Pobudzenie elektryczne w mięśniu sercowym rozprzestrzenia się podobnie jak fala skurczu włókien mięśniowych. Najpierw pobudzane są przedsionkiprzedsionekprzedsionki, a następnie dochodzi do pobudzenia mięśniówki komórkomorakomór serca. Przemieszczanie się pobudzenia elektrycznego wyprzedza nieznacznie etap skurczu. Włókno mięśnia sercowego w stanie spoczynku ma na powierzchni ładunek dodatni, natomiast włókno będące w stanie pobudzenia – ładunek ujemny. W wyniku tego, że poszczególne obszary serca są pobudzane w różnym czasie, powstają różnice potencjałów. Właśnie te zmiany potencjałów elektrycznych są odczytywane przez umieszczone na powierzchni ciała elektrody elektrokardiografuelektrokardiografelektrokardiografu. Elektrokardiografia (EKG) jest więc metodą obrazowania czynności elektrycznej serca, w postaci graficznego zapisu zmian potencjałów powstających na powierzchni ciała pod wpływem depolaryzacji i repolaryzacji serca.

Miejsce przyłożenia elektrody określa się odprowadzeniem. W badaniu EKG stosuje się następujące typy odprowadzeń:

• odprowadzenia dwubiegunowe (kończynowe) – na kończynach osoby badanej (prawe i lewe przedramię oraz lewe podudzie);

• odprowadzenia jednobiegunowe (przedsercowe) – stosuje się sześć odprowadzeń jednobiegunowych z klatki piersiowej: V1 i V2 rejestrują potencjały z przegrody serca, V3 i V4 – z przedniej ściany serca, V5 i V6 – z bocznej ściany serca.

Zapis czynności elektrycznej serca nazywany jest elektrokardiogramemelektrokardiogramelektrokardiogramem. Krzywa elektrokardiogramu wykazuje wychylenia w górę i w dół w stosunku do linii podstawowej, zwaną też linią izoelektryczną. Wychylenia te noszą nazwę załamków. Mogą być one dodatnie (powyżej linii izoelektrycznej) lub ujemne (poniżej linii). W zapisie EKG wyróżniamy następujące załamki:

• Załamek P – odpowiada momentowi depolaryzacjidepolaryzacjadepolaryzacji włókien mięśniowych przedsionków serca. Poprzedza bezpośrednio skurcz przedsionków. Na podstawie kształtu i czasu trwania załamka P można ocenić, czy rytm w węźle zatokowo‑przedsionkowym (nadrzędnym ośrodku układu bodźcotwórczo‑przewodzącego serca) został wygenerowany prawidłowo.

• Zespół załamków QRS – odpowiada momentowi depolaryzacji włókien mięśniowych komór serca i szybkiej repolaryzacji przedsionków. W skład tego zespołu wchodzą trzy elementy: załamek Q – wychylony w dół w stosunku do linii podstawowej, załamek R – wychylony w górę, załamek S – wychylony w dół.

• Załamek T – odpowiada repolaryzacjirepolaryzacjarepolaryzacji włókien mięśniowych komór serca. Poprzedza moment rozkurczu komór.

• Załamek U – jest rejestrowany u części pacjentów i jego pochodzenie nie jest do końca jasne (może powstawać w wyniku repolaryzacji przegrody i wolnej repolaryzacji komór).

Na zapis EKG składają się również odcinki. Odcinek to fragment linii izoelektrycznej, który występuje między dwoma załamkami (wychyleniami). Wyróżniamy dwa podstawowe odcinki:

• Odcinek PQ – jest mierzony od końca załamka P do początku załamka Q. Odpowiada repolaryzacji przedsionków.

• Odcinek ST – jest mierzony od końca zespołu QRS do początku załamka T. Obrazuje czas całkowitego pobudzenia komór.

Kolejnym elementem zapisu EKG są odstępy. Odstęp to część zapisu EKG, która zawiera w sobie załamki oraz odcinki. Wyróżniamy następujące odstępy:

• Odstęp PQ – rozpoczyna się wraz z początkiem załamka P, natomiast jego koniec pokrywa się z końcem odcinka PQ. Odstęp PQ składa się więc z załamka P oraz z odcinka PQ. Jest to czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo‑przedsionkowego do mięśnia komór.

• Odstęp QT – rozpoczyna się wraz z początkiem załamka Q, a jego koniec wyznacza koniec załamka T. Odstęp QT składa się więc z zespołu załamków QRS, załamka T oraz odcinka ST. Przedstawia depolaryzację i repolaryzację komór.

Elementem zapisu EKG jest też punkt J. Znajduje się on w miejscu, w którym kończy się zespół załamków QRS i rozpoczyna odcinek ST. Dzięki niemu możliwe jest określenie wielkości przesunięcia odcinka ST.

Odchylenia od normy w poszczególnych elementach zapisu EKG mogą świadczyć o schorzeniach serca.

• Nieprawidłowości załamków P w postaci ich poszerzenia występują w przypadku patologicznego przerostuprzerost narząduprzerostu mięśniówki lewego przedsionka. Natomiast zbyt wysokie załamki P mogą wskazywać na powiększenie prawego przedsionka.

• Odchylenia w zapisie zespołu załamków QRS świadczą o patologii w obrębie komór serca. Poszerzenie tego zespołu może oznaczać nieprawidłowe przewodzenie pobudzenia w obrębie mięśnia komór, natomiast zwiększenie wysokości zespołu QRS – przerost komór.

• Zbyt wysokie załamki T mogą wskazywać na zbyt wysoki poziom potasu w organizmie (to jedno z częstszych zaburzeń elektrolitowych w organizmie człowieka). Występują one także w przypadku pobudzenia układu przywspółczulnego.

• Uniesienie odcinka ST może świadczyć o zawale serca, którego istotą jest martwica kardiomiocytów (komórek mięśnia sercowego) wywołana ich niedokrwieniem.

To tylko kilka przykładów możliwych odchyleń. Interpretacja zapisu EKG jest skomplikowanym procesem, którym zajmują się lekarze, w szczególności kardiolodzy.

R4MPCwmRf4fie

Ilustracja przedstawia mężczyznę siedzącego na krześle. Mężczyzna ma siwe włosy i nosi brodę. Po jego prawej stronie jest stół, na którym stoi rozbudowane urządzenie. Mężczyzna lewą nogę oraz dwie ręce trzyma w naczyniach.

Słownik