Komensalizm i pasożytnictwo to odmienne zależności ekologiczne występujące w ekosystemieekosystemekosystemie pomiędzy dwoma organizmami różnych gatunków. Komensalizm zaliczany jest do interakcji pozytywnych, określanych jako oddziaływania nieantagonistyczneoddziaływania nieantagonistyczneoddziaływania nieantagonistyczne. Pasożytnictwo jest interakcją negatywną, należącą do oddziaływań antagonistycznychoddziaływania antagonistyczneoddziaływań antagonistycznych.

Komensalizm to zależność ekologiczna pomiędzy dwoma organizmami, w której tylko jeden z nich odnosi korzyści – dla drugiego interakcja ta jest obojętna. Korzystający nazywany jest komensalem, a organizm nieodnoszący korzyści i nieponoszący strat – gospodarzemgospodarzgospodarzem. Więcej informacji na temat tego typu oddziaływania międzygatunkowego oraz o jego znaczeniu w ekosystemie znajdziesz w materiale: Komensalizm.

Pasożytnictwo to zależność ekologiczna pomiędzy dwoma organizmami, w której jeden z nich odnosi korzyści – i ten nazywany jest pasożytempasożytpasożytem – a drugi straty. Organizm ten nazywany jest żywicielemżywicielżywicielem.

R18wjS0YFhgxp

Opis zależności ekologicznych za pomocą symboli. Znak „+” oznacza korzyść, znak „-” oznacza stratę, a znak „0” oznacza, że organizm nie odnosi ani korzyści, ani nie ponosi strat.

Czasami trudno odróżnić komensalizm i pasożytnictwo – granica między tymi  oddziaływaniami bywa niewyraźna.

Przykładem takiej niepewnej granicy w świecie roślin jest zależność między bluszczem pospolitym (Hedera helix) a drzewiastymi formami różnych gatunków roślin. Bluszcz jest zimozielonym pnączempnączepnączem, występującym powszechnie w Polsce i Europie. W interakcji z drzewami jest komensalem, który wykorzystuje pnie i gałęzie drzew jako podpory, dzięki którym jego pędy zyskują lepszy dostęp do światła.

R1XnhrplbK2bd

Bluszcz pospolity (Hedera helix) może negatywnie wpływać na wzrost i rozwój roślinpodporowych. Wieloletnie i silnie rozrośnięte osobniki bluszczu ograniczają dostęp światłaporośniętym częściom rośliny podporowej, w wyniku czego rośnie ona słabiej. Ponadto pędybluszczu obciążają roślinę podporową, przez co staje się ona bardziej podatna na złamanialub przewrócenie pod wpływem działania czynników atmosferycznych.

Przykładem niejasnej granicy między komensalizmem a pasożytnictwem w świecie zwierząt jest zależność między nużeńcem psim (Demodex canis) a psem. Nużeniec jest mikroskopijnym roztoczem, który bytuje i żeruje w gruczołach łojowych i mieszkach włosowych sierści psa. W tej interakcji zazwyczaj jest komensalem.

Przewód pokarmowy człowieka jest środowiskiem życia wielu mikroorganizmów, które tworzą w nim mikroflorę jelitowąmikroflora jelitowamikroflorę jelitową. Bakterie i grzyby wchodzące w jej skład pozostają z organizmem człowieka w zależnościach nieantagonistycznych, takich jak: symbiozasymbiozasymbioza (mutualizm obligatoryjny), protokoopercjaprotokooperacjaprotokoopercja (mutualizm fakultatywny) i komensalizm.

R1EdafeD3bJEL

Najliczniej występujące we florze jelitowej mikroorganizmy to bakterie z rodzajuBifidobacterium i Lactobacillus (na zdjęciu Lactobacillus acidophilus). Najwięcej mikroorganizmów znajduje się w jeliciegrubym, a ich łączna masa wynosi około 2 kg. Szacuje się, że w 1 gramie treści pokarmowejpochodzącej z jelita grubego znajduje się 1012 komórek bakterii zaliczanych do 900 różnychgatunków.

Bakterie jelitowe produkują na drodze fermentacji kwas mlekowy. Obecność tego związku chemicznego w środowisku jelitowym przyczynia się do utrzymania odpowiedniego pH. Lekko kwaśny odczyn treści jelitowej ogranicza obecność i rozmnażanie się mikroorganizmów chorobotwórczych.

W procesach fermentacji powstaje także kwas masłowy, który wykazuje działanie przeciwzapalne, wzmacniające barierę jelitową, odżywcze i regenerujące komórki nabłonkowe jelit. Kwas masłowy hamuje ponadto rozwój komórek nowotworowych i indukuje ich apoptozęapoptozaapoptozę.

Mikroflora jelitowa wydziela również enzymy trawienne zdolne do rozkładu substancji, które są trudnostrawialne i niestawialne dla organizmu człowieka, wspierając pobieranie substancji odżywczych. Syntetyzuje witaminy: K, BIndeks dolny 1₁, BIndeks dolny 6₆, BIndeks dolny 12₁₂ i kwas foliowy, które wykorzystywane są w procesach metabolicznych gospodarza.

Obecność mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym poprawia również wchłanianie soli mineralnych, głównie sodu, potasu, wapnia i magnezu. Ponadto sama obecność bakterii jelitowych ogranicza występowanie mikroorganizmów chorobotwórczych ze względu na silną konkurencję międzygatunkową o dostęp do pokarmu.

Stan, w którym flora jelitowa jest prawidłowa, to eubiozaeubiozaeubioza. Jej zaburzenia, określane jako dysbiozadysbiozadysbioza, związane są ze zmianą składu ilościowego i jakościowego tworzących ją mikroorganizmów.

Dysbioza jest przykładem niewyraźnej granicy między komensalizmem a pasożytnictwem u człowieka. W skład mikroflory jelitowej wchodzą organizmy będące komensalami w stanie eubiozy, np. grzyb – bielnik biały (Candida albicans). Dysbioza oznacza zmniejszenie się liczebności i zagęszczenia mikoorganizmów pozostających w zależnościach mutualistycznych i może spowodować, że dotychczasowy komensal stanie się pasożytem. Brak silnej konkurencji międzygatunkowej sprawia, że mikroorganizmy pozostające w zależności komensalizmu z organizmem człowieka intensywnie się namnażają. Zwiększona liczebność i zagęszczenie dotychczasowego komensala może doprowadzić do rozwoju choroby: komensal staje się pasożytem, dla którego organizm człowieka jest żywicielem.

RdMxy6XoLV3P9

Bielnik biały (Candida albicans). Wzrost liczebności i zagęszczenia komórek grzyba wstanie dysbiozy, może doprowadzić do rozwoju drożdżycy – choroby grzybiczej atakującejmiędzy innymi błony śluzowe i skórę człowieka.

Zaburzenia składu mikroflory jelitowej najczęściej wynikają z nadużywania antybiotyków o szerokim spektrum działania, stosowania leków immunosupresyjnych czy długotrwałego przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W celu przywrócenia równowagi w składzie mikroflory jelitowej stosuje się probiotyki, czyli preparaty zawierające szczepy bakterii niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Proces odbudowywania mikroflory jelitowej przez suplementację probiotyków określa się probioząprobiozaprobiozą. Profilaktycznie zaleca się również wzbogacanie diety o prebiotyki, czyli substancje przyjmowane z pożywieniem, które wspomagają rozwój potrzebnych mikroorganizmów, np. błonnik.

Słownik