Każde słowo jest znakiem, tzn. posiada jakieś znaczenie (pojęciową treść). W odniesieniu do nazwy ogólnej (generalnej)nazwa ogólna (generalna)nazwy ogólnej (generalnej) znaczenie to nazywamy jej pojęciem. Jest to zbiór cech wyabstrahowanych ze wszystkich desygnatówdesygnatdesygnatów tej nazwy.

RKzeFed9PCNY5

Schemat blokowy składający się z trzech bloków. Blok pierwszy: słowo/wyrażenie, strzałka w prawo. Blok drugi: znaczenie (treść, pojęcie), strzałka w prawo. Blok trzeci: przedmiot (desygnat).

Każde słowo ma swoją treść – co najmniej jedno znaczenie (słowa wieloznaczne mają ich więcej niż jedno). Znaczenie słowa wskazuje określone przedmioty, które tworzą jego zakres. Do zakresu nazwyzakres nazwyzakresu nazwy (słowa/wyrażenia) należy określony pojedynczy przedmiot, gdy nazwa ma znaczenie indywidualne, a gdy jest nazwą ogólną – zbiór przedmiotów. Związek słowa, znaczenia i przedmiotu nazywamy relacją oznaczania.

R1bCnjkUZb9zK

Schemat złożony z trzech ułożonych liniowo elementów. Element pierwszy: napis/dźwięk jako wyrażenie językowe, strzałka w prawo,. Element drugi: chmurka jako treść (znaczenie — pojęcie), strzałka w prawo. Element trzeci: owal jako zakres (zbiór desygnatów).

Budowa definicji klasycznej

Wyjaśnienie znaczenia słowa nazywamy jej definicją. Definicja zatem to wypowiedź opisująca znaczenie jakiegoś słowa/wyrażenia. W przypadku, gdy słowo ma wiele znaczeń, każde z nich posiada osobną definicję.

Klasyczna postać definicji to definicja przez rodzaj i różnicę gatunkową (per genus et differentia specifica). W tym typie definicji dokonujemy określenia pojęcia poprzez odniesienie go do nadrzędnego zakresu rodzajowego, do którego należą jego desygnaty, oraz przez wskazanie cech wyróżniających je z tego zakresu (cech gatunkowych). Np.: Pies to ssak (rodzaj) stadny, pochodzący od wilka, udomowiony, szczekający (różnice gatunkowe); albo: Pies to udomowione zwierzę (rodzaj), które szczeka (różnica gatunkowa).

Definicja ta zbudowana jest z trzech elementów: członu definiowanego (definiendum), np. pies; łącznika, np. to; członu definiującego (definiens), np. udomowione zwierzę, które szczeka.

R14WjKYalT1TR

Schemat złożony z trzech bloków. Blok pierwszy: definiendum plus blok drugi: łącznik plus blok trzeci: definiens (rodzaj i różnice gatunkowe).

Definicje nieklasyczne

Do rodzajów definicji nieklasycznych należą:

• definicja ostensywna (łac. ostendo – pokazuję), zawierająca element wskazania na konkretny przedmiot w rzeczywistości, będący desygnatem definiowanej nazwy; np. To jest pies (przy jednoczesnym wskazaniu konkretnego psa); w przypadku definiowania nazwy ogólnej przedmiot taki reprezentuje jedynie cały zakres, do którego odnosi się ta nazwa, a definicja wyznacza jedynie nieostry zakres definiowanego pojęcia; by zwiększyć poziom jego ostrości, w definicji ostensywnej stosuje się także czasem wskazywanie przedmiotów nienależących do zakresu definiowanej nazwy, np. To nie jest pies (wskazując np. na wilka); definicje takie stosuje się zwykle do terminów elementarnych, obserwacyjnych i relatywizuje się je ze względu na określoną właściwość, np. To jest – pod względem ostrości – rozmyte;

• definicja enumeratywna (łac. numerus – liczba), polegająca na wyliczeniu charakterystycznych lub wszystkich indywidualnych desygnatów lub podzbiorów, reprezentujących jej zakres, np. Pies to np. Pluto, Reksio, Snoopy, Tramp, Pongo i Goofy; lub: Psy to m.in. dalmatyńczyki, labradory i jamniki;

• definicja kontekstowa, polegająca na użyciu wyrażenia definiowanego w typowym dla niego kontekście; np. Być czyimś potomkiem oznacza być czyimś dzieckiem lub wnukiem, prawnukiem czy praprawnukiem.

R1SOKqxYUKHKm

Ilustracja przedstawia kulę ziemską. Oznaczony jest równik o długości 10000 kilometrów oraz linia biegnąca od równika przez Paryż na biegun północny.

Poprawność definicji

Definicja, aby była poprawna, przede wszystkim musi być trafna (adekwatna). Definicja trafna to taka, która odnosi się dokładnie do wszystkich elementów zbioru desygnatów definiowanego pojęcia i tylko do nich.

Definicja nietrafna (nieadekwatna) to wyrażenie niewłaściwie wskazujące zakres desygnatów określanego pojęcia:

• zbyt szeroka – odnosi się do zakresu szerszego od właściwego zakresu słowa, np. Ryba to zwierzę żyjące w wodzie (ponieważ są zwierzęta wodne, które nie są rybami);

• zbyt wąska – odnosi się do zakresu węższego od właściwego zakresu słowa, np. Ryba to kręgowiec zmiennocieplny żyjący w morzach (ponieważ są ryby żyjące w wodach słodkich);

• o zakresie krzyżującym się z zakresami innych słów – np. Ryba to zwierzę żyjące w morzach (ponieważ są ryby żyjące w wodach słodkich i zwierzęta morskie niebędące rybami).

Inne błędy w definicjach to:

• błąd idem per idem, czyli „to samo przez to samo”, polega na użyciu w definiendum definiensa, np. Magnes to namagnesowany przedmiot.;

• błąd ignotum per ignotum, czyli „nieznane przez nieznane”, np. Fenomenologia polega na redukcji transcendentalnej.;

• błąd circulus in definiendo, czyli „błędne koło w definiowaniu”, polega na definiowaniu jakiegoś wyrażenia za pomocą tego samego wyrażenia, np. Liryka jest rodzajem literackim, w którym wypowiada się podmiot liryczny.

Słownik