RiBAq5xfl1JfA1

Schemat przedstawia komórkę pantofelka w kształcie podłużnego, ostro zakończonego bucika: 1 − wodniczka tętniąca koloru żółtego w kształcie okręgu, 2 − kanały doprowadzające ułożone koncentrycznie dookoła wodniczki tętniącej, 3 − wodniczka pokarmowa w kształcie zbitych w zwartą masę kul otoczonych okręgiem 4 – makronukleus, duży, niebieski, owalny twór wklęsły z jednej strony znadjujący się w centrum komórki; 5 – mikronukleus, mniejszy, pomarańczowy, owalny twór; 6 – rzęski okalające na zewnątrz całe ciało pantofelka; 7 − zagłębienie okołogębowe znajdujące się wzdłuż całego długiego boku organizmu; 8 – lejek w kształcie wklęsłego z obu stron prostokąta; 9 – cytostom, jeden z dwóch obszarów błony komórkowej orzęska, na którym nie występują rzęski. Na schemacie znajduje się tuż przy lejku; 10 − cytopyge (nibyodbyt) znajdujący się na zewnętrznej ścianie pantofelka.

Niewielkie tempo przemian wewnętrznych oraz duża powierzchnia względna protistów powodują, że zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii są usuwane z komórki na drodze dyfuzji. Inaczej wygląda bilans wodno−jonowy. W zależności od stężenia roztworu, w którym znajduje się pantofelek, jego komórka traci lub pobiera wodę na drodze osmozy. Sprawna osmoregulacja ma szczególnie duże znaczenie dla słodkowodnych protistów, narażonych na stały dopływ wody do komórek. Na skutek osmozyosmozaosmozy woda nieustannie migruje z hipotonicznegoroztwór hipotonicznyhipotonicznego środowiska zewnętrznego do wnętrza komórek.

Protisty morskie i pasożytnicze zwykle nie muszą regulować ilości wody i związków mineralnych, ze względu na to, że otaczające je środowisko jest izotoniczne względem wnętrza komórki. Protisty żyjące w wodach słodkich narażone są na osmotyczny napływ wody do komórki, ponieważ otaczająca je woda stanowi dla nich środowisko hipotoniczne. Do usuwania nadmiaru wody służą im rytmicznie kurczące się wodniczki tętniącewodniczka tętniącawodniczki tętniące, które wraz z wodą usuwają z komórki także szkodliwe produkty przemiany materii. Łączą zatem funkcje osmoregulacyjne z funkcjami wydalniczymi.

R2DIABYevVUuV

Schemat przedstawia wodniczkę tętniącą znajdującą się w ciele pantofelka w różnym stadium napełnienia wodą. W centralnym punkcie schematu znajduje się rysunek pantofelka. Powyżej rysunku narysowana jest okrągła wodniczka w stanie pełnego napełnienia wodą. Kolejno po prawej stronie znajduje się wodniczka, która się opróżnia, a kanały promieniste napełniają się. W tym stadium przypomina słońce z niewielkimi promieniami. Poniżej kolejne stadium: kanały promieniste powiększają się, a wodniczka dalej się zmniejsza. Następne stadium pokazuje prawie pustą, okrągłą wodniczkę, podczas gdy kanały promieniste stają się pełne. Dalej następuje wstrzyknięcie wody z kanałów promienistych do wodniczki. Centrum tego fragmentu schematu przypomina sześciokąt umieszczony w środku, od którego odchodzą koncentrycznie ułożone promienie zakończone łezkami. Na ostatnim fragmencie schematu kanały promieniste zanikają a wodniczka powiększa się – przypomina teraz duży sześciokąt z małymi, oddzielonymi od niego promieniami. Cykl zamyka się.

Przeprowadzono doświadczenie, w którym obserwowano częstotliwość pulsowania wodniczek tętniącychwodniczka tętniącawodniczek tętniących u słodkowodnych pantofelków, w zależności od stężenia roztworu środowiska, w którym zostały umieszczone:

− wraz ze wzrostem stężenia roztworu zewnątrzkomórkowego (roztwór NaCl), spada częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących (usuwających wodę z komórki),  ponieważ mniej wody wnika na drodze osmozy do komórki pantofelka;

− umieszczenie pantofelka w roztworze o wyższym stężeniu, niż panujące we wnętrzu jego komórki, spowoduje natomiast odwodnienie komórki pantofelka na skutek osmotycznego odpływu wody z wnętrza komórki (środowiska hipotonicznego), do zewnętrznego środowiska hipertonicznegoroztwór hipertonicznyhipertonicznego.

Większość pierwotniaków, w warunkach wysuszenia, potrafi otoczyć się grubą osłonką, odwodnić cytoplazmę i przejść w stan uśpienia (anabiozy). Pozwala im to przetrwać długotrwałe okresy niekorzystnego braku wody.

Słownik