Problemy polskiego przemysłu

Po wojnie, w efekcie wprowadzenia gospodarki centralnie sterowanej, nastąpiła nacjonalizacja przemysłu. Nie działały wówczas mechanizmy rynkowe. Rząd ustalał kierunki rozwoju przemysłu (głównie ciężkiego) – wysoce kapitałochłonnego, energochłonnego i materiałochłonnego. Władze decydowały również o cenach poszczególnych towarów, o rodzajach i ilościach produktów, jakie należało produkować według z góry założonych planów, a także o kierunkach handlu surowcami i wyrobami przemysłowymi.

Dostosowanie się do reguł gospodarki rynkowej wymagało od polskiego przemysłu restrukturyzacjirestrukturyzacja przemysłurestrukturyzacji, co wiązało się ze zwróceniem szczególnej uwagi na następujące problemy:

• nierównomierne rozmieszczenie produkcji przemysłowej (skupienie produkcji w okręgach przemysłowych),

• niedoinwestowanie zakładów przemysłowych, słaby postęp techniczny, zużycie maszyn i urządzeń,

• energochłonne i materiałochłonne gałęzie przemysłu zanieczyszczające środowisko,

• niska wydajność pracy,

• nierentowność wielu dużych zakładów przemysłowych, w których trudno zmienić profil produkcji,

• niewłaściwa organizacja produkcji,

• zadłużenie wielu przedsiębiorstw,

• dofinansowanie przez państwo części nierentownych kopalń, hut, zakładów zbrojeniowych, elektrowni,

• niska jakość wielu polskich towarów, mała konkurencyjność na światowych rynkach,

• brak promocji polskich wyrobów za granicą.

• w strukturze produkcji dominacja górnictwa węgla kamiennego i brunatnego, rudy miedzi, siarki, cynku i ołowiu, hutnictwa, przemysłu lekkiego, niski udział przemysłu zaawansowanych technologii i zbyt niski udział produkcji towarów o wysokim stopniu przetworzenia,

• likwidacja wielu zakładów wraz z przemianami w strukturze gałęziowej powodująca bezrobocie strukturalne,

• powstanie obszarów ekologicznego zagrożenia z uwagi na wcześniejsze lekceważenie norm ekologicznych,

• spadek zamówień na pewne grupy towarów i surowców na rynkach światowych ograniczający produkcję krajową.

Tendencje zmian w rozwoju polskiego przemysłu

W polskim przemyśle można zauważyć następujące tendencje:

• zmiana profilu produkcji, ograniczanie roli tradycyjnych gałęzi przemysłu na rzecz przemysłu zaawansowanych technologii,

• spadek energochłonności i materiałochłonności przemysłu obniżający koszty produkcji,

• zmiana form własności, prywatyzacja i reprywatyzacjareprywatyzacjareprywatyzacja wielu przedsiębiorstw,

• modernizacja i unowocześnianie ciągów produkcyjnych z zastosowaniem nowoczesnych technologii,

• restrukturyzacja polskich okręgów przemysłowych,

• zamykanie dużych, nierentownych zakładów, wzrost znaczenia zakładów małej i średniej wielkości,

• wzrost udziału inwestycji zagranicznych w przekształceniach własnościowych i technologicznych,

• zwolnienia pracowników powodujące wzrost bezrobocia oraz podwyższanie kwalifikacji (przekwalifikowywanie pracowników),

• likwidacja produkcji monopolistycznej.

Restrukturyzacji podlegają w największym stopniu okręgi surowcowe, w których dominowały tradycyjne gałęzie przemysłu (górnictwo, hutnictwo, przemysł włókienniczy). Na przykład w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, gdzie koncentrował się przemysł ciężki, zamyka się nierentowne kopalnie, huty o przestarzałym cyklu produkcji czy działające przy tych obiektach elektrownie. Na terenie zlikwidowanych przedsiębiorstw powstają mniejsze, prywatne zakłady przemysłowe cechujące się większą wydajnością pracy, często z udziałem kapitału zagranicznego. Ogranicza się rozwój przemysłów energochłonnych oraz materiałochłonnych i jednocześnie zwraca się uwagę na przestrzeganie norm ekologicznych. Podstawowymi problemami w restrukturyzacji GOP‑u są wysokie potrzeby finansowe oraz niskie kwalifikacje pracowników. W Legnicko‑Głogowskim Okręgu Miedziowym, gdzie nastąpił spadek zatrudnienia w górnictwie rud miedzi i hutnictwie miedzi, część zwolnionych pracowników znalazła pracę w firmach zależnych lub współpracujących. Doprowadziło to do wzrostu zatrudnienia w usługach i budownictwie. W 1997 r. utworzono Legnicką Specjalną Strefę Ekonomiczną (obejmującą Legnicę, Polkowice, Krzywą, Złotoryję i Lubin). Dzięki kapitałowi zagranicznemu nastąpił rozwój budownictwa, produkcji urządzeń grzewczych, mebli biurowych oraz porcelany użytkowej. Wielkie inwestycje proekologiczne (np. instalacje do odsiarczania spalin w hutach miedzi oraz oczyszczalnia wód odprowadzanych do Odry z wielkiego zbiornika odpadów poflotacyjnych Żelazny Most) ograniczyły emisję ścieków i odpadów poprodukcyjnych.

Ważnym momentem, mającym ogromny wpływ na wielkość przeprowadzanych inwestycji w Polsce, było otwarcie w 1989 r. gospodarki na inwestorów zagranicznych. Swobodna wymiana towarów i przepływ kapitału do Polski wpływa zachęcająco na przeprowadzanie zagranicznych inwestycji w krajowych firmach. Przykładem zagranicznych inwestycji jest BIZ. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) występują wtedy, gdy przedsiębiorstwo z jednego państwa inwestuje w firmę z innego kraju, aby osiągać jak najwyższy zysk, sprawując kontrolę nad zależnym przedsiębiorstwem. BIZ polega na inwestowaniu środków w nowe przedsięwzięcia lub w już istniejące przedsiębiorstwa.

Wielkość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2016 roku wyniosła 61,863 mld PLN i była najwyższym wynikiem w Europie Środkowo‑Wschodniej. Polska jest uważana przez inwestorów za jeden z najbardziej sprzyjających dokonywaniu inwestycji krajów na świecie.

Wpływ na atrakcyjność inwestycyjną naszego kraju mają następujące elementy:

• duży i prężny rynek,

• niski koszt dobrze wykwalifikowanej siły roboczej,

• stabilizacja gospodarki,

• stosowanie różnych ulg inwestycyjnych przez państwo,

• dogodna lokalizacja kraju,

• dobry poziom czynników makroekonomicznych w gospodarce (wysoka dynamika wzrostu gospodarczego, stabilny system bankowy).

RFr01qGPj96Pc

Mapa Polski przedstawia pomoc regionalną na lata 2014-2020 dla celów ustalenia zwolnienia z podatku dochodowego CIT lub PIT. Jest ona podzielona na województwa. Z mapy można wyczytać, że pomoc w wysokości 25 procent otrzymały następujące województwa: dolnośląskie, wielkopolskie oraz śląskie. Natomiast pomoc w wysokości 35 procent dostały: województwo lubuskie, zachodniopomorskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, świętokrzyskie oraz małopolskie. Pomoc w wysokości 50 procent otrzymało województwo warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie i podkarpackie. Województwo mazowieckie otrzymało pomoc w przedziale 10 do 35 procent.

W roku 2017 ogół inwestycji w ramach BIZ wyniósł 830,230 mld PLN. Największe inwestycje przeprowadzili obywatele Niderlandów (159,6 mld PLN), Niemiec (145,8 mld PLN), Luksemburga (115,5 mld PLN) oraz Francji (74,8 PLN). Największe środki trafiły do sektorów: przetwórstwa przemysłowego (257,1 mld PLN), działalności finansowej i ubezpieczeniowej (170,0 mld PLN), handlu hurtowego i detalicznego wraz z naprawą pojazdów i motocykli (115,5 mld PLN), obsługi rynku nieruchomości (71,6 mld PLN) oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (56,5 mld PLN).

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w czasie prywatyzacji oraz restrukturyzacji były istotnym elementem transformacji gospodarki. Dzięki BIZ do kraju dotarły innowacyjne technologie i sposoby organizacji pracy, co skutkowało zwiększeniem wydajności, innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki. BIZ wpłynęły na pojawienie się nowych ofert na rynku pracy, dając w 2016 roku zatrudnienie dla 2 mln osób. Ponadto wielu pracowników zwiększyło swoje kwalifikacje zawodowe, korzystając ze środków przekazanych na szkolenia.

Słownik