Czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności

Rozmieszczenie ludności w Polsce

Na nierównomierne rozmieszczenie ludności Polski wpływ miały: polityka zaborców, działania wojenne, zmiany granic po II wojnie światowej i związane z nimi przesiedlenia ludności, jak też migracjemigracja ludnościmigracje między regionami oraz ze wsi do miast wraz z postępującymi procesami industrializacji i urbanizacji. Średnia gęstość zaludnienia w Polsce w 2018 r. wynosiła 123 osoby/km².

Do obszarów o największej koncentracji ludności w Polsce zalicza się: Górny Śląsk, aglomerację warszawską, trójmiejską, krakowską, łódzką, wrocławską, poznańską. Są to obszary zurbanizowane, w których rozwinął się przemysł i usługi. Mała koncentracja ludności występuje we wschodniej i północno‑wschodniej części Polski. Obszary te charakteryzują się słabym rozwojem gospodarczym, cechują się mało żyznymi glebami. Na południowym wschodzie rzeźba terenu, czyli występowanie jezior, bagien i gór, nie sprzyja zasiedlaniu tych obszarów. Ponadto w okresie zaborów w tych rejonach Polski nie dokonało się wiele zmian gospodarczych w przeciwieństwie do części zachodniej. Po II wojnie światowej zmiana granic wpłynęła na przesiedlenia ludności. W Bieszczadach w gminie Lutowiska gęstość zaludnienia to zaledwie 4,5 osoby/km².

Wyróżnia się następujące formy migracji:

• emigracjęemigracjaemigrację – wyjazd na stałe lub na pewien okres z dotychczasowego miejsca zamieszkania,

• imigracjęimigracjaimigrację – przyjazd na stałe lub na pewien okres do nowego miejsca zamieszkania,

• reemigracjęreemigracjareemigrację – powrót z emigracji ludności, która wcześniej wyemigrowała.

Prognoza stanu ludności na lata 2013–2050

W roku 2050 według prognozy Głównego Urzędu Statystycznego stan ludności w Polsce wyniesie 33 mln 951 tys. Zestawiając stan ludności z roku 2050 i 2013, liczba osób zmniejszy się o 4,55 mln (12,0%). Poza zmniejszeniem się liczby ludności wystąpi efekt starzejącego się społeczeństwa (osoby w wieku 65 lat i więcej będą stanowić ⅓ społeczeństwa).

Migracje Polaków możemy podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. W wewnętrznych mówimy o migracjachmigracja ludnościmigracjach ze wsi do miast, z miasta na wieś, z miasta do innego miasta, ze wsi do innej wsi. Przez długie lata dominował kierunek migracji ze wsi do miast. Rok 2000 zapisał się jako pierwszy z ujemnym saldem migracji dla miast. W tym czasie nastąpiła odwrotna tendencja migracyjna w kierunku miasto–wieś, która trwa do dnia dzisiejszego.

R1TUKbGFSgHUv

Wykres przedstawia saldo migracji dla miast. W 1974 roku wyniosło poniżej 200000. W 1976 roku wyniosło 250000. Następnie wartości spadały i w 1999 roku saldo wyniosło 0. W 2007 roku wyniosło minus 50000. Następnie wartości zaczęły wzrastać.

Są jednak i takie miasta, które zawsze przyciągają migrantów – zalicza się do nich np. Kraków i Warszawę. Kraków to rozwijający się ośrodek akademicki, do którego każdego roku przybywają tysiące młodych ludzi. Po zakończeniu edukacji często osiedlają się oni w mieście w związku z możliwościami otrzymania atrakcyjnej pracy. W przypadku Warszawy duże znaczenie mają jej funkcje stolicy (choć także jest silnym ośrodkiem akademickim) oraz możliwości zdobycia atrakcyjnej pracy z nieco wyższymi (w skali kraju) miesięcznymi zarobkami.

Przewiduje się, że liczba mieszkańców miast w 2040 roku wyniesie 20 mln, a w 2050 18,8 mln. Natomiast liczba mieszkańców wsi pozostanie prawie na tym samym poziomie. Udział ludności miejskiej (wskaźnik urbanizacji) zmniejszy się w 2050 roku do 55,4%.

RzeRRW6n3JZe5

Wykres przedstawia ludność w latach od 1950 do 2016 roku oraz w prognozie do 2040 roku. Ogółem w 1950 roku wyniosła 25 milionów. Następnie wzrastała i od 1990 roku utrzymywała się na stałym poziomie prawie 40 milionów. Prognoza natomiast przewiduje spadek ludności do 35 milionów w 2040 roku. W miastach w 1950 roku było poniżej 10 milionów ludzi. Następnie wartość ta wzrastała i od 1990 roku utrzymywała się na stałym poziomie prawie 25 milionów. Prognoza zakłada spadek ludności miast do 20 milionów w 2040 roku. Ludność wsi w 1950 roku wyniosła około 15 milionów. Przez wszystkie następne lata ilość ludności na wsi była stała i wynosiła około 15 milionów. Prognoza również nie zakłada zmiany ludności na wsi.

Z wszystkich polskich województw to województwo mazowieckie charakteryzuje się dodatnim saldem migracji, zarówno dla miast, jak i dla wsi. Tendencja dodatniego salda migracji dla miast jest wyjątkiem w skali kraju – powyżej podano m.in. przykład Warszawy, która wykazuje dużą atrakcyjność ekonomiczną. Oprócz samej stolicy kraju wysokie saldo migracji posiadają jej strefy podmiejskie, co świadczy o silnym powiązaniu miasta z przedmieściami.

Z powyższych map wynika, że dodatnie saldo migracji, oprócz mazowieckiego, mają województwa: pomorskie, dolnośląskie i małopolskie. Pozostałe województwa mają ujemne saldo migracji – największe jest w woj. warmińsko‑mazurskim, podlaskim, lubelskim i zachodniopomorskim. W przyszłości z dodatnim saldem migracji może pozostać wyłącznie województwo mazowieckie.

RNxDgqAexwz7H

Tabela przedstawia saldo migracji zagranicznych. W 2010 roku wyniosło minus 2114. W 2011 roku minus 4334. W 2012 roku minus 6617. W 2013 roku minus 19904. W 2014 roku minus 15750. W 2016 roku 1505. W 2017 roku 1436. W 2018 roku 3612. W 2019 roku 6183.

RP6PajY6Yj7ay

Wykres przedstawia liczbę wydanych zezwoleń na pracę cudzoziemców. W 2008 roku było to 18 tysięcy zezwoleń. Do 2014 roku liczba ta była w miarę stała. Po 2014 roku zmieniała się dynamicznie i w 2018 roku wydano 328,8 tysięcy zezwoleń. Tabela poniżej prezentuje, z jakich krajów cudzoziemcy otrzymali najwięcej zezwoleń w tysiącach. Z Ukrainy w 2017 roku 192,5 a w 2018 roku 238,3. Z Nepalu w 2017 roku 7,1. W 2018 roku 19,9. Z Białorusi w 2017 roku 10,5 a w 2018 roku 19,2. Z Indii w 2017 roku 3,9 a w 2018 roku 8,4. Z Bangladeszu w 2017 roku 2,4 a w 2018 roku 8,3. Z Mołdawii w 2017 roku 3,8 a w 2018 roku 6. Z Azerbejdżanu w 2017 roku 1,3 a w 2018 roku 3,3. Z Gruzji w 2017 roku 0,4 a w 2018 roku 2,8. Z Uzbekistanu w 2017 roku 1,4 a w 2018 roku 2,6. Z Filipin w 2017 roku 0,7 a w 2018 roku 2,1. Z Rosji w 2017 roku 1,4 a w 2018 roku 1,9.

Liczba cudzoziemców, którzy chcą osiedlić się w Polsce, rośnie, a mimo to obcokrajowcy wciąż stanowią niewielki odsetek polskiego społeczeństwa. Według oficjalnych danych najwięcej jest Ukraińców, Niemców, Białorusinów, Rosjan i Wietnamczyków. Eksperci są zgodni, że nie da się przewidzieć skali imigracji i tego, jak duży procent polskiej populacji w 2050 roku stanowić będą obcokrajowcy. Zależy to od ogólnej światowej sytuacji politycznej, ale też od tego, jaki kierunek przyjmie polska polityka migracyjna. Jednak w najbliższych latach (w celu chociażby uzupełnienia siły roboczej) należy spodziewać się większej imigracji do Polski.

Polacy także reemigrują, głównie z Niemiec, USA, Kanady, a także z Wielkiej Brytanii. 

W 2019 roku zarejestrowano 468 326 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 468 326 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosi dla Polski 0. W tym samym roku 16 909 osób zameldowało się z zagranicy oraz zarejestrowano 10 726 wymeldowań za granicę – daje to dodatnie saldo migracji zagranicznych wynoszące 6 183.

Indeks górny Źródło danych: polskawliczbach.pl Indeks górny koniec^{Źródło danych: polskawliczbach.pl}

W 2030 roku (podobnie jak obecnie) najbardziej korzystne saldo migracji wystąpi w gminach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie największych miast (powyżej 100 tys. mieszkańców).

RgAFqmKAWMZIS

Mapa Polski przedstawia saldo migracji w gminach. Powyżej trzech promili wystąpią w okolicach Warszawy, Wrocławia, Gdańska. Wartości poniżej minus trzech promili wystąpią głównie w północnej, północno wschodniej oraz wschodniej części kraju. W pozostałych obszarach czyli głównie na południu i w centrum kraju wystąpią wartości pomiędzy minus trzy a trzy promile.

Prognozy pokazują, że koncentracja gmin z wyraźnie ujemnym saldem migracji wystąpi w województwach: lubelskim, podlaskim, warmińsko‑mazurskim, zachodniopomorskim oraz na peryferyjnych obszarach województwa mazowieckiego. Obszary te, z wyjątkiem południowej części województwa warmińsko‑mazurskiego, charakteryzować się będą także ujemnym przyrostem naturalnym. Z tego też powodu zmniejszenie liczby ludności będzie na tych terenach przebiegało wyjątkowo szybko.

Indeks górny Źródło danych: GUS, Prognoza ludności gmin na lata 2017–2030, GUS, Warszawa 2017. Indeks górny koniec^{Źródło danych: GUS, Prognoza ludności gmin na lata 2017–2030, GUS, Warszawa 2017.}

RyLUBW74Xu7Lr

Tabela przedstawia przemiany ludnościowe Polski. Współczynnik dzietności ogólnej w mieście w 2015 roku wyniósł 1,15, w 2020 roku 1,23, w 2025 roku 1,31, w 2030 roku 1,37, w 2035 roku 1,41, w 2040 roku 1,44, w 2045 roku 1,47, w 2050 roku 1,49. Na wsi w 2015 roku wyniósł 1,35, w 2020 roku 1,41, w 2025 roku 1,46, w 2030 roku 1,50, w 2035 roku 1,52, w 2040 roku 1,54, w 2045 roku 1,55, w 2050 roku 1,56. Średni wiek rodzenia w mieście w 2015 roku wyniósł 29,76, w 2020 roku 30,29, w 2025 roku 30,64, w 2030 roku 30,90, w 2035 roku 31,11, w 2040 roku 31,29, w 2045 roku 31,44, w 2050 roku 31,58. Na wsi w 2015 roku wyniósł 28,89, w 2020 roku 29,41, w 2025 roku 29,81, w 2030 roku 30,14, w 2035 roku 30,41, w 2040 roku 30,65, w 2045 roku 30,86, w 2050 roku 31,04. Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn w 2015 roku wyniosło 73,5, w 2020 roku 74,9, w 2025 roku 76,3, w 2030 roku 78, w 2035 roku 79,1, w 2040 roku 80,3, w 2045 roku 81,6, w 2050 roku 83. Dla kobiet w 2015 roku wyniosło 81,5, w 2020 roku 82,5, w 2025 roku 83,6, w 2030 roku 84,8, w 2035 roku 85,6, w 2040 roku 86,5, w 2045 roku 87,4, w 2050 roku 88,4. Napływ migracji wewnętrznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach w miastach wyniósł w 2015 roku 219,9, w 2020 roku 201,6, w 2025 roku 182,1, w 2030 roku 168,2, w 2035 roku 161,3, w 2040 roku 161,3, w 2045 roku 161,3, w 2050 roku 161,3. Odpływ migracji wewnętrznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach w miastach wyniósł w 2015 roku 249,8, w 2020 roku 230, w 2025 roku 209,1, w 2030 roku 192,2, w 2035 roku 182,4 w 2040 roku 182,4, w 2045 roku 182,4, w 2050 roku 182,4. Napływ migracji wewnętrznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach na wsiach wyniósł w 2015 roku 179,8, w 2020 roku 169,3, w 2025 roku 160,4, w 2030 roku 152,6, w 2035 roku 148,6, w 2040 roku 148,6 w 2045 roku 148,6, w 2050 roku 148,6. Odpływ migracji wewnętrznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach na wsiach wyniósł w 2015 roku 148,9, w 2020 roku 140,8, w 2025 roku 133,4, w 2030 roku 128,6, w 2035 roku 127,5, w 2040 roku 127,5, w 2045 roku 127,5, w 2050 roku 127,5. Liczba imigracji w migracjach zagranicznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach w miastach wyniosła w 2015 roku 10,6, w 2020 roku 12,4, w 2025 roku 14,2, w 2030 roku 16, w 2035 roku 17,8 w 2040 roku 17,8, w 2045 roku 17,8, w 2050 roku 17,8. Liczba emigracji w migracjach zagranicznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach w miastach wyniosła w 2015 roku 17,9, w 2020 roku 17,9, w 2025 roku 17,9, w 2030 roku 17,9, w 2035 roku 17,9 w 2040 roku 17,9, w 2045 roku 17,9, w 2050 roku 17,9. Liczba imigracji w migracjach zagranicznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach na wsiach wyniosła w 2015 roku 4, w 2020 roku 4,6, w 2025 roku 5,3, w 2030 roku 6, w 2035 roku 6,6 w 2040 roku 6,6, w 2045 roku 6,6, w 2050 roku 6,6. Liczba emigracji w migracjach zagranicznych definiowanych na pobyt stały w tysiącach na wsiach wyniosła w każdym roku po 6,5.

R1HGGVFiv0Rp9

Mapa Polski przedstawia zmianę liczby ludności w latach 2014‑2030. Wartości od 14 do 30% występują w okolicach Gdańska oraz Warszawy. Wartości od 3,5 do 14% występują w okolicach dużych miast wojewódzkich. Wartości od minus 2,6 do 3,5% występują głównie w województwie pomorskim, wielkopolskim, mazowieckim, małopolskim. Wartości od minus 8,2 do minus 2,6% występują głównie w województwie zachodniopomorskim, lubuskim, podkarpackim, łódzkim, lubelskim. Wartości od minus 18,8 do minus 8,2% występują głównie w województwie podlaskim, świętokrzyskim, opolskim, dolnośląskim.

Prognozy na rok 2050 nadal nie są optymistyczne dla naszego kraju. Przewiduje się, że w większości województw będzie żyło mniej ludzi. W Polsce ubędzie prawie 5 milionów osób, co będzie stanowiło prawie 12% populacji. Największy ubytek mieszkańców odnotujemy w powiecie hajnowskim i w Koninie – powyżej 40%. Natomiast w powiecie wrocławskim zamieszka około 35% mieszkańców więcej niż w 2020 roku.

Słownik