W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
RAmy0nWs0M2VC
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Trybunał Konstytucyjny
Podstawową funkcją Trybunału Konstytucyjnego (TK) jest orzekanie o konstytucyjności i legalności prawa, rozstrzyganie, czy normy prawne są zgodne z konstytucją. Nie sprawuje on wymiaru sprawiedliwości. Jest organem niezależnym od władzy ustawodawczej i wykonawczej, a w ramach władzy sądowniczej zajmuje pozycję odrębną zarówno wobec Trybunału Stanu, jak i sądów.
Kompetencje i przedmiot kontroli
Kompetencja TK
Zakres merytoryczny i faza kontroli
Podmiot uprawniony do wszczęcia kontroli przed TK
badanie zgodności: • ustaw z konstytucją • ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (w trybie art. 89 i 90) • umów międzynarodowych z konstytucją
badanie zgodności: • ustaw z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (w trybie art. 89 i 90) • umów międzynarodowych z konstytucją • podustawowych aktów normatywnych (np. rozporządzeń) z konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (w trybie art. 89 i 90)
• pełny zakres
• kontrola następcza (akty opublikowane)
• Prezydent RP • Marszałek Sejmu RP • Marszałek Senatu RP • Prezes Rady Ministrów • grupa 50 posłów • grupa 30 senatorów • Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego • Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego • Prokurator Generalny • Prezes Najwyższej Izby Kontroli • Rzecznik Praw Obywatelskich
• w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów • kontrola następcza (akty opublikowane)
• Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o jakim mowa w art. 186 ust. 2
• gdy akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania • kontrola następcza (akty opublikowane)
• organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego • ogólnokrajowe organy związków zawodowych • ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych • Kościoły i inne związki wyznaniowe
• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
• pełny zakres
• każda z wymienionych zainteresowanych stron (np. Prezydent RP, Marszałek Sejmu RP, Marszałek Senatu RP, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli) pozostająca we wzajemnym sporze
• orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
• pełny zakres • kontrola następcza (wobec organizacji wpisanych do ewidencji)
• Prokurator Generalny
• rozpatrywanie skargi konstytucyjnej
• o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodowumowa międzynarodowaumową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach
• każdy, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w konstytucji
• odpowiadanie na pytania prawne sądów
• co do zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem
• każdy sąd
• stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP
• gdy Prezydent RP nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu RP o niemożności sprawowania przez siebie urzędu
• Marszałek Sejmu RP
Do Trybunału Konstytucyjnego skargę może wnieść również Krajowa Rada Sądownictwa.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają charakter powszechnie obowiązujący i ostateczny. Orzeczenia o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.
Skład i sposób powołania członków Trybunału Konstytucyjnego
W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 członków wybieranych indywidualnie przez Sejm RP na 9‑letnią jednokrotną kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji. Nie mogą należeć do partii politycznej ani związku zawodowego. Są objęci immunitetem: nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności. Zatrzymani lub aresztowani mogą być tylko w przypadku ujęcia na gorącym uczynku, o ile Prezes Trybunału Konstytucyjnego nie nakaże natychmiastowego zwolnienia danego sędziego.
Słownik
akt normatywny
akt normatywny
akt organu państwa, który zawiera sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne wyznaczające podmiotom określony sposób postępowania
umowa międzynarodowa
umowa międzynarodowa
najważniejszy instrument regulujący stosunki międzynarodowe; jedno z niekwestionowanych źródeł prawa międzynarodowego