Przeczytaj
Tolerancja i nietolerancja
TolerancjaTolerancja jest jednym z trudniejszych pojęć, jakie spotykamy w naukach socjologicznych. Na pozór wszyscy wiemy, czym ona jest, ale gdy przychodzi do sprecyzowania tego pojęcia, najczęściej zaczynają się problemy.
Tolerancja to postawa, która polega na uznaniu prawa innych ludzi do wyznawania odmiennych poglądów, postępowania zgodnie z nimi i wyrażania ich. Jeśli nie przestrzegamy tych zasad, oznacza to, że jesteśmy nietolerancyjni, odmawiamy tym samym ludziom prawa do wyznawania i głoszenia odmiennych poglądów oraz postępowania zgodnie z nimi. Przyczyny naszych zachowań tolerancyjnych i nietolerancyjnychnietolerancyjnych mogą być różne. Ich podstawy będą miały charakter indywidualny, zakotwiczony w naszej psychice, oraz zbiorowy – wynikający z pewnych wzorców obowiązujących w społeczeństwie.
Akceptacja i afirmacja
Zjawisko akceptacjiakceptacji jest związane z naszym funkcjonowaniem w społeczeństwie. Akceptacja polega na uznawaniu określonych reguł, zasad, wartości, poglądów oraz stylu życia za właściwe i warte szacunku. Różnica między tolerancją i akceptacją polega na tym, że tolerancja obejmuje szerszy krąg zjawisk niż akceptacja. Każdy z nas toleruje pewne poglądy, style życia, wartości lub zachowania, ale nie wszystkie jesteśmy w stanie zaakceptować. Wtedy mówi się, że je tolerujemy. Można nie akceptować czyjegoś stylu ubierania się, lecz można go tolerować.
Obok zjawiska akceptacji pojawia się afirmacjaafirmacja, czyli uznanie czegoś za dobre, godne polecenia innym. Bardzo często nasze przekonania, postawy i wartości, które są nam szczególnie bliskie, spotykają się z naszej strony z afirmacją.
Przyczyny i skutki nietolerancji
By zrozumieć zagrożenia płynące z nietolerancji, należy dokonać analizy jej przyczyn oraz wskazać skutki takiego zachowania.
- Nazwa kategorii: [bold]przyczyny [br]nietolerancji[/]
- Nazwa kategorii: niemożność[br] zaspokojenia często[br] ważnych i podstawowych[br] potrzeb przez jednostkę,[br] co prowadzi [br]do frustracji
- Nazwa kategorii: określone[br] cechy osobowościowe,[br] np. zawiść, [br]podejrzliwość, [br]małostkowość
- Nazwa kategorii: istnienie [br]konfliktów[br] międzygrupowych
- Nazwa kategorii: kierowanie się [br]stereotypami [br]w ocenie innych[br] ludzi i grup[br] społecznych
- Nazwa kategorii: wrodzona ludzka[br] skłonność do[br] szukania kozła[br] ofiarnego, na którego[br] można zrzucić [br]winę za własne porażki[br] i niepowodzenia Koniec elementów należących do kategorii [bold]przyczyny [br]nietolerancji[/]
- Elementy należące do kategorii [bold]przyczyny [br]nietolerancji[/]
-
[bold]przyczyny [br]nietolerancji[/]{color=#3E363F}
-
niemożność[br] zaspokojenia często[br] ważnych i podstawowych[br] potrzeb przez jednostkę,[br] co prowadzi [br]do frustracji{color=#666699}{value=35}
-
określone[br] cechy osobowościowe,[br] np. zawiść, [br]podejrzliwość, [br]małostkowość{color=#666699}{value=35}
-
istnienie [br]konfliktów[br] międzygrupowych{color=#666699}{value=35}
-
kierowanie się [br]stereotypami [br]w ocenie innych[br] ludzi i grup[br] społecznych{color=#666699}{value=35}
-
wrodzona ludzka[br] skłonność do[br] szukania kozła[br] ofiarnego, na którego[br] można zrzucić [br]winę za własne porażki[br] i niepowodzenia{color=#666699}{value=35}
-
Konsekwencje nietolerancji
dyskryminacja pojedynczych osób lub całych grup społecznych przez ograniczanie przysługujących im praw i wolności;
narastające poczucie krzywdy, lęku, zagrożenia, bezradności, bezsilności u osób, które dotknął problem nietolerancji;
wzrost wrogości wobec sprawców zachowań nietolerancyjnych, dążenie do odwetu, agresja;
konflikty interpersonalne i społeczne.
Stygmatyzacja i stereotypy
StygmatyzacjaStygmatyzacja polega na przypinaniu pewnych łatek, etykiet innym ludziom lub grupom społecznym. Dlatego nazywamy ten proces etykietowaniem lub piętnowaniem. Może on prowadzić do odrzucenia jednostki lub grupy.
-
[bold]przyczyny[br] stygmatyzacji[/]{color=#3E363F}
-
inny wygląd [br]zewnętrzny [br]spowodowany rasą, [br]ubiorem, [br]niepełnosprawnością, [br]chorobą{color=#666699}{value=35}
-
znajdowanie się[br] w marginalizowanej[br] lub odrzuconej [br]przez ogół [br]społeczeństwa [br]grupie społecznej{color=#666699}{value=35}
-
bezdomność,[br] niezaradność[br] życiowa{color=#666699}{value=35}
-
określone[br] zachowania [br]lub czyny, jakich[br] dopuścił się człowiek,[br] np. alkoholizm, [br]narkomania{color=#666699}{value=35}
-
Konsekwencjami stygmatyzacji są przypięte etykiety, które potrafią zmarnować życie innym ludziom. Utrudniają one poszukiwanie pracy, kontakty z innymi ludźmi czy też normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Dlatego z czasem w społeczeństwie dochodzi do powstawania pewnych stereotypów będących uproszczonym obrazem danej grupy społecznej, nacji, rasy lub płci. Osoby posługujące się stereotypami przypisują takie same cechy wszystkim osobom, które należą do danej grupy. Przy okazji na dalszy plan schodzą indywidualne różnice międzyludzkie. Tu należy przyznać, że siła stereotypów jest duża, co świadczy o ich trwałości.
Przykłady stereotypów
Szkoci są skąpi.
Mężczyźni nie rozróżniają kolorów.
Czerwone samochody są szybsze.
-
[bold]stereotypy[br] dotyczące Polaków[/] {color=#3E363F}
-
Polakom każdy [br]język jest obcy.{color=#666699}
-
Polacy [br]wiecznie narzekają.{color=#666699}
-
Polacy [br]nie lubią obcych. {color=#666699}
-
Polacy [br]lubią wódkę. {color=#666699}
-
Przestępstwa [br]w Polsce [br]są na porządku [br]dziennym.{color=#666699}
-
Podział na „swoich” i „obcych”
Naturalną tendencją jest dzielenie ludzi na dwie podstawowe kategorie: „swoich” i „obcych”. Za „swoich” uznaje się osoby nam znane, z którymi łączą nas określone więzi i emocje, są to najczęściej osoby nam bliskie. Na „swoich” można liczyć w trudnych sytuacjach – często tak postrzegamy osoby, z którymi dzielimy jakąś cechę lub znajdujemy się w podobnej sytuacji życiowej. Dlatego mówiąc o „swoich”, używamy często określenia „my”, bo z nimi się identyfikujemy. „Obcych” określamy zaś jako „onych”, innych, przypisując im często negatywne cechy i liczne wady. Dzieje się tak, ponieważ „obcych” nie znamy, dlatego możemy odczuwać przed nimi lęk. Ten strach bywa niejednokrotnie nieuzasadniony i bierze się z niewiedzy, stereotypów i uprzedzeń.
Wykluczenie społeczne
Zbędni, odtrąceni i niechciani – wykluczeni!Społeczeństwo oparte na wiedzy może stać się w daleko większym stopniu niż społeczeństwo industrialne społeczeństwem wykluczającym tych, którzy nie będą mieli szansy sprostać jego wymaganiom. Dotyczy to także, a może przede wszystkim, dzieci i młodzieży żyjących w warunkach niedostatku i biedy.
Źródło: Agnieszka Belcer, Wielisława Warzywoda-Kruszyńska, Zbędni, odtrąceni i niechciani – wykluczeni!, [w:] Wykluczenie społeczne. Diagnoza, wymiary i kierunki badań, red. Magdalena Pokrzywa, Sławomir Wilk, Rzeszów 2013.
Wykluczenie społeczne jest zjawiskiem powszechnym, które przybiera różne formy i natężenia. Przemiany w Polsce pozwoliły zmniejszyć niektóre problemy społeczne i dlatego na przykład podział na miasto i wieś już nie oznacza tego, co oznaczał w okresie powojennym bądź w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Warunki życia uległy zmianie i wielu mieszkańców miast wyprowadza się na wieś, która często staje się sypialnią wielkich aglomeracji miejskich.
Niestety, wykluczenie społeczne jest pojęciem bardzo pojemnym, narażone są na nie na przykład osoby z niepełnosprawnościami, które z racji istnienia wielu barier nie są w stanie opuścić swojego domu. Dodatkowo osoby te są często postrzegane jako inne lub gorsze. Podobnie rzecz się ma z osobami wykluczonymi społecznie ze względu na ubóstwo, bezdomność, wiek, brak określonych umiejętności związanych z nowoczesnymi technologiami (wykluczenie cyfrowe).
Wykluczenie społeczne może się pogłębiać, prowadząc do wyuczonej bezradności. Dzieci z ubogich rodzin, z różnych przyczyn mające utrudniony dostęp do edukacji w porównaniu z bogatszymi kolegami, już na starcie muszą mierzyć się z większą liczbą ograniczeń. Przykładem tego zjawiska są dzieci Romów, których problemy edukacyjne zaczynają się już na poziomie szkoły podstawowej. Badania przeprowadzone w krajach Unii Europejskiej wykazały, że jedynie 42% dzieci romskich kończy szkołę podstawową, do szkoły średniej uczęszcza tylko 10% dzieci z rodzin romskich. Brak wykształcenia zamyka im szansę na dobrą pracę i osiągnięcie sukcesu.
Kto jest zagrożony wykluczeniem społecznym?
Na wykluczenie społeczne narażone są jednostki, rodziny i całe społeczności. Wytypowano wiele czynników mających na to wpływ.
-
[bold]czynniki [br]zwiększające narażenie[br] na wykluczenie społeczne [/]{color=#3E363F}
-
stałe funkcjonowanie [br]w złych warunkach [br]materialnych, [br]np. ubóstwo, [br]bezdomność{color=#666699}
-
trudne położenie [br]życiowe{color=#666699}
-
brak [br]umiejętności [br]społecznych [br]do efektywnego [br]funkcjonowania [br]w społeczeństwie{color=#666699}
-
wykluczenie cyfrowe{color=#666699}
-
dyskryminacja [br]z przyczyn [br]kulturowych{color=#666699}
-
choroba, [br]niepełnosprawność, [br]uzależnienie{color=#666699}
-
doświadczenie [br]przemocy{color=#666699}
-
niski [br]poziom[br] wykształcenia{color=#666699}
-
podeszły[br] wiek{color=#666699}
-
pobyt [br]w zakładzie[br] karnym{color=#666699}
-
- ubóstwo, bezdomność, bezrobocie
- niepełnosprawność i długotrwałe problemy zdrowotne
- nałogi, które prowadzą do destrukcji osobowości
- wyobcowanie społeczne
- niska pozycja społeczna
- trudna sytuacja życiowa
- wyuczona bezradność
- alienacja społeczna
- różne problemy psychiczne, depresja, apatia, myśli samobójcze
- wrogość wobec otoczenia, zachowania agresywne
- pogłębianie się uzależnień
- konflikty z prawem
Przyczyny i skutki wykluczenia społecznego
przyczyny
- ubóstwo, bezdomność, bezrobocie
- niepełnosprawność i długotrwałe problemy zdrowotne
- nałogi, które prowadzą do destrukcji osobowości
- wyobcowanie społeczne
- niska pozycja społeczna
skutki
- trudna sytuacja życiowa
- wyuczona bezradność
- alienacja społeczna
- różne problemy psychiczne, depresja, apatia, myśli samobójcze
- wrogość wobec otoczenia, zachowania agresywne
- pogłębianie się uzależnień
- konflikty z prawem
Jak walczyć z wykluczeniem społecznym i zjawiskiem nierówności szans życiowych?
Zastanów się, czy tolerancji można się nauczyć.
Nauka tolerancji wymaga zaangażowania całego społeczeństwa i władz na wszystkich szczeblach oraz współudziału organizacji społecznych.
By przeciwdziałać nietolerancji, stygmatyzacji, dyskryminacji i wykluczeniu społecznemu, należy podjąć wiele działań. Należą do nich:
-
upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o tym, co różni różne kultury, rasy, religie czy systemy wartości przez edukację międzykulturową, historyczną i kulturową;
-
prowadzenie społecznych kampanii informacyjnych zwracających uwagę społeczeństwa na zjawisko dyskryminowania i alienowania osób „obcych”;
-
tworzenie prawa antydyskryminacyjnego, które wynika z zapisów Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.;
-
rozwój edukacji i wyrównywanie jej poziomu;
-
zmiana negatywnych stereotypów funkcjonujących w społeczeństwie;
-
ograniczenie zjawiska stygmatyzacji;
-
zlikwidowanie zjawiska dziedziczności wykluczenia społecznego.
Słownik
(z łac. acceptatio – przyjmowanie); to uznanie jakiegoś stanu rzeczy, czyichś poglądów, działań, wyrażenie zgody na określone działanie
zgoda na coś, aprobata, akceptacja, uznanie, że coś jest dobre
zjawisko występujące w każdym społeczeństwie, polegające na tym, że jednostki i grupy społeczne mają różną pozycję społeczną, która jest uzależniona od posiadanych dóbr, wykształcenia, wykonywanej pracy; przeciwieństwo sprawiedliwości społecznej
przeciwieństwo tolerancji, brak wyrozumiałości dla osób o innych poglądach, zwyczajach czy też religii lub rasie
jedno z praw, które gwarantuje równy dostęp do życiowych możliwości różnym ludziom
proces, podczas którego nadajemy jednostkom lub grupom określone cechy, z którymi z czasem się te jednostki i grupy utożsamiają, przyjmując je jako własne; naznaczenie
(z łac. tolerantia – cierpliwość, wytrzymałość); to postawa, w której akceptujemy zachowania i poglądy, z którymi nie do końca się zgadzamy