Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.), które znajdziesz w arkuszach egzaminacyjnych. Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, czego możesz się spodziewać po poszczególnych poleceniach w arkuszu:

RtauH5RHpT48Q
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodziło i dlaczego, scharakteryzuj podobnie jak powyżej należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, podając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy, porównaj twoim zadaniem jest zestawianie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp., zarówno pod kątem występujących różnic, jak i podobieństw, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” – oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen, rozważ tu natomiast trzeba sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów; każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji, udowodnij w poleceniu zawarta jest teza, a od osoby wykonującej to polecenie oczekuje się stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy, wykaż masz wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj (wymień, wskaż) – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których masz miejsce na odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba zdająca maturę z wiedzy o społeczeństwie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce

W ustawie o mniejszościach narodowychmniejszość narodowamniejszościach narodowychetnicznychmniejszość etnicznaetnicznych oraz o języku regionalnymjęzyk regionalnyjęzyku regionalnym z 2005 r. mniejszość narodowa i etniczna jest zdefiniowana jako grupa obywateli polskich, która spełnia następujące warunki:

Mniejszość narodowa

Mniejszość etniczna

• Jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP.
• W sposób istotny różni się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją.
• Dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji.
• Ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę.
• Jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej stu lat.
• Utożsamia się z narodem zamieszkującym samodzielnie inne państwo.

• Jest mniej liczna od pozostałej części ludności RP.
• W sposób istotny różni się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją.
• Dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji.
• Ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę.
• Jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej stu lat.
• Nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Środki niedozwolone/zabronione

Zabronione jest stosowanie środków, których celem jest asymilacjaasymilacjaasymilacja osób należących do mniejszości narodowej lub etnicznej (jeśli są stosowane wbrew ich woli).

Zabroniona jest dyskryminacja wynikająca z przynależności do mniejszości narodowej lub etnicznej.

Zobowiązania władz publicznych

Władze publiczne zobowiązane są do popierania równości (w sferze życia ekonomicznego, społecznego, politycznego i kulturalnego) i ochrony osób dyskryminowanych z powodu przynależności do mniejszości.

Używanie języka mniejszości

Prawa osób należących do mniejszości:

  • zapisywanie swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni, łącznie z prawem do ich rejestracji w aktach stanu cywilnego,

  • posługiwanie się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie, nauka języka mniejszości lub w języku mniejszości,

  • w gminach zarejestrowanych w Urzędowym Rejestrze Gmin, gdzie jest używany język mniejszości:

    a) prawo do używania języka mniejszości narodowej przed organami gminy,

    b) prawo do stosowania dodatkowych tradycyjnych nazw w języku mniejszości: urzędowych nazw miejscowości, nazw ulic obok nazw polskich (nie mogą one jednak nawiązywać do nazw z okresu 1939–1945 nadanych przez władze Trzeciej Rzeszy lub ZSRS) po uchwaleniu takiego wniosku przez mieszkańców gminy.

Warunki rejestracji gminy, w której jest używany język mniejszości, w Urzędowym Rejestrze Gmin:

  • liczba mniejszości narodowych jest nie mniejsza niż 20 proc. ogółu mieszkańców gminy,

  • złożenie wniosku przez radę gminy o wpisanie do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język mniejszości.

bg‑azure

Język regionalny jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez mniejszość obywateli. Nie jest on dialektem oficjalnego języka ani językiem imigrantów z innego kraju.

W Polsce za język regionalny uznano kaszubski. Ludności posługującej się językiem regionalnym przyznano prawo do nauki tego języka lub w tym języku. Organy władzy publicznej są zobowiązane do wspierania rozwoju języka regionalnego i jego zachowania.

Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, 6 stycznia 2005 r.

R15cyV82T25Rj
Art. 4.1 Każda osoba należąca do mniejszości ma prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako osoby należącej bądź też nienależącej do mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie pociąga za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków., Art. 4.2 Nikt nie może być obowiązany, inaczej niż na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynależności do mniejszości lub ujawnienia swojego pochodzenia, języka mniejszości lub religii., Art. 4.3 Nikt nie może być obowiązany do udowodnienia własnej przynależności do danej mniejszości., Art. 4.4 Osoby należące do mniejszości mogą korzystać z praw i wolności wynikających z zasad zawartych w niniejszej ustawie indywidualnie, jak też wspólnie z innymi członkami swojej mniejszości.
Ważne!

Język pomocniczy może być używany jedynie w gminach, w których liczba mniejszości jest nie mniejsza niż 20 proc. ogółu mieszkańców. Ponadto muszą one zostać wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język mniejszości.

Słownik

asymilacja
asymilacja

przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie jej kultury i przyswojenie sobie cech właściwych tej grupie

język pomocniczy
język pomocniczy

język mniejszości narodowej lub etnicznej albo język regionalny, dopuszczony do użycia obok języka urzędowego (języka polskiego), wyłącznie przed organami gminy

język regionalny
język regionalny

mowa tradycyjnie używana na terenie państwa przez mniejszą liczebnie od reszty grupę obywateli, różniąca się od oficjalnego języka urzędowego oraz niebędąca ani dialektem oficjalnego języka tego państwa, ani językiem migrantów

mniejszość etniczna
mniejszość etniczna

grupa osiedlona na terytorium innej zbiorowości i wyróżniająca się odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i religią; nie ma własnego państwa

mniejszość narodowa
mniejszość narodowa

grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią; ma własne państwo