Ideologia konserwatywna narodziła się w odpowiedzi na gwałtowne zmiany społeczne, a przede wszystkim na rewolucję francuską, jako obrona jednoznacznie rozumianego porządku, któremu te zmiany zagrażały. Możliwe jest jednak również inne rozumienie konserwatyzmukonserwatyzmkonserwatyzmu.

Roman Tokarczyk Współczesne doktryny polityczne

Samuel P. HuntingtonHuntingtonSamuel P. Huntington, oprócz interpretacji łączącej konserwatyzm z reakcją na rewolucję francuską, wskazuje jeszcze dwa inne rozumienia konserwatyzmu: jako zespołu stale aktualnych idei i wartości, a także jako ideologii zorientowanej na zachowanie aktualnego układu społecznego.

doktryny Źródło: Roman Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Lublin 1984, s. 312.
Huntington

W kontekście zaproponowanego przez Huntingtona rozumienia konserwatyzmu łatwo zrozumieć ideowe i społeczne przemiany programów współczesnych partii konserwatywnych i dopasowanie się do zmieniających się realiów społecznych. Podstawowe założenia konserwatyzmu (obowiązujące w przeszłości i aktualne obecnie) prezentuje Russel KirkRussel KirkRussel Kirk. Wskazuje on jednocześnie, że nie są one niezmienne, ale zależą od poziomu rozwoju poszczególnych społeczeństw i ich oczekiwań.

Russel Kirk

Podstawowe założenia konserwatyzmu

10 zasad konserwatysty, sformułowanych przez Kirka Russela:

R10N68SGTy5141
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: założenia myśli konserwatynejElementy należące do kategorii założenia myśli konserwatynejNazwa kategorii: istnienie [br]nieprzemijającego [br]porządku moralnego [br]jako wewnętrznego [br]porządku duszy [br]i zewnętrznego porządku [br]państwaNazwa kategorii: postępowanie [br]zgodnie ze zwyczajami,[br] konwencjami i ciągłością[br] bytu społecznegoNazwa kategorii: poszanowanie tradycji [br]jako docenienie[br] i kierowanie się wiedzą [br]lub rzeczami zdobytymi [br]w przeszłościNazwa kategorii: roztropność, [br]należyte rozważanie [br]wszelkich konsekwencji [br]działań i zmianNazwa kategorii: różnorodność [br]dotycząca[br] praktycznie wszystkiego,[br] w tym społeczeństwa [br](organicznego i naturalnie [br]hierarchicznego) [br]jako złożonego [br]z różnego rodzaju [br]nierównościNazwa kategorii: niedoskonałość:[br] ludzie mają nieusuwalne [br]wady, dlatego nie stworzą[br] idealnego porządku [br]społecznego, należy dążyć [br]do niego w granicach [br]rozsądkuNazwa kategorii: ścisłe powiązanie [br]wolności i własności; [br]własność prywatna [br](tym samym pewna wolność [br]w działaniu osoby, [br]która tę własność posiada) [br]stabilizuje i zwiększa [br]produktywność[br] państwaNazwa kategorii: wspieranie [br]dobrowolnie utworzonych [br]społeczności i sprzeciw[br] wobec kolektywizmuNazwa kategorii: ograniczenia [br]ludzkich namiętności,[br] aby uniknąć przejęcia[br] władzy przez jednostkę [br]dążącą do samostanowienia,[br] co może doprowadzić [br]do tyranii lub anarchiiNazwa kategorii: akceptacja [br]współistnienia [br]stałości i zmiany; [br]stałość wyrażana przez[br] wiekowe przekonania,[br] tradycję jako podstawę [br]stabilności i postępowość, [br]czyli roztropne [br]wprowadzanie zmian [br]i reformKoniec elementów należących do kategorii założenia myśli konserwatynej
Oprac. na podst: Russel Kirk, Istota konserwatyzmu, „Dialogi polityczne”, 2018.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zasady te w zwięzły sposób charakteryzują konserwatyzm przeszły i dzisiejszy. Współczesny konserwatysta definiuje swoją ideologię, opierając się na tradycyjnych wartościach i współczesnym sposobie funkcjonowania społeczeństw.

Do głównych zasad współczesnego konserwatyzmu można zaliczyć:

Rp1RsjSCGpca21
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Noblista James M. BuchananJames M. BuchananJames M. Buchanan wyznaczył państwu rolę tworzenia stabilnych ogólnych ram funkcjonowania gospodarki: zapobieganie inflacji, tworzenie długofalowych strategii rozwojustrategia rozwojustrategii rozwoju, ułatwianie przepływu informacji.

Współcześni konserwartyści, realizując główne założenia ideologii, dostrzegają zmiany społeczne i tworzą partie polityczne kierujące swoje oferty do jednostek, które nie zawsze odnajdują się w szybko zmieniającym się społeczeństwie i które potrzebują budować swoją tożsamość, opierając się na uznanych autorytetach. Równocześnie po upadku systemu realnego socjalizmu w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, po klęsce kolektywnego sposobu funkcjonowania społeczeństw, nastąpiło odrodzenie partii konserwatywnych, które zdobywają stabilne poparcie w państwach europejskich i nie tylko. Również w Polsce można zaobserwować poparcie dla partii odwołujących się częściowo do wartości konserwatywnych.

James M. Buchanan

Słownik

ewolucjonizm
ewolucjonizm

zbiór teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez poszczególne etapy rozwoju społecznego

gospodarka rynkowa
gospodarka rynkowa

rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania

hierarchia wartości
hierarchia wartości

inaczej system wartości; nabywany przez ludzi w toku wychowania system odgrywający kluczową rolę w dorosłym życiu każdej jednostki; to właśnie dzięki niej ludzie wiedzą, jak powinni się zachować; potrafią ocenić, co jest dla nich najlepsze i do czego powinni dążyć

konserwatyzm
konserwatyzm

doktryna bazująca na hasłach obrony porządku społecznego oraz umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet; konserwatyści dążą do obrony starego porządku ze względu na przekonanie o ewolucyjnym, a nie rewolucyjnym charakterze zmian kulturowo‑politycznych

ład społeczny
ład społeczny

stan funkcjonowania i przebiegu zachowań jednostek w społeczeństwie zapewniający istnienie, trwanie i rozwój zbiorowości jako całości; opiera się na współpracy i konsensusie

strategia rozwoju
strategia rozwoju

obejmuje wszystkie działania zmierzające do osiągnięcia celów rozwoju gospodarczego państwa w dłuższym okresie czasu