R1TOfN7kPAqER1

Zdjęcie przedstawia kobietę, którą wkłada do ucha końcówkę termometru elektronicznego, by dokonać pomiaru temperatury.

GorączkągorączkaGorączką zazwyczaj nazywa się stan podniesienia temperatury ciała powyżej normy fizjologicznej − jest to najprostsza, ale najmniej precyzyjna definicja. Zgodnie z dokładniejszymi ustaleniami, gorączkę wyznacza podwyższenie temperatury ciała powyżej wartości 38,0 st. C, natomiast wzrost temperatury ciała w granicach 37,1–38,0 st. C określa się mianem stanu podgorączkowegostan podgorączkowystanu podgorączkowego.

Temperatura ciała uzależniona jest od wielu czynników, w tym od techniki pomiaru oraz pory dnia. Temperatura mierzona w ustach lub odbycie jest zwykle 
wyższa o ok. 0,5‑0,8 st. C od temperatury mierzonej pod pachą (z medycznego punktu widzenia pomiar temperatury pod pachą jest najmniej dokładnym pomiarem). Średnia temperatura ciała to 36,6 st. C z dopuszczalnym odchyleniem wynoszącym ok. 1,0 st. C, przy czym maksymalna temperatura ciała, mieszcząca się w granicach normy fizjologicznej, notowana jest ok. godz. 18.00, a najniższa − ok. godz. 3.00 w nocy.

Gorączka niezwykle rzadko występuje samoistnie i zazwyczaj jest przejawem stanu zapalnego (towarzyszącego chorobom infekcyjnym lub nowotworowym), odwodnienia organizmu, a nawet silnych emocji (np. długotrwałego stresu). Wzrost temperatury ciała, wywołujący najpierw stan podgorączkowy, a następnie gorączkę, związany jest z pojawieniem się w organizmie związków zaliczanych do grupy pirogenówpirogenpirogenów. Wyróżnia się pirogeny egzo- i endogenne.

Proces powstawania gorączki związany jest z pojawieniem się w organizmie pirogenów egzogennych, których obecność w krwiobiegu oznacza z reguły zakażenie wirusowe, bakteryjne lub wywołane przez pasożytnicze protisty. Kiedy drobnoustroje chorobotwórcze, lub produkty ich rozkładu, pojawiają się we krwi, komórki układu immunologicznego (np. monocyty, makrofagi) rozpoczynają proces ich fagocytozy. Niestety, podczas fagocytozy komórki układu immunologicznego uwalniają do krwiobiegu związki zaliczane do grupy pirogenów endogennych (np. interleukinę 1 i interleukinę 6). Związki te po dotarciu do podwzgórza (struktury zaangażowanej w procesy termoregulacji) indukują z kolei syntezę prostaglandyn, które są ostatnim ogniwem w łańcuchu reakcji prowadzących do podwyższenia temperatury ciała. Obecność prostaglandyn w podwzgórzu wywołuje zmianę (przestawienie) biologicznego wzorca temperatury ciała, tzw. punktu nastawczegopunkt nastawczypunktu nastawczego (ang. set point), na wyższą wartość, co prowadzi do szeregu reakcji, skutkujących pojawieniem się gorączki.

Gorączce towarzyszy szereg objawów klinicznych, z których najpowszechniejsze to:

• przyspieszenie akcji serca o 4,4 uderzenia na minutę − dla każdego wzrostu temperatury ciała o 1 st. C;

• utrata łaknienia (apetytu);

• bóle głowy;

• senność, uczucie zmęczenia;

• utrata masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej (jedynie przy gorączce utrzymującej się wiele dni);

• dreszcze, które pojawiają się podczas gwałtownego wzrostu temperatury ciała;

• nadmierne pocenie, które towarzyszy nagłym spadkom temperatury;

• zaburzenia świadomości (tzw. majaczenie), które pojawiają się jedynie przy temperaturze przekraczającej 40,5 st. C.

Gorączka jest ściśle regulowaną reakcją fizjologiczną organizmu, wspomagającą układ immunologiczny w walce z infekcją. Okazuje się, że przy wyższej temperaturze efektywność mechanizmów obronnych organizmu (takich jak wytwarzanie przeciwciałprzeciwciałoprzeciwciał czy proliferacja limfocytów) ulega znacznemu przyspieszeniu (o około 10 proc. na 1 st. C). Dodatkowo, przy gorączce zmniejsza się szybkość namnażania drobnoustrojów. Co więcej, w temperaturze powyżej 38 st. C patogenypatogenpatogeny mają mniejszy dostęp do jonów żelaza, cynku i innych związków, co również ogranicza ich namnażanie. Zatem gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym, ograniczającym szerzenie się infekcji.

Należy jednak zaznaczyć, że w określonych sytuacjach gorączka może być niebezpieczna dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Gdy temperatura ciała zaczyna przekraczać 41 st. C (tzw. hiperpireksjahiperpireksjahiperpireksja), gorączka zaczyna wykazywać działanie neurotoksyczne − wymagana jest wtedy natychmiastowa interwencja farmakologiczna, w celu obniżenia temperatury ciała, ponieważ przy tak wysokiej temperaturze może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Stan gorączki (oraz reakcje organizmu z nią związane) mogą przerwać steroidowe i niesteroidowe leki przeciwgorączkowe (antypiretykiantypiretykiantypiretyki). Jednak antypiretyki nie zmienią wartości nowego punktu nastawczego (nie przestawią go na wartość prawidłową), lecz jedynie hamują syntezę prostaglandyn w podwzgórzu − obniżenie poziomu prostaglandyn skutkuje czasowym obniżeniem temperatury ciała. Niestety, po ustąpieniu działania leków przeciwgorączkowych, temperatura ciała ponownie wzrasta do podwyższonej wartości punktu nastawczego.

RLUNUlrI7iGIy

Zdjęcie przedstawia rozsypane kolorowe tabletki. Maja okrągłe i podłużne kształty.

Słownik