Komórki macierzyste mają zdolność samoodnowy i rozpoczynania szlaków różnicowania się w określony typ wyspecjalizowanych komórek. Komórki pozyskane z embrionu złożonego z kilku komórek mają właściwości totipotencjalne – mogą się różnicować w każdy typ komórek organizmu, łącznie z komórkami łożyska. Te pochodzące z zarodka w stadium blastocysty mają właściwości pluripotencjalne – mogą zapoczątkować tworzenie się każdego typu komórek oprócz komórek tworzących łożysko. Terapie wykorzystujące komórki macierzyste są obecnie uważane za najbardziej perspektywiczne w leczeniu pacjentów po nieodwracalnych urazach, z nowotworami (zwłaszcza krwi i układu limfatycznego), z chorobami związanymi z brakiem lub niewłaściwym działaniem niektórych enzymówenzymyenzymów oraz z niektórymi chorobami dziedzicznymi.

Indeks górny Opracowano na podstawie strony projektu „EuroStemCell”. Indeks górny koniec^{Opracowano na podstawie strony projektu „EuroStemCell”.}

R1sdTvB9ZHRGL1

Grafika przedstawia zdrowe komórki macierzyste małpy marmozety. Od niebieskiej komórki centralnej odchodzą zielone wrzecionowate wypustki – aksony.

Potencjalne zastosowanie medyczne komórek macierzystych jest ogromne. Naukowcy i lekarze wciąż prowadzą badania w kierunku ich wykorzystania w różnych schorzeniach i urazach, takich jak:

• białaczki, chłoniaki, szpiczaki;

• niedobory odporności;

• niedokrwistości;

• ciężkie oparzenia skóry;

• uszkodzenia rogówki;

• nowotwory;

• rekonstrukcja kości;

• cukrzyca;

• choroba Parkinsona;

• zwyrodnienie plamki żółtej;

• choroby autoimmunologiczne.

Indeks górny Opracowano na podstawie: Józef Dulak, Komórki macierzyste: zastosowania, perspektywy, nieporozumienia, „Nauka” 2020, nr 1, s. 99–123. Indeks górny koniec^{Opracowano na podstawie: Józef Dulak, Komórki macierzyste: zastosowania, perspektywy, nieporozumienia, „Nauka” 2020, nr 1, s. 99–123.}

Coraz częściej prowadzi się lecznicze terapie eksperymentalne z wykorzystaniem komórek macierzystych. Dotychczas przeszczepiono je osobom ze stwardnieniem rozsianym oraz po urazach kręgosłupa. W przypadku dzieci komórki macierzyste stosuje się w leczeniu chorób neurologicznych, np. mózgowego porażenia dziecięcego czy rozszczepu kręgosłuparozszczep kręgosłuparozszczepu kręgosłupa. Prowadzone są również zaawansowane badania w  kierunku wykorzystania tych komórek do regeneracji uszkodzeń mózgu, kręgosłupa (także u pacjentów z uszkodzeniem rdzenia kręgowego) i dystrofii mięśniowej. Leczenie to przynosi pozytywne efekty, m.in. w postaci zwiększonego czucia czy zwiększenia zdolności motorycznych. Jednak ponieważ w większości przypadków są to dopiero terapie eksperymentalne, nie są one objęte przez system publicznej opieki zdrowotnej i nie są dostępne dla szerszego grona pacjentów.

Naukowcy wciąż prowadzą badania w celu opracowania kolejnych terapii medycznych wykorzystujących komórki macierzyste. Wykazano ich potencjał m.in. w leczeniu schorzeń związanych z utratą funkcji neuronów lub komórek glejowych, takich jak choroby: Parkinsona, Alzheimera, Huntingtona, a także u osób po udarze mózgu. Aby rzetelnie udokumentować skuteczność komórek macierzystych w leczeniu tych chorób, naukowcy muszą jeszcze przeprowadzić dalsze badania.

Stosowanie komórek pluripotencjalnych wiąże się z ryzykiem rozwoju tzw. teratomteratomateratom, czyli nowotworów wywodzących się z tego typu komórek macierzystych. Do zainicjowania procesu nowotworzenia dochodzi, gdy komórki macierzyste przekształcą się w inny typ komórek niż oczekiwany.

Kolejnym ryzykiem jest odrzucenie przeszczepu przez biorcę, co wskutek silnej odpowiedzi immunologicznej może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta lub skutkować zniszczeniem przeszczepu.

Jednym ze źródeł problemów etycznych dotyczących wykorzystania komórek macierzystych jest dylemat polegający na wyborze pomiędzy obowiązkiem poszanowania życia ludzkiego a obowiązkiem zapobiegania cierpieniu.

Indeks górny Zdzisław Gliński, Dorota Luft‑Deptuła, Komórki macierzyste – korzyści i zagrożenia, „Życie Weterynaryjne” 2015, t. 90, nr 3, s. 141–144. Indeks górny koniec^{Zdzisław Gliński, Dorota Luft‑Deptuła, Komórki macierzyste – korzyści i zagrożenia, „Życie Weterynaryjne” 2015, t. 90, nr 3, s. 141–144.}

Słownik