W nowym projekcie Polityki energetycznej Polski do 2040 roku (dokument z roku 2019) czytamy, że uruchomienie pierwszego bloku o mocy 1–1,5 GW przewidziano na 2033 rok. Tymczasem wciąż nie wiadomo na pewno, w jakiej lokalizacji miałaby powstać elektrownia atomowa w Polsce.

Dywersyfikacja źródeł energii

Powszechnym trendem polityki energetycznej państw na całym świecie jest dywersyfikacjadywersyfikacjadywersyfikacja, czyli różnicowanie źródeł energii, z których produkowana jest energia elektryczna. Arabia Saudyjska – państwo, które obecnie zajmuje 2. miejsce na świecie pod względem zasobów ropy naftowej oraz jej wydobycia, od lat inwestuje w odnawialne źródła energii (OZE), oddając do użytku nowe elektrownie słoneczne i wiatrowe (podobnie jak inne państwa Bliskiego Wschodu). Tego typu działania świadczą o przemyślanej, długodystansowej polityce energetycznej, gdyż – jak pokazują szacunki – ropy naftowej przy obecnym wydobyciu wystarczy na około 70 lat. W Polsce gospodarka energetyczna nadal w dużej mierze opiera się na źródłach nieodnawialnych, głównie węglu kamiennym i brunatnym (blisko 80% energii elektrycznej w Polsce w 2019 roku pochodziło ze spalania węgla). Według różnych prognoz węgla w Polsce wystarczy na od kilkunastu do kilkudziesięciu lat, przy czym udział importowanego węgla (głównie z Rosji) ciągle rośnie. Tymczasem w całej Unii Europejskiej udział poszczególnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej różni się od struktury polskiej – ponad 50% energii pochodzi z OZE oraz elektrowni atomowych (ryc. 1 i 2).

Co zamiast węgla?

Nie budzi dzisiaj wątpliwości fakt, że Polska prędzej czy później wykorzysta rodzime zasoby węgla i stanie przed dylematem: importować węgiel czy inwestować w inne źródła energii? Gdyby dzisiaj podjęto decyzję o zamknięciu największego kompleksu elektrowni opalanych węglem w Polsce (Elektrowni Bełchatów), aby zrównoważyć straty w produkcji energii elektrycznej, trzeba by zbudować farmę wiatrową składającą się z ponad 1000 wiatraków albo 8 elektrowni wodnych o mocy największej polskiej hydroelektrowni w Żarnowcu lub zająć setki kilometrów kwadratowych ogniwami fotowoltaicznymi (ryc. 3). Alternatywą, poza OZE, może być budowa elektrowni jądrowych.

R1PHkuSdH23hi

Widoczny jest schemat obrazujący powierzchnię, jaka jest potrzebna, aby zbudować dany rodzaj elektrowni o mocy 1800 MW. Wynika z niego, że panele fotowoltaiczne potrzebują powierzchni 56 kilometrów kwadratowych, elektrownia jądrowa – 4 kilometry kwadratowe, a turbiny wiatrowe powierzchnię wielkości 437 kilometrów kwadratowych.

„Za” budową elektrowni jądrowej w Polsce

Podobnie jak transport lotniczy jest najbezpieczniejszym środkiem transportu (mimo że u wielu osób strach budzi myśl o podniebnej podróżny, a wieść o awarii niemal każdego samolotu obiega cały świat), tak pozyskiwanie energii z energetyki jądrowej jest dzisiaj najbezpieczniejszym sposobem wytwarzania energii elektrycznej, ponieważ emisja zanieczyszczeń jest bardzo mała, a ryzyko wystąpienia awarii jest znikome (błąd człowieka w Czarnobylu lub katastrofa naturalna w Fukushimie). Współcześnie standardy bezpieczeństwa oraz techniczne wymagania w sektorze energetyki jądrowej są porównywalne do tych obowiązujących w przemyśle lotniczym, a nawet kosmicznym. Szacuje się, że prawdopodobieństwo wystąpienia poważnej awarii reaktora III generacji (czyli stosowanego w najnowszych elektrowniach jądrowych) jest jak 1 : 400 000 000 (dla porównania prawdopodobieństwo rażenia człowieka piorunem wynosi 1 : 3 000).

Indeks dolny Źródło: M. Partyka (red.), Wiem, jak uczyć o energii jądrowej, Ministerstwo Energii, Warszawa 2017. Indeks dolny koniec_{Źródło: M. Partyka (red.), Wiem, jak uczyć o energii jądrowej, Ministerstwo Energii, Warszawa 2017.}

Do korzyści, które przyniesie ze sobą rozwój przemysłu jądrowego w Polsce w skali regionalnej i krajowej, należy zaliczyć:

1. Tworzenie nowych miejsc pracy – szacuje się, że sama tylko budowa elektrowni będzie wymagała zatrudnienia 6 000 osób. Należy pamiętać, że tego typu inwestycja wiąże się nie tylko z zatrudnieniem pracowników budowy (cieśli, spawaczy, budowlańców), ale także wysoko wykwalifikowanych specjalistów, pracowników biur projektowych, instytucji badawczych, urzędu dozoru jądrowego i technicznego, ochrony środowiska itd. Polskie firmy brały udział w podobnych inwestycjach poza granicami naszego kraju, np. w budowie fińskiej elektrowni jądrowej Olkiluoto (aż 40% osób zatrudnionych przy budowie stanowili Polacy). Według szacunków elektrownia atomowa zatrudniać będzie ok. 1 000 stałych pracowników i drugie tyle pracowników zatrudnianych sezonowo (np. do prac remontowych).

2. Rozwój infrastruktury i turystyki – budowa elektrowni wymaga zapewnienia odpowiednich połączeń (drogowych, kolejowych), które usprawnią budowę. Tego typu inwestycje stanowią element, który znacząco poprawia dostępność komunikacyjnądostępność komunikacyjnadostępność komunikacyjną elektrowni oraz jej najbliższej okolicy. Dodatkowo, elektrownia stanowi interesujący obiekt turystyczny, o czym świadczyć może duże zainteresowanie wycieczkami do jedynego reaktora atomowego w Polsce (MARIA) o charakterze badawczym.

3. Korzyści finansowe dla gminy – lokalizacja elektrowni atomowej to przede wszystkim ogromne zyski dla gminy z podatków, które poniesie jej operator, a które zasilą lokalny budżet.

4. Transfer technologii i rozwój branż pokrewnych – budowa i obsługa elektrowni jądrowej wymaga zakupu technologii spoza kraju oraz odpowiedniego przeszkolenia pracowników. W ramach Programu polskiej energetyki jądrowej podpisane zostały porozumienia m.in. z Japonią, Stanami Zjednoczonymi czy Francją, które mają zapewnić możliwość szkolenia polskiej kadry za granicą.

5. Uniezależnienie od sytuacji geopolitycznej – w sytuacji, kiedy ilość wyprodukowanej energii zależna jest od dostaw surowców od innych państw, budowa elektrowni jądrowej zapewni stały dostęp do energii elektrycznej i jednocześnie wpłynie na poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju. Z kolei możliwości współpracy międzynarodowej dla polskich firm, urzędów i placówek naukowych mogą zaowocować kooperacją zarówno na polu badawczym, jak i biznesowym.

6. Stabilizacja ceny energii elektrycznej – koszty paliw nieodnawialnych, takich jak węgiel czy ropa naftowa, podlegają ciągłym mechanizmom rynkowym, przez co cena za surowiec zmienia się w różnych perspektywach czasowych. Zapewnienie stałej ceny prądu uzyskiwanego z produkcji w elektrowni atomowej jest możliwe dzięki temu, że cena paliwa stanowi niewielką część kosztów wytwarzania energii (mniej niż 10%).

7. Dbanie o stan środowiska – elektrownia atomowa jest współcześnie określana jako najczystsze źródło energii elektrycznej. Łączna ilość gazów cieplarnianych wprowadzonych do atmosfery zarówno pośrednio (np. podczas budowy), jak i bezpośrednio (w czasie działania elektrowni) jest porównywalna do farm wiatrowych (ryc. 4).

RQlM8EmlJbubQ

Schemat przedstawia dostawę gazów cieplarnianych do danego rodzaju elektrowni w całym okresie przygotowania i funkcjonowania elektrowni różnych typów. Wartości są podane w gramach eq dwutlenku węgla na jedną kilowatogodzinę wyprodukowanej energii. W środku widać symbol chemiczny dwutlenku węgla. Dookoła są wypisane dane dla konkretnego rodzaju elektrowni. Wynika z nich wynika, że elektrownia gazowa dostarcza 490 tych jednostek, fotowoltaiczna – 48, wodna – 24, wiatrowa – 12, jądrowa – 12, a węglowa 820.

Do negatywnych skutków, które przyniesie ze sobą rozwój przemysłu jądrowego w Polsce w skali regionalnej i krajowej należy zaliczyć:

1. Powstawanie odpadów radioaktywnych, które wiążą się z powstaniem składowisk.

2. Wysokie koszty – związane z budową nowej elektrowni oraz zamykaniem, które wymagają długiego czasu (od 3 do 5 lat).

3. Ryzyko wystąpienia awarii, której przykładem może być Czarnobyl oraz Fukushima.

„Przeciw” budowie elektrowni atomowej – fakty i mity

Wokół elektrowni atomowych na przestrzeni lat narosło wiele mitów, które negatywnie rzutują na inwestycję w atom, a nawet budzą strach, niechęć czy też wrogość sceptyków. Produkcja energii elektrycznej z pierwiastków promieniotwórczych polega na pozyskaniu energii na skutek kontrolowanego i powolnego rozszczepiania jąder atomowych (w przeciwieństwie do reakcji łańcuchowej w bombie jądrowej – nagłej i niekontrolowanej). Pierwiastkami promieniotwórczymi stosowanymi najczęściej w tego typu elektrowniach są uran i pluton. Uran wydobywa się m.in. w kopalniach odkrywkowych na całym świecie (ryc. 5). Wśród czołowych producentów wymienia się m.in. Kazachstan, Kanadę, Australię czy Namibię. W latach 1947‑1967 eksploatowano złoża uranu także w Polsce – w Sudetach i Górach Świętokrzyskich.

RnZoj3LzHakBC

Na fotografii widoczna jest kopalnia odkrywkowa uranu w Namibii. Jest to kopalnia w formie wgłębienia posiadającego kamienne ściany w postaci schodków. W poprzek stoku kopalni znajduje się droga prowadząca na dno wgłębienia. Jadą po niej ciężarówki wożące uran.

Drugim najczęściej przywoływanym argumentem przeciw budowie elektrowni atomowych jest skażenie środowiska spowodowane awariami reaktorów w Czarnobylu (1986 r.) oraz Fukushimie (2011 r.). Rzeczywiście, w obu tych przypadkach doszło do uszkodzenia reaktorów, jednak każda z tych sytuacji miała inną przyczynę, przebieg oraz skutki.

Eksperci twierdzą, że gdyby elektrownia w Fukushimie posiadała reaktory IV generacji, prawdopodobnie nie doszłoby do awarii reaktora, a w najgorszym przypadku jej skutki zamknęłyby się w obrębie samej elektrowni. Przeprowadzone analizy wykazały, że pomimo awarii japońskiej elektrowni atomowej jest ona nadal najtańszym źródłem energii elektrycznej w Japonii. Położenie Polski na dzień dzisiejszy wyklucza możliwość awarii reaktora na skutek trzęsienia ziemi czy też fali tsunami. W naszym kraju notuje się jedynie tzw. tąpnięcia górnicze – trzęsienia spowodowane górniczą działalnością człowieka, których skala jest nieporównywalna z tym z Fukushimy (9,0 w skali Richtera). Aktualny stan tąpnięć górniczych można śledzić na stronie Górnośląskiej Regionalnej Sieci Sejsmologicznej: GRSS.GIG.eu.

Lokalizacja elektrowni atomowej w Polsce

Obecnie, w promieniu ok. 300 km od granic Polski pracuje łącznie 9 elektrowni atomowych (ryc. 6).

W Polsce od lat wśród możliwych lokalizacji elektrowni atomowej wymieniane są okolice Jeziora Żarnowieckiego w gminach Krokowa i Gniewino (budowę elektrowni atomowej rozpoczęto tutaj już w 1982 roku i przerwano w roku 1989, a jej pozostałości można oglądać nadal – ryc. 7), a także Lubiatowo w gminie Choczewo oraz Gąski w gminie Mielno. W przeszłości propozycją lokalizacji elektrowni był także Klempicz w gminie Lubasz (ryc. 8).

R1cnpfIskBQU3

Zdjęcie satelitarne przedstawia pozostałości po budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Pierwsze zdjęcie prezentuje ogólne otoczenie elektrowni z jeziorem oraz lasami obok, drugie przedstawia w przybliżeniu sam teren elektrowni. Widać tam fundamenty pod przyszłe reaktory oraz niedokończone elementy elektrowni.

Poza kryterium stałej dostępności wody (w postaci zbiornika jeziora, morza lub rzeki) potrzebnej m.in. do chłodzenia reaktorów, w wyborze lokalizacji niezwykle istotne znaczenie mają: dostępność komunikacyjna (zwłaszcza w kontekście transportu elementów konstrukcyjnych elektrowni), dostęp do sieci elektrycznej (w czasie budowy elektrowni i jej funkcjonowania), niska aktywność sejsmiczna, monitoring meteorologiczny i hydrologiczny (pełniące głównie funkcję informacyjną, celem zminimalizowania konsekwencji wywołanych zjawiskami o charakterze katastrofalnym np. powodziami).

Słownik