Przeczytaj
Przemysł
Przemysł to sektor gospodarki narodowej obejmujący produkcję materialną, tj. wydobywanie zasobów przyrody i ich przetwarzanie na środki produkcji i dobra konsumpcyjne. Odbywa się na masową skalę, z użyciem maszyn i przy zastosowaniu podziału pracy. Dotyczy również przetwórstwa surowców pochodzących z sektora pierwszego. W odróżnieniu od niego, wyspecjalizowana produkcja w niewielkiej skali i rozmiarze, ukierunkowana na sprzedaż i wykonywana od początku do końca przez jedną osobę, przy braku cechy uciążliwości środowiskowej oraz społecznej typowej dla działalności przemysłowej, to rzemiosło. Jest to najwcześniejsza forma działalności wytwórczej, która rozpoczęła się jeszcze w starożytności. Ręczna produkcja jest o wiele droższa niż maszynowa, jednakże rzemiosło jest niezastąpione przy wytwarzaniu dóbr o wysokich walorach artystycznych i jakościowych, np. stolarka artystyczna, jubilerstwo czy krawiectwo. Do rzemiosła nie zalicza się działalności: handlowej, transportowej, usług hotelarskich, usług świadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów, usług leczniczych oraz działalności wytwórczej i usługowej artystów plastyków i fotografików. Działalność ta pełni nie tylko funkcje produkcyjne, ale także usługowe, m.in. naprawcze, a także służące zaspokajaniu potrzeb życia codziennego. Z czasem do techniki rzemieślniczej wprowadzono podział pracy, mający na celu wzrost wydajności i zwiększenie produkcji, zachowując jednakże pracę ręczną. W ten sposób we FlandriiFlandrii i Włoszech w XIII w. powstała manufaktura. Na początku związana była ona z wyrobami włókienniczymi, metolowymi i metalurgicznymi. W XVII i XVIII w. produkcja manufakturowa objęła dalsze rodzaje działalności, lecz nigdzie nie wyparła całkowicie rzemiosła. Podobnie było z przemysłem – nigdy nie doprowadził on do całkowitego zaniknięcia manufaktury i rzemiosła. Można ją spotkać m.in. w Indiach (manufaktura odzieżowa), a także w wielu krajach wysoko rozwiniętych (produkcja unikatowych serii samochodów, krawiectwo modowe, jubilerstwo, produkcja kosmetyków i farmaceutyków).
Porównanie cech rzemiosła, manufaktury i przemysł fabrycznego
Etapy rozwoju przemysłu
Protoindustrializacja
Koncentracja w niektórych regionach Europy Zachodniej przemysłu wiejskiego opartego na chałupnictwie; wykształciły się wówczas grupy pierwszych przedsiębiorców. Robotnicy uczestniczyli całymi rodzinami w produkcji w systemie nakładczym i chałupniczym, to znaczy w własnych domach przy użyciu dostarczanych im przez kupców surowców. Kupcy ci następnie odbierali wykonaną pracę. Etap ten poprzedzał manufaktury.Reindustralicajcja
Ponowne uprzemysłowienie krajów, w których przemysł surowcochłonny i kapitałochłonny zostaje wyparty przez gałęzie wymagające dużej wiedzy. Przechodzenie do gałęzi kapitałochłonnych, to znaczy o dużym zapotrzebowaniu na surowce energię i siłę roboczą do gałęzi intelektualnie intensywnych, wymagających dużego zaangażowania nauki i wysoko wykwalifikowanej kadry pracowników.Industrializacja, czyli uprzemysłowienie
Proces szybkiego rozwoju przemysłu ciężkiego i jego gałęzi w stosunku do innych działów gospodarki narodowej powiązany ze wzrostem jego udziału w tworzeniu P K B i strukturze zatrudnienia.Deindustrializacja
Proces zmniejszania się roli przemysłu w strukturze zatrudnienia i strukturze tworzenia P K B, zmniejszania powierzchni okręgów przemysłowych, ich restrukturyzacja, a nawet upadek, szczególny zanik tradycyjnych gałęzi przemysłu, a zwłaszcza ciężkiego.
Funkcje przemysłu
Funkcje przemysłu można rozpatrywać w trzech głównych aspektach: ekonomicznym, społecznym i przestrzennym.
Funkcje przemysłu
Ekonomiczna, w nawiasie produkcyjna:
pozyskiwanie oraz przetwarzanie surowców i półproduktów na gotowe artykuły,
wytwarzanie środków produkcji i konsumpcji,
generowanie dochodów,
współtworzenie P K B,
stymulowanie rozwoju gospodarczego,
pobudzanie rozwoju innych działów gospodarki poprzez między innymi dostarczanie maszyn,
przyspieszenie postępu technologicznego,
kształtowanie struktury bilansu handlowego,
dostarczanie miejsc pracy.
Społeczna:
kształtowanie struktury wykształcenia i struktury zatrudnienia ludności,
tworzenie miejsc pracy,
wpływanie na poziom życia ludności,
wpływanie na wzrost urbanizacji społecznej, upowszechnianie się miejsckiego stylu życia,
pobudzanie migracji ludności,
wpływanie na przepływ dóbr i informacji,
przyspieszanie postępu technicznego dzięki upowszechnianiu wynalazków,
koncentracja ludności o określonym statusie społecznym i wykształceniu.
Przestronna:
przekształcenie najczęściej negatywne środowiska przyrodniczego,
przyspieszenie procesów urbanizacji przestrzennej,
zmiana sposobu zagospodarowania terenu, w tym powstawanie i rozbudowa infrastruktury,
przemieszczanie się ludności, przepływ towarów i informacji,
rozwój antroposfery, czyli na przykład koncentracja budynków, dróg,
zmiana środowiska naturalnego w postaci nasilenia procesów degradacji.
Podział przemysłu
Istnieje bardzo wiele klasyfikacji działalności przemysłowej, np. ze względu na: wytwarzany produkt, cechy technologiczne produkcji, przeznaczenie produkcji, masę wytwarzanego surowca i wyrobów gotowych, wielkość zatrudnienia czy formę własności. Ponadto znany jest branżowy podział przemysłu oraz jego systematyka według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD)Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).
Na podstawie użytkowanych surowców, sposobu produkcji i powiązań produkcyjnych wyróżnia się podział branżowy przemysłu, który opiera się na wydzieleniu grup, a potem dopiero gałęzi przemysłowych. Zajmują się one produkcją jednego rodzaju wyrobów.
Korzystając z różnych źródeł, podaj przykłady branż do kilku wybranych gałęzi przemysłu. Dla przykładu, w ramach gałęzi przemysłu spożywczego wyróżnia się m.in. branże przemysłu mięsnego, mleczarskiego i cukrowniczego.
Słownik
kraina historyczna położona na terenie Belgii, Holandii i Francji wzdłuż wybrzeża Morza Północnego.
praca wykonywana przez rzemieślnika na zlecenie w domu, z surowców dostarczanych przez przedsiębiorcę (na podstawie internetowego Słownika Języka Polskiego PWN).
różnica między eksportem a importem.
jedna z płaszczyzn urbanizacji, odznaczająca się upowszechnianiem się miejskiego stylu życia wśród ludności zamieszkującej strefy podmiejskie (na podstawie internetowego Słownika Języka Polskiego PWN).
poprawa właściwości danego surowca lub produktu (na podstawie internetowego Słownika Języka Polskiego PWN).
umownie przyjęty, hierarchicznie usystematyzowany podział rodzajów działalności gospodarczej.