Modyfikatory dźwięku

Celem modyfikatorów dźwięku jest poprawienie jakości nagrania, dostosowanie go do określonych funkcji bądź uczynienie przystępnym dla odbiorców. Są wśród nich zarówno modyfikatory, których zastosowanie jest powszechne, a często niezbędne przy obróbce dźwięku, jak i te, które stanowią mało popularne efekty, wykorzystywane tylko w wypadku pewnych instrumentów bądź w danych warunkach.

Jednym z popularnych modyfikatorów jest korekcja, która polega na regulowaniu poziomu fragmentów pasma częstotliwości nagrania. Dzięki tonom wysokim nagranie brzmi jaśniej, tony niskie je przyciemniają. Korektory mogą być:

• graficzne – posiadają komplet potencjometrów, a każdy z nich pozwala na regulację określonych częstotliwości;

• parametryczne – pozwalają na wybranie częstotliwości i pasma, ich obsługa wymaga doświadczenia.

Innym ważnym modyfikatorem dźwięku jest kompresja. Pozwala ona na zmniejszenie dynamiki nagrań, niweluje więc różnice pomiędzy najgłośniejszymi i najcichszymi partiami danego śladu dźwiękowego. Możemy kontrolować kompresję w następujących zakresach:

• czas ataku (ATTACK) to szybkość, z jaką kompresor reaguje na sygnał;

• próg działania (treshold) to poziom głośności, który uruchamia kompresor;

• stopień kompresji (RATIO) oznacza głębokość redukcji dynamiki sygnału;

• czas działania (RELEASE) wyznacza czas, po upływie którego kompresor ma powrócić w stan spoczynku.

Kompresję stosuje się w wypadku wszystkich typów nagrań i rodzajów muzyki, co wiąże się z dopasowaniem dynamiki do możliwości rejestracji dźwięku.

Opóźniacze foniczne to urządzenia, dzięki którym można opóźnić sygnał foniczny o 0‑500 ms. Stosuje się je m.in. w efektach gitarowych. Rozróżniamy następujące rodzaje opóźnień:

• chorus, czyli chór – opóźnienie sygnału o mniej niż 100 ms;

• flanger to efekt powstający, gdy w efekcie chorus skrócimy czas opóźnienia poniżej 20‑30 ms;

• phaser – tutaj zamiast zmiany jednego pasma częstotliwości stosuje się kilka pasm.

Pogłos polega na zmianie akustyki pomieszczenia lub sztucznym utworzeniu miejsca, w jakim ma znajdować się źródło dźwięku. Dodanie pogłosu może służyć również zwiększeniu pozornej odległości źródła od słuchacza. Zastosowanie tego efektu umożliwia stworzenie iluzji dźwiękowej – szczególnie, od kiedy opracowany został pogłos elektroniczny, dzięki któremu możemy panować nad dźwiękiem i dowolnie go modyfikować. Możemy więc określić charakter pogłosu, stosując efekty konkretnych pomieszczeń, np. kościoła albo sali koncertowej. Dodatkowo możemy dostosować je do własnych potrzeb, np. zmieniając wielkość pomieszczenia. Jesteśmy również w stanie ustawić czas pogłosu, czyli okres, po jakim pogłos przestaje być słyszalny, a także jego poziom, czyli proporcje sygnału bezpośredniego i pogłosowego.

Istnieje także wiele innych, pomniejszych modyfikatorów dźwięku. Jednym z nich jest tzw. wah wah, czyli kaczka, efekt stosowany w gitarze elektrycznej, służący do regulowania szerokości pasma przenoszeniapasmo przenoszeniapasma przenoszenia, którego brzmienie przypomina kwakanie. Podobnym efektem jest envelope – dzięki niemu sygnał zostaje wzmocniony, gdy osiąga określony poziom, a następnie opada. Efekt distortion, również stosowany w gitarze, polega na przesterowaniu instrumentu i nadaje agresywne brzmienie. Efekt octaver opiera się na dodaniu oktawy powyżej lub poniżej wydobywanego dźwięku. Tremolo polega na pulsowaniu dźwięku, a rotary speaker – na wywołaniu wrażenia jego krążenia.

Procesem nieco bardziej złożonym jest modelowanie akustyczne dźwięku. Polega ono na zastosowaniu wielu korekcji dźwięku. Celem takiego zabiegu jest stworzenie wrażenia, że nagranie zostało zrealizowane w innych warunkach niż miało to faktycznie miejsce. Modelowanie akustyczne polega więc np. na tworzeniu iluzji zastosowania lepszych mikrofonów.

Nagrań muzyki oraz filmów dokonuje się zazwyczaj monofonicznie, nagrywając osobno poszczególnych wykonawców i aktorów. Konieczne jest zatem nadanie ostatecznemu dziełu wrażenia stereofoniczności. Zabieg, który to umożliwia, nazywamy kształtowaniem obrazu przestrzennego.

Pitch detune, pitch shift i time shift to zmiany wysokości oraz czasu trwania dźwięku. Poprzez zwiększenie częstotliwości próbkowania w urządzeniach próbkowych zmianie ulega także wysokość dźwięku. Obecne narzędzia oferują dowolne zmiany wysokości dźwięku. Można wykorzystywać je, by przekształcać głos, dopasowywać tonacje lub korygować błędy, jakie popełniono przy nagrywaniu dźwięku.

Rekonstrukcja dźwięku polega na odtwarzaniu czy odbudowywaniu uszkodzonych fragmentów dźwięku. Poddaje się jej np. stare nagrania, które chcemy ocalić lub poprawić ich jakość, a które uległy zniszczeniu w wyniku nieprawidłowego przechowywania lub niedoskonałości sprzętu, na którym były nagrywane. W tym celu należy użyć oryginału nagrania lub kopii mu najbliższej. To trudny i długotrwały proces, który wymaga kompetencji, czasu, a także dobrych narzędzi. Działanie to polega na wyczyszczeniu wszelkich szumów, przydźwiękówprzydźwiękprzydźwięków, trzasków i innych zniekształceń. Obecnie łatwo dostępne są komputerowe programy rekonstrukcyjne, które umożliwiają dokładniejsze wykonanie rekonstrukcji. Nie oznacza to, że należy dążyć do usunięcia wszystkich szumów i niedoskonałości – czasem jest to niemożliwe bez straty na jakości, a pozorne zniekształcenia mogą stanowić atut nagrania; ostateczna decyzja należy do osoby wykonującej rekonstrukcję.

Efekt bas i sopran w programie Audacity

Program Audacity oferuje narzędzie pozwalające na edycję ścieżki dźwiękowej pod kątem basu i sopranu – do naszego nagrania możemy dodawać lub odejmować niskie i wysokie częstotliwości. Efekt ma też opcję połączenia z regulacją głośności, co pozwala na łatwiejszy odbiór zedytowanego dźwięku. Narzędzie bas i sopran ma dość ograniczone pole działania, nie znamy bowiem pełnego zakresu częstotliwości w jego ramach, pozwala jednak na poprawienie koloryzacji nagrania i podstawowe odjęcie czy dodanie wybranych dźwięków.

R1QJS9G0YPcLJ

Grafika ilustruje zastosowanie efektu bas i sopran w programie Audacity . Ilustracja przedstawia okno programowe. W górnej części okna znajduje się menu programu z zakładkami: Plik, Edycja, Zaznacz, Widok, Transportuj, Ścieżki, Generuj, Efekt, Analizuj, Narzędzia, Pomoc, a pod spodem ikonki symbolizujące funkcje programu. Poniżej widoczne są dwa równoległe do siebie paski przedstawiające graficznie ścieżkę dźwiękową. Pośrodku okna znajduje się prostokątne pole zatytułowane Bas i sopran. Poniżej, w oknie widnieją pozycje: Kontrola dźwięku, niżej napis Bas (dB) z okienkiem, w którym wybrana jest wartość 5,0, Sopran (dB) z okienkiem, w którym wybrana jest wartość 0,0. Niżej widoczna jest pozycja Wyjście, a niżej Głośność (dB) z okienkiem, w którym wybrana jest wartość 0,0. Obok znajdują się linie z suwakami – przy wartości 5,0 suwak przesyniety jest nieco w prawo i ma kolor szary, przy wartości 0,00 ma kolor niebieski i znajduje się pośrodku linii. Dalej widoczna jest odznaczona opcja wyboru: Link do regulacji kontroli dźwięku, a na dole okna prostokątne przyciski z napisami: Zarządzaj, Zatrzymaj odtwarzanie, Skocz do tyłu, zaznaczona opcja wyboru: Włącz oraz przyciski: Zamknij i Zastosuj i ikonka z symbolem znaku zapytania.

Efekt Filter Curve w programie Audacity

Innym efektem dostępnym w Audacity jest Filter Curve, czyli narzędzie dające możliwość rysowania i operowania częstotliwościami dźwięków w nagraniu, które edytujemy. Po wejściu w narzędzie na planszy umieszczamy punkty odpowiadające częstotliwościom. Jeśli dany dźwięk wydaje nam się zbyt jasny, zdejmujemy część częstotliwości, umieszczając punkt pod środkową osią 0. Narzędzie Filter Curve oferuje nam także fabryczne presety, które mogą stanowić wskazówkę ich zastosowania – np. radio, krótkofalówka czy telefon. Ustawiając taki preset, dźwięk automatycznie dostosowuje się do brzmienia radia czy telefonu – każdy z presetów można jednak modyfikować ręcznie, ustawiając takie częstotliwości, jakie nam odpowiadają.

R5R7GFIC2Wpo2

Grafika ilustruje zastosowanie efektu Filter Curve w programie Audacity . Ilustracja przedstawia okno programowe. W górnej części okna znajduje się menu programu z zakładkami: Plik, Edycja, Zaznacz, Widok, Transportuj, Ścieżki, Generuj, Efekt, Analizuj, Narzędzia, Pomoc, a pod spodem ikonki symbolizujące funkcje programu. Poniżej widoczne są dwa równoległe do siebie paski przedstawiające graficznie ścieżkę dźwiękową. Pośrodku okna znajduje się prostokątne pole zatytułowane Krzywa filtra EQ. W oknie znajduje się wykres. Na osi x znajduje się częstotliwość w hercach od 20 Hz do 20000 Hz z następującymi wartościami zaznaczonymi na podziałce na osi: 20 Hz, 40 Hz, 60 Hz, 100 Hz, 200 Hz, 300 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz, 6100 Hz, 10000 Hz, 20000 Hz. Na osi y znajdują się jednostki natężenia dźwięku w decybelach od -30 dB do 30 dB z następującymi wartościami zaznaczonymi na podziałce na osi: -30 dB, -24 dB, -18 dB, -12 dB, -6 dB, 0 dB, 6 dB, 12 dB, 18 dB, 24 dB, 30 dB. Linia rozpoczyna się na osi x od wartości 20 Hz i biegnie prosto do wartości 80 Hz wzdłuż wartości 22 dB na osi y. Dalej linia spada w dół od wartości 80 Hz do ok. 160 Hz na osi x i od wartości 22 dB do wartości 0 dB na osi y. Kolejno od wartości 160 Hz do wartości 1600 Hz na osi x linia biegnie prosto na wysokości 0 dB na osi y. Dalej linia wykresu spada w dół od wartości 1600 Hz do ok. 3200 Hz na osi x i od wartości 0 dB do wartości -20 dB na osi y. Kolejno od wartości ok. 3200 Hz do wartości ok. 20000 Hz na osi x linia biegnie prosto na wysokości -20 dB na osi y. Pod wykresem znajduje się odznaczona opcja: Liniowa skala częstotliwości oraz przyciski Spłaszcz, Odwróć, a także zaznaczona opcja: Pokaż linie siatki. Na dole okna prostokątne przyciski z napisami: Zarządzaj, Podgląd, OK, Anuluj i ikonka z symbolem znaku zapytania.

Słowniczek