Przeczytaj
System prawny
System prawny najprościej można określić jako zbiór norm prawnych obowiązujących w danym państwie, przy czym, w zależności od źródła, z jakiego się wywodzą, możemy mówić o następujących systemach prawnych:
- Nazwa kategorii: systemy prawne
- Nazwa kategorii: zwyczajowe
- Nazwa kategorii: precedensowe
- Nazwa kategorii: religijne
- Nazwa kategorii: pozytywne [br](stanowione) Koniec elementów należących do kategorii systemy prawne
- Elementy należące do kategorii systemy prawne
Niektóre państwa charakteryzuje mieszany system prawny, stworzony zarówno pod wpływem prawa stanowionego, jak i precedensowego.
Zasady (cechy) systemu prawnego
System prawny funkcjonuje na podstawie określonych zasad. Należą do nich:
– akty wyższego rzędu są bardziej ogólne niż akty niższego rzędu;
– akty wyższego rzędu mają moc uchylania aktów niższego rzędu;
– wydawanie rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego musi być oparte na delegacji ustawowej., Zasada spójności Zgodnie z nią: – akty prawne nie mogą być sprzeczne; istnieje między nimi więź;
– akty niższego rzędu powinny być zgodne z aktami wyższego rzędu;
– pojęcia stosowane w aktach prawnych powinny być jednolite oraz oparte na wspólnej podstawie moralnej., Zasada zupełności Zgodnie z nią: – system prawny jest pozbawiony luk prawnych, które pojawiają się, kiedy istnieją rozbieżności między oczekiwaniami społecznymi a prawem (luki aksjologiczne) oraz kiedy istnieją czynności prawne, a nie funkcjonują zasady wykonywania tych czynności (luki konstrukcyjne).
Rodzaje prawa
Rodzaj prawa | Kryterium wyróżnienia | Obszar regulacji |
|---|---|---|
materialne | treść | normy określające prawa i obowiązki oraz zachowania poszczególnych ludzi i instytucji w społeczeństwie (np. określają prawa i obowiązki stron umowy najmu); mają charakter pierwotny (np. Kodeks cywilny, Kodeks karny) |
formalne | normy, które regulują postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej; pozwalają egzekwować prawo materialne (np. wskazują, jak dochodzić ochrony praw osobistych przed sądem); mają charakter wtórny (np. Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania administracyjnego) | |
publiczne | korzyść | chroni interesy publiczne (np. państwa), a nie poszczególnych jednostek; jego charakterystyczną cechą jest nierównoprawne usytuowanie stron stosunku prawnego, ponieważ podmioty reprezentujące interesy publiczne mają do dyspozycji większe środki i uprawnienia niż jednostka; gałęzie prawa reprezentowane przez prawo publiczne to np. prawo konstytucyjne, prawo administracyjne |
prywatne | odnosi się do jednostek, które są równouprawnione w stosunkach prawnych między sobą; obejmuje takie gałęzie prawa, jak np. prawo cywilne czy prawo pracy | |
międzynarodowe | zasięg | reguluje stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi oraz innymi podmiotami (np. narodami) |
krajowe | obowiązuje na terytorium danego państwa | |
miejscowe | odnosi się wyłącznie do mieszkańców określonego terenu (gminy, powiatu, województwa jako jednostek samorządu terytorialnego) | |
cywilne | regulowana dziedzina | zespół norm prawnych regulujących stosunki między podmiotami prawa prywatnego |
karne | zespół norm regulujących kwestie odpowiedzialności karnej za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej | |
administracyjne | ogół norm regulujących organizację i działanie administracji publicznej oraz zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nieunormowanym przez przepisy należące do innych działów prawa | |
pisane | forma | ujęte w konkretnych aktach prawnych |
niepisane | nieujęte w formie spisanej |
Źródła prawa
Termin „źródło prawa” jest wieloznaczny i odnosi się do różnych zjawisk dotyczących tworzenia i obowiązywania prawa. Źródło prawa to sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawa. Jest to akt prawny obejmujący reguły postępowania ludzi ustanowione lub akceptowane przez państwo.
Możemy mówić o dwóch postaciach źródeł prawa:
materialnej (stanowi ją wola państwa – decyzja organów, które tworzą akty normatywneakty normatywne);
formalnej (stanowi ją konkretny akt prawny z regułami postępowania, np. ustawa, rozporządzenie).
Inny podział źródeł prawa wskazuje na:
fontes iuris cognoscendifontes iuris cognoscendi (jako wszystkich czynników, które dostarczają informacji o prawie);
fontes iuris oriundifontes iuris oriundi (jako wszystkich czynników mających wpływ na ukształtowanie konkretnej treści przepisów prawnych i ich formy).
Organy promulgacyjne
Za źródło prawa rozumiane sensu largosensu largo uznawane są też organy promulgacyjne (publikacyjne).
Organy promulgacyjne w RP to dzienniki urzędowe, w których ogłasza się teksty aktów prawnych). Należą do nich:
- Nazwa kategorii: organy promulgacyjne{color=#4D3763}
- Nazwa kategorii: Dziennik Ustaw RP{color=#705887}
- Nazwa kategorii: Dziennik Urzędowy RP [br]„Monitor Polski”{color=#705887}
- Nazwa kategorii: dzienniki urzędowe[br] ministrów kierujących[br] działami administracji[br] rządowej{color=#705887}
- Nazwa kategorii: dzienniki urzędowe[br] urzędów centralnych{color=#705887}
- Nazwa kategorii: Dziennik Urzędowy[br] Komisji Nadzoru[br] Finansowego{color=#705887}
- Nazwa kategorii: wojewódzkie[br] dzienniki urzędowe{color=#705887} Koniec elementów należących do kategorii organy promulgacyjne{color=#4D3763}
- Elementy należące do kategorii organy promulgacyjne
Hierarchia aktów prawnych w RP
Źródła prawa powszechnie obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej są hierarchicznie uporządkowane. Poczynając od najważniejszego aktu, są to:
Źródła prawa o charakterze wewnętrznym
Nie stanowią one powszechnie obowiązujących źródeł prawa.
Zaliczamy do nich:
uchwały,
zarządzenia.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Słownik
(łac.) źródła poznania prawa
(łac.) źródła powstania prawa
tekst formułujący normy postępowania, wydawany przez podmiot, który ma kompetencję do działań prawotwórczych
ogłoszenie aktu normatywnego
(łac.) w szerokim znaczeniu