Socjologia – społeczeństwo ponowoczesne

Na ukształtowanie się postmodernizmupostmodernizmpostmodernizmu w filozofii wpłynęły m.in. zjawiska cywilizacyjne i społeczne, często będące przedmiotem badań socjologów. Stąd wielu autorów postmodernistycznych porusza się na styku socjologiisocjologiasocjologii i filozofii. Filozofia postmodernistyczna wyraża więc do pewnego stopnia specyficzne trendy czy światopogląd społeczeństwa ponowoczesnego.

R1UjHxkCAYR5U1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Jest łysiejący, ma po bokach krótkie, siwe włosy. Mężczyzna ma głębokie zmarszczki na twarzy oraz małe, krzaczaste brwi. Ubrany jest w garnitur. Przemawia do mikrofonu. Gestykuluje lewą dłonią.

Społeczeństwo ponowoczesne charakteryzuje się szeregiem zjawisk, które Zygmunt Bauman streścił w wyrażeniu „płynna nowoczesność”. Nowoczesność tę zainicjowały różne procesy, które obserwujemy już od dziesięcioleci. Przede wszystkim zaś zasadniczy upadek wiary w wielkie, wywodzące się z oświecenia projekty, które łączyły ideęideaideę postępu społecznego z rozwojem nauki i udoskonalaniem struktur politycznych, co miało prowadzić do ogólnego przyrostu szczęścia. W połowie XX w., częściowo z powodu doświadczeń II wojny światowej, a częściowo w wyniku różnorodnych skutków ubocznych rewolucji technologicznej oraz funkcjonowania tzw. społeczeństwa dobrobytu (przede wszystkim społeczeństwa amerykańskiego), coraz bardziej oczywiste stało się, że postęp techniczny i rozwój struktur politycznych nie rozwiązują problemów, lecz je generują.

• Technologia ułatwia nam życie, ale prowadzi do zanieczyszczenia środowiska oraz alienacjialienacjaalienacji − otoczeni elektronicznymi gadżetami, tracimy kontakt z innymi ludźmi, naturą, samym sobą.

• Postęp cywilizacyjny nie niweluje nierówności społecznych, lecz coraz częściej je utrwala. Zwiększa się i utrzymuje margines osób z różnych powodów wykluczonych.

• GlobalizmglobalizacjaGlobalizm sprawia, że coraz trudniej przewidywać lokalne zjawiska gospodarcze, co prowadzi do wzrostu niepewności ekonomicznej − coraz mniej ludzi może liczyć na stałą, dobrze płatną pracę z wyraźną perspektywą awansu zawodowego.

• Łatwość przemieszczania się i rozwój komunikacji zwiększają tempo życia i zmian, co na dłuższą metę prowadzi do wykorzenienia człowieka, rozbicia tradycyjnych wspólnot i atomizacjiatomizacjaatomizacji społecznej. Wszystkie te zjawiska są źródłem niepokojów współczesnego człowieka.

• Próby centralnej, państwowej kontroli zderzają się ze wzrastającą liczbą partykularnych, lokalnych, niepowtarzalnych celów. Zderzenia te rodzą konflikty i frustracje.

• Wielość występujących obok siebie stylów życia i wartości z jednej strony umożliwia bogaty wybór, z drugiej jednak prowadzi do zagubienia i dezorientacji.

• Kryzys nauk humanistycznych i społecznych, przejawiający się w trwałej niemożności uchwycenia istoty i praw rządzących człowiekiem i społeczeństwem, pogłębia uczucie wykorzenienia i niepewności.

• Postępująca specjalizacja nauk szczegółowych sprawia, że świat jako całość staje się coraz bardziej niezrozumiały.

• EmancypacjaemancypacjaEmancypacja mniejszościowych grup etnicznych, wyznaniowych czy seksualnych prowadzi do zatarcia poczucia jakiejś jednej właściwej normy obyczajowej.

Społeczeństwo ponowoczesne doświadcza kryzysu granic poznania i horyzontu poznawczego (horyzontu rozumienia). Zacierają się granice tożsamości ludzkiej (na ile tworzy nas kultura, język, społeczeństwo, a na ile własne wybory?), granice między naturą a kulturą, między tym, co wymyślone, a tym, co rzeczywiste, między tym, co boskie, a tym, co świeckie, dobre i złe, potrzebą prawdziwą a narzuconą, chorobą i zdrowiem itd. Jednocześnie dalej niż kiedykolwiek wcześniej odsuwa się horyzont zrozumiałości świata i człowieka − nauka, operując hermetycznymhermetycznyhermetycznym językiem, nie wyjaśnia, przedstawiciele poszczególnych specjalności nie potrafią się zrozumieć (i wyjść poza własny wycinek), a nawet gdyby potrafili, to współczesny człowiek, otumaniony przez konsumpcję, zalany elektronicznymi obrazami i bodźcami, traci umiejętność zrozumienia głębokich zjawisk, o których mówią naukowcy, co jedynie prowadzi do pogłębienia dywersyfikacji społecznej na tych, którzy rozumieją, i tych, którzy nie są już w stanie zrozumieć.

Słownik