu. Realizujemy również prawo do wybierania parlamentarzystów, którzy reprezentują nasze poglądy polityczne i powinni gwarantować nam ich realizację.

RPZ3xnoVifoCW

Zdjęcie przedstawia ulicę. Na jednym z jej boków stoi parkan. Jest całkowicie oplakatowany wizerunkami różnych osób. Plakaty wyborcze wiszą także na licznych sznurkach nad ulicą.

Proces wyborczy

W procesie rywalizacji wyborczej uczestniczą dwie odmienne, ale niezbędne do jego przeprowadzenia grupy społeczne. To wyborcy i komitety wyborcze reprezentujące partie polityczne i ich programy. Wybór parlamentu jest wynikiem działań partii (komitetów wyborczych) w okresie ich funkcjonowania, kampanii wyborczejkampania wyborczakampanii wyborczej i indywidualnych decyzji wyborczych każdego obywatela. Te powiązania między dwiema stronami procesu wyborczego wpływają na skład nowo wybranego parlamentu.

W rywalizacji wyborczej biorą najczęściej udział partie polityczne. Ich organizacja jest regulowana normami prawnymi ustalonymi przez organy ustawodawcze, w których zasiadają przedstawiciele partii. Można więc mieć wątpliwości, co do przejrzystości tych działań, dlatego jednak indywidualne decyzje wyborcze decydują o różnych składach parlamentów. W państwach demokratycznych to wybory parlamentarne wpływają na alternację władzyalternacja władzyalternację władzy, na to, które partie i jacy ich przedstawiciele będą podejmować decyzje: czy będzie możliwe porozumienie między różnymi partiami, czy też nastąpi silna polaryzacjapolaryzacjapolaryzacja, która uniemożliwi podejmowanie decyzji długofalowych, wychodzących poza bieżące sprawy i bieżącą kadencję.

Sam proces wyborczy, który rozpoczyna się w momencie rozpisania wyborów, a kończy aktem głosowania i uznania wyników wyborów przez organ sądowy, determinuje możliwości funkcjonowania i sprawność władzy ustawodawczej. Uwzględniając dwa poziomy procesu wyborczego, przyjrzymy się zarówno zachowaniom wyborców (elektoratuelektoratelektoratu), jak i rywalizacji między partiami politycznymi.

Charakteryzując elektorat, możemy wskazać na jego dwie zasadnicze cechy, czyli to, czy jest ustrukturyzowany czy nieustrukturyzowany.

Główną różnicą w zachowaniach wyborców jest trwałość przywiązania do partii politycznej. Identyfikacja z programem partii politycznej wynika najczęściej z poziomu życia, wykonywanego zawodu czy oczekiwań wobec państwa. W ustabilizowanych demokracjach często zdarza się, że identyfikacja z partią polityczną jest międzypokoleniowa i pozostaje nawet przy zmianie statusu społecznego. W takich sytuacjach partie mają zazwyczaj ustabilizowaną pozycję polityczną, znają przybliżony próg poparcia, jaki mogą uzyskać w kolejnych wyborach. Łatwo również wyborcom głosującym na partię określić jej szanse na wejście do parlamentu czy poziom wpływu na rząd.

Progi wyborcze i kształty okręgów wyborczych

Poza zachowaniami wyborczymi obywateli wpływ na wyniki wyborów, czyli układ partii w parlamencie, mają także klauzula zaporowaklauzula zaporowaklauzula zaporowa (próg wyborczy) oraz kształt i wielkość okręgu wyborczegookręg wyborczyokręgu wyborczego.

Klauzule zaporowe (progi wyborcze) występują wyłącznie w proporcjonalnych systemach wyborczych. Celem ich wprowadzenia jest wyłonienie parlamentu o zwartej większości, pozwalającego na powołanie stabilnego rządu. Próg wyborczy to minimalny procent głosów uzyskanych przez komitet wyborczy na terenie całego państwa, który umożliwia mu udział w podziale mandatów parlamentarnych. Brak osiągnięcia klauzuli zaporowej powoduje, że głosy oddane na dany komitet wyborczy przepadają (głosy stracone) i nie są uwzględniane w podziale mandatów (za 100% głosów stanowiących podstawę obliczeń przyjmuje się tylko te, które osiągnęły klauzulę zaporową). Celem wprowadzenia klauzul zaporowych jest przeciwdziałanie rozdrobnieniu sceny politycznej. Pozwalają one na zbudowanie stabilnej koalicji rządowej.

Progi wyborcze wykluczają z parlamentu partie skrajne, które występują przeciwko systemowi demokratycznemu. Ich wprowadzenie zmniejsza również liczbę partii w parlamencie, co wpływa na poziom relewantnościrelewancjarelewantności partii i kształt systemu partyjnego. Wysokość progu dla partii i koalicji wyborczych jest różna, np. dla partii 2% (Dania), 5% (Polska); dla koalicji 8% (Polska). Przeciwnicy klauzul zaporowych wskazują, że ich wprowadzenie powoduje zmniejszenie reprezentatywności parlamentu. Wskazują oni na „głosy stracone”, tj. oddane na partie, które nie uzyskały progu. Ich wprowadzenie pomaga jednak w ustabilizowaniu sceny politycznej i możliwości sprawnego kierowania państwem przez rząd, najczęściej koalicyjny. Klauzule zaporowe wpływają na ilość partii tworzących rząd (najczęściej ogranicza się ona do dwóch).

System proporcjonalny, jako sposób ustalania wyników głosowania, bez klauzuli zaporowej stosuje się rzadko, w zasadzie jedynie jako swoisty eksperyment w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie o rzeczywisty układ sił politycznych w państwie.

Innym sposobem wpływu na ostateczną reprezentację parlamentarną są również wielkość i granice okręgu wyborczego. Każdy okręg wyborczy pełni określone funkcje.

Okręgi wyborcze to jednostki administracyjne, w których dokonuje się wyborów przedstawicieli. Ich granice nie muszą odpowiadać granicom jednostek administracyjnych, gminy, powiatu czy województwa. Są one wyznaczane przez parlament i zawarte w kodeksach wyborczych. W przypadku państw demokratycznych granice okręgów wyborczych wyznacza się w celu uzyskania największej możliwej w systemie proporcjonalnym reprezentatywności wyborów.

Rodzaje głosowania zdalnego

We współczesnym świecie, aby umożliwić wszystkim uprawnionym obywatelom możliwość głosowania, zaproponowano głosowanie korespondencyjne poza tradycyjnym głosowaniem w lokalu wyborczym i e‑votinge‑votinge‑voting. Są to dwie dodatkowe możliwości udziału w wyborach, przeznaczone dla osób trwale lub chwilowo niepełnosprawnych lub tych, które z powodu wyjazdu lub innych zdarzeń losowych nie będą w dniu głosowania w swoim okręgu wyborczym, a chcą zagłosować.

Zgodnie z zasadami głosowanie korespondencyjne to forma, w której osoba zainteresowana zgłasza do komisji wyborczej chęć oddania głosu właśnie w taki sposób. Na podany przez nią adres zostanie przesłany pakiet i przekazany do rąk własnych za potwierdzeniem odbioru. Aby zapewnić tajność głosowania, w pakiecie, poza kartą wyborczą, znajduje się oświadczenie o osobistym oddaniu głosu oraz karta do głosowania. Po oddaniu głosu kartę wkłada się do koperty. Zaklejoną kopertę wraz z oświadczeniem o samodzielnym oddaniu głosu umieszcza się w drugiej kopercie i odsyła do Komisji Wyborczej. Komisja powinna na podstawie oświadczenia odznaczyć obywatela na liście wyborców jako osobę oddającą głos, natomiast zaklejoną kopertę z głosem wrzucić do urny, gdzie będą znajdować się pozostałe głosy, oddane w ten sam sposób. Tylko tak zorganizowana procedura daje gwarancję tajności głosowania. Głos oddany korespondencyjnie liczy się tak samo, jak głosy oddane w lokalu. Procedura ta jest dość skomplikowana i wymaga zgłoszenia przez obywatela chęci udziału w głosowaniu korespondencyjnie, a to oznacza, że może być stosowana jako procedura uzupełniająca.

Jako procedurę uzupełniającą można traktować e‑voting. Internet w procesie wyborczym może być stosowany w różny sposób. Droga elektroniczna może być wykorzystywana:

• w procesie zbierania i wizualizacji wyników przesłanych z komisji wyborczych, w których głosy oddaje się w sposób tradycyjny;

• w procesie przyjmowania i zliczania głosów;

• w zdalnym głosowaniu przez internet lub głosowaniu mobilnym z wykorzystaniem telefonów komórkowych.

Można zatem głosowanie elektroniczne rozumieć jako wykorzystanie narzędzi teleinformatycznych do przyjmowania i liczenia głosów lub do ich oddawania. Oczywiście, ze względu na przepustowość łączy internetowych i zabezpieczania głosowania forma ta ma ciągle charakter eksperymentalny i jest dopuszczalna w krajach o niewielkiej liczbie mieszkańców i wysokim poziomie cyfryzacji (np. w Estonii).

Kampania wyborcza

Elementem każdego procesu wyborczego, również wyborów parlamentarnych, jest kampania wyborcza. Zaczyna się ona w dniu ogłoszenia daty głosowania i kończy się na 24 godziny przed dniem głosownia. W trakcie kampanii wyborczej powinny być zachowane warunki równego dostępu do mediów publicznych wszystkich zarejestrowanych komitetów wyborczych. Nie wolno niszczyć materiałów wyborczych innych komitetów, zaś agitacja wyborcza może być prowadzona wyłącznie za zgodą komitetu. Finansowanie kampanii wyborczej jest uregulowane w prawie poszczególnych państw. Ważne są przy tym zasady równości dostępu do różnych środków przekazu i jawności pozyskiwania środków na kampanię.

We współczesnych państwach demokratycznych kampanię prowadzi się w środkach masowego przekazu, w internecie i przez kampanię bezpośrednią, czyli spotkanie kandydatów z wyborcami oraz przekazywanie ulotek i wieszanie plakatów. Kampania wyborcza jest ważnym elementem procesu wyborczego, ponieważ daje obywatelom możliwość zapoznania się z programami komitetów wyborczych i świadomy wyborca powinien sięgnąć po program partii, którą reprezentuje dany kandydat, niż poprzestawać na hasłach wyborczych. Bardzo często są one nadmiernie optymistyczne, zwłaszcza w przypadku opozycji, która nie zawsze zdaje sobie sprawę z rzeczywistych możliwości państwa.

Jeśli spojrzymy na regulacje prawne (Kodeks wyborczy, rozdz. 12), zakaz prowadzenia kampanii wyborczych obejmuje tereny urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów, jednostek wojskowych i obrony cywilnej. Zakaz ten dotyczy także szkół, w których nie wolno agitować uczniów. Warunkowym zakazem objęte sa zakłady pracy, jeśli agitacja utrudnia ich normalne funkcjonowanie.

R1GzXyWr8IIkX

Zdjęcie przedstawia scenę z mównicą przy której stoi trzech mężczyzn. Za ich plecami dwie kobiety. Wkoło sceny z mównicą znajdują się rzędy krzeseł i siedzących na nich ludzi. W tle zawieszona jest polska flaga z napisem Silna Polska w bezpiecznej Europie.

Słownik