W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Teorie życia społecznego

We współczesnych badaniach społecznych posługujemy się zazwyczaj jedną z teorii życia społecznego, np. teorią funkcjonalną, konfliktu (wymiany), społecznych zachowań pozalogicznych, racjonalistyczno‑indywidualistyczną bądź teorią działania społecznego.

RXrrc8ozoe31O1
Grafika przedstawia rodzaje teorii życia społecznego. Są to: teoria funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria społecznych zachowań (czynności) pozalogicznych, teoria wymiany (współpracy), teoria racjonalistyczno-indywidualistyczna oraz teoria interakcjonizmu symbolicznego.
bg‑azure

Przy omawianiu różnych typologii teorii życia społecznego warto pamiętać, że nie wszyscy wymieniani badacze uważają, że społeczeństwo daje się opisać tylko wedle jednej z tych teorii. Można te opisy traktować jako komplementarne, ukazujące odmienne aspekty tego samego społeczeństwa.

Teoria funkcjonalna

Prekursorami tej teorii byli Vilfredo Pareto, Florian Znaniecki, a także antropolodzy społeczni: Alfred Radcliffe‑Brown i Bronisław Malinowski. Najwybitniejszymi współczesnymi przedstawicielami byli Talcott Parsons i Robert Merton.

Teoria ta opiera się na pewnych założeniach.

R1NedVSu4wXma1
Prezentacja slajdów opisująca teorię funkcjonalną.
bg‑azure

Talcott Parsons wyróżnił trzy fazy ewolucji społeczeństwa: społeczeństwo pierwotne, przejściowe i nowoczesne. Podstawą dokonanego podziału były różnice stopnia zdolności do adaptacji i zmieniające się formy kontroli społecznej, a także tworzenie nowych systemów wartości, przystosowanych do coraz bardziej złożonych stosunków. Kultura (pismo, prawo) zapewnia społeczną kontrolę nad ewolucją społeczną.

Teoria konfliktu

Prekursorami tego nurtu byli Karol Marks i Georg Simmel, a z polskich badaczy piszący po niemiecku Ludwik Gumplowicz. Najwybitniejszymi współczesnymi teoretykami są Lewis A. Coser, Ralf DahrendorfCharles Wright Mills.

W teoriach konfliktu można odnaleźć następujące założenia:

RQPZunEwoozCZ1
Grafika przedstawia oś czasu opisująca założenia teorii konfliktu.

Teoria społecznych zachowań (czynnościczynności społeczne(czynności) pozalogicznych

Teoria ta opiera się na następujących założeniach:

RBZQxIuGcThFt1
Grafika przedstawia na czym polega teoria społecznych zachowań (czynności) pozalogicznych.

Teoria wymiany (współpracy)

Jednym z prekursorów tej teorii był Herbert Spencer. Najwybitniejszymi jej przedstawicielami są George Caspar HomansPeter M. Blau. Z polskich socjologów do jej propagatorów można zaliczyć Edwarda Abramowskiego.

Teoria ta opiera się na następujących założeniach:

  • Bez względu na podziały kulturowe, historyczne i ekonomiczne, przynależności grupowe, stanowe, klasowe czy zakres dostępu do władzy tym, co jest wspólne dla wszystkich ludzi, jest ich natura – taka sama dla każdego człowieka.

  • Każdy ma prawo robić, co tylko zechce, pod warunkiem, że nie gwałci równego prawa każdego innego człowieka; współpraca jest podstawą organizacji społeczeństwa.

  • Człowiek jest nie tyle elementem (członkiem) społeczeństwa, ile poprzez współistnienie z innymi ludźmi nieustannie je tworzy, aby zaspokoić swoje naturalne potrzeby.

  • Społeczeństwo funkcjonuje wskutek wzajemnego oddziaływania jednostek na siebie; poszczególne jednostki mają zróżnicowane potrzeby i są zdolne do zwrotnego wzmacniania swoich oczekiwań, jak również do wzajemnej realizacji tychże oczekiwań.

  • Zachowanie społeczne jest wymianą dóbr zarówno materialnych, jak i niematerialnych: symboli, aprobaty i prestiżu.

  • Przedmiotem badania powinny być zachowania ludzi jako ludzi, a nie jako członków społeczeństwa, i dlatego dużą rolę należy przywiązywać do psychologii jako nauki.

bg‑azure

Społeczeństwo funkcjonuje wskutek wzajemnego oddziaływania jednostek na siebie.

Słownik

derywacja
derywacja

pozalogiczne uzasadnienia ludzkiego działania

rezydua
rezydua

zjawiska psychiczne, wyobrażenia i przekonania będące wyrazem popędów skłaniających ludzi do określonych zachowań

typ idealny
typ idealny

abstrakcyjny model składający się z cech istotnych danego zjawiska społecznego, jednak w czystej postaci niewystępujący w rzeczywistości

czynności społeczne
czynności społeczne

działania celowo adresowane do innych ludzi

interakcje symboliczne
interakcje symboliczne

proces wymiany znaczeń między jednostkami, któremu towarzyszy obustronna analiza znaczeń symboli