Przeczytaj
Ćwiczenia
W lekcjach powtórkowych skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodziło i dlaczego
scharakteryzuj
podobnie jak powyżej należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, podając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy
porównaj
twoim zadaniem jest zestawianie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp., zarówno pod kątem występujących różnic, jak i podobieństw
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” – oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen
rozważ
tu natomiast trzeba sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów; każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji
udowodnij
w poleceniu zawarta jest teza, a od osoby wykonującej to polecenie oczekuje się stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy
wykaż
masz wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj (wymień, wskaż) – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których masz miejsce na odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętaj, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł.
Zmiany społeczne w Polsce w okresie transformacji ustrojowej
Charakterystyka bezrobocia w Polsce
Najbardziej charakterystycznymi cechami polskiego bezrobocia są:
nadreprezentacja kobiet w grupie bezrobotnych (ponad 53% wszystkich zarejestrowanych);
znaczny udział procentowy osób posiadających wykształcenie zawodowe oraz podstawowe w całej populacji bezrobotnych;
około połowa osób bez pracy, to długotrwale bezrobotni, zaś ponad 80% nie ma prawa do zasiłku;
znaczne zróżnicowanie przestrzenne stopy bezrobociastopy bezrobocia; bezrobocie dotknęło zwłaszcza wieś, gdzie do 1990 r. istniało w formie utajonej; szczególnie trudna sytuacja jest na ziemiach byłych Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR), na terenach rolniczych pasa północnego i wschodniego Polski; rozwiązanie PGR‑ów spowodowało utratę miejsc pracy przez część ludności wiejskiej. Grupa ta bardzo słabo dostosowała się do nowych realiów ekonomicznych; brak wykształcenia, przedsiębiorczości spowodowały, że ludność ta po utracie pracy pozostała bierna na rynku pracy;
najwyższe bezrobocie jest w województwie warmińsko‑mazurskim, najniższe zaś - w województwie wielkopolskim; bezrobocie stanowi mniejszy problem w największych miastach.
Bezrobocie rejestrowane w Polsce w latach 1990–2020
-
rok : 1999
styczeń : 11.4
luty : 13.1
-
rok : 2000
styczeń : 13.7
luty : 15.1
-
rok : 2001
styczeń : 15.7
luty : 17.5
-
rok : 2003
styczeń : 20.6
luty : 20
-
rok : 2004
styczeń : 20.6
luty : 20
-
rok : 2005
styczeń : 20.6
luty : 19
-
rok : 2006
styczeń : 19.4
luty : 17.6
-
rok : 2007
styczeń : 18
luty : 14.8
-
rok : 2008
styczeń : 15.1
luty : 11.2
-
rok : 2009
styczeń : 11.5
luty : 9.5
-
rok : 2010
styczeń : 10.4
luty : 12.1
-
rok : 2011
styczeń : 12.9
luty : 12.4
-
rok : 2012
styczeń : 13.1
luty : 12.5
-
rok : 2013
styczeń : 13.2
luty : 13.4
-
rok : 2014
styczeń : 14.2
luty : 13.4
-
rok : 2015
styczeń : 13.9
luty : 11.4
-
rok : 2016
styczeń : 11.9
luty : 9.7
-
rok : 2017
styczeń : 10.2
luty : 8.2
-
rok : 2018
styczeń : 8.5
luty : 6.6
-
rok : 2019
styczeń : 6.8
luty : 5.8
-
rok : 2020
styczeń : 5.5
luty : 5.5
Jak zmieniła się sytuacja w twoim województwie? Czy wiesz, co wpłynęło na zmianę stopy bezrobocia?
Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w Polsce
Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy otworzyła wiele możliwości pomocy bezrobotnym. Przede wszystkim ustawa promuje aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu przez wsparcie bezpośrednie lub pośrednie osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Przewiduje ona następujące formy wsparcia:
pożyczki szkoleniowe – mogą być udzielane bezrobotnym z Funduszu Pracy;
staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy – są to stypendia wypłacane bezrobotnym w okresie stażu lub przygotowania zawodowego finansowanego ze środków starosty; z okresu stażu zawodowego mogą skorzystać bezrobotni poniżej 25. roku życia oraz bezrobotni absolwenci szkół wyższych poniżej 27 lat; długotrwale bezrobotni powyżej 50. roku życia mogą uzyskać stypendium na przygotowanie zawodowe w miejscu pracy;
szkolenia organizowane przez powiatowe urzędy pracy;
dodatek aktywizacyjny – jest przeznaczony dla bezrobotnych, którzy podjęli pracę i spełniają określone warunki;
prace interwencyjne – powiatowe urzędy pracy mogą finansować prace interwencyjne; poniesione koszty prac interwencyjnych są częściowo refundowane pracodawcom, którzy zatrudniają bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy: są to m.in. osoby poniżej 25. roku życia, powyżej 50 lat, długotrwale bezrobotne, bezrobotni niepełnosprawni;
prace społecznie użyteczne – są to prace wykonywane przez bezrobotnych bez prawa do zasiłku, finansowane ze środków Funduszu Pracy przekazywanych samorządom na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu;
roboty publiczne – mogą być organizowane przez gminy, organizacje pozarządowe i inne organizacje, są finansowane m.in. ze środków z budżetu państwa czy samorządu terytorialnego;
wsparcie działalności gospodarczej – są to jednorazowo przyznane środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności.
Istnieją również bierne formy wsparcia bezrobotnych, np. możliwość rejestracji w urzędzie pracy jako osoby bezrobotnej i wypłata świadczenia z tego tytułu.
Wpływ globalizacji na zmiany w społeczeństwie polskim
Otwarcie granic umożliwiło Polakom zwiększenie liczby kontaktów, przede wszystkim z krajami i społeczeństwami Europy Zachodniej. Konsekwencją są zmiany stylu życia i świadomości głównie młodego pokolenia Polaków.
Można wyróżnić dwa rodzaje globalizacji:
-
Globalizacja ekonomiczna
Powstanie globalnego rynku pracy, wewnątrz którego następuje przemieszczanie siły roboczej i procesów produkcyjnych, czemu towarzyszy swobodny przepływ kapitału. Globalizacja ta ma wpływ na trendy demograficzne, w tym na procesy migracyjne. -
Globalizacja kulturowa i społeczna
Prowadzi do powstania i rozwoju społeczeństw wielokulturowych. W ich obrębie współistnieją różne narody i kultury. Podstawą ich harmonijnie układających się stosunków jest wzajemna tolerancja. Jednak różne doświadczenia, np. te z listopada 2005 r., kiedy we Francji doszło do ostrych wystąpień dzieci imigrantów, pokazują, że w społeczeństwach tych łatwo może dojść do gwałtownych konfliktów, jeśli nie będzie prowadzona odpowiednia polityka społeczna. Dotyczy to zwłaszcza nierówności społecznych przebiegających wzdłuż podziałów narodowych czy etnicznych.
Słownik
odsetek bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w stosunku do liczby osób czynnych zawodowo
liczba osób bezrobotnych, tj. takich, które nie są zatrudnione i nie wykonują innej pracy zarobkowej, a jednocześnie są gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin
rodzaj bezrobocia niewidniejącego ani w oficjalnych źródłach, ani w statystykach; dotyczy również osób, które nie rejestrują się w urzędach pracy i rezygnują z poszukiwania zatrudnienia, ponieważ uznają, że nie przyniesie to żadnych rezultatów
bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy a popytem na pracę; może pojawić się w wyniku restrukturyzacji danej gałęzi przemysłu
rodzaj bezrobocia, który związany jest z tymczasowymi przerwami w zatrudnieniu, wynikającymi z poszukiwania innej pracy bądź ze zmianą miejsca zamieszkania
rodzaj bezrobocia warunkowany porą roku i związanymi z nią zmianami pogodowymi, wegetacją roślin itp.