Przeczytaj
Charakterystyka futuryzmu
Futuryści to - obok Awangardy KrakowskiejAwangardy Krakowskiej i skamandrytów - najważniejsza grupa literacka w międzywojennej Polsce. Ich postulaty obejmowały cztery główne obszary.
Futurystyczna koncepcja języka poetyckiego
Futurystyczna koncepcja języka poetyckiego została oparta na podwalinach filozofii Henriego Bergsona. Według tego francuskiego filozofa rzeczywistość jest nieuchwytna w swej dynamiczności. Podlega ona nieustannym przemianom i nie da się jej objąć przy pomocy poznania rozumowego. Bergson twierdził, że prawdziwe jest jedynie poznanie intuicyjne. Język, posługując się kategoriami abstrakcyjnymi i usiłując zatrzymać określony moment rzeczywistości, zakłamuje rzeczywistość.
Głoszono konieczność pozbycia się tradycyjnej interpunkcji i stosowania w jej miejsce znaków muzycznych i arytmetycznych. Lekceważono reguły pisowni, w jej miejsce zalecając [ortografię fonetyczną]. Według futurystów konieczne było także wykorzystanie typograficznych możliwości, które dawał druk, czyli różnych rozmiarów czcionek, nieregularne ułożenie linijek wierszowych itp. Za cel stawiano entropięentropię. Z manifestu Marinettiego pochodzi także idea “symultaneizmu”, czyli takiej sztuki, która miałaby uchwycić równoczesność zdarzeń. Z kolei futuryści rosyjscy wprowadzili do swoich postulatów ideę “języka pozarozumowego” (“zaumnego”), który miałby poszerzać możliwości ekspresji artysty. Był to język asemantycznyasemantyczny, jednak niepozbawiony reguł.
WstępW języku poszczególne zestawienia głosek występują z różną, dającą się statystycznie wyliczyć, częstotliwością, ponadto jedne mają odcień „rodzimy”, inne „obcy”, jedne odbieramy jako zabawne, inne jako poważne, itp., a niektóre charakterystyczne są dla określonych form gramatycznych, rodzin wyrazowych lub dialektów. Te właśnie prawidłowości były układem odniesienia dla „zaumu”. Na ich tle „zaumne” operacje językowe uzyskiwały sens, a wiersz stawał się wypowiedzią.
Tylko niewielka część utworów futurystów nawiązywała do koncepcji języka pozarozumowego i “słów na wolności”. Koncepcje te jednak ukształtowały futurystyczne myślenie o poezji jako o konstrukcie językowym.
WstępPostulat radykalnej reformy języka poetyckiego był od początku jednym z głównych punktów futurystycznego programu. Działania reformatorskie futurystów prowadziły w wielu kierunkach, a niejednokrotnie zbiegały się z dążeniami innych ówczesnych ugrupowań poetyckich. Widać to wyraźnie zwłaszcza w Polsce, gdzie prozaizacja wiersza, tematyka cywilizacyjna i wielkomiejska, czy z drugiej strony zainteresowania twórczością ludową jako dziedziną językowej pierwotności, pojawiały się w całej młodej poezji. Futuryści wyróżniali się jednak radykalizmem. Ich program uprzywilejował takie wzory twórczości, które nie tylko stanowczo przeczyły wszystkim dotychczasowym tradycjom poetyckim, lecz także zdecydowanie wykraczały poza najogólniejsze, podstawowe normy i zasady językowej komunikacji.
Słownik
(a- – pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na zaprzeczenie lub brak jakiejś cechy + gr. sēmanticós) – związany ze znaczeniem wyrazów) – niebędący nośnikiem znaczenia lub nieuwzględniający znaczenia
polska międzywojenna grupa poetycka skupiona wokół czasopisma „Zwrotnica”
(fr. dada) – przedstawiciele ruchu dada (kierunek artystyczny w latach 1915–1924, odrzucający wszelkie rygory na rzecz swobodnych skojarzeń i absurdalnego dowcipu
(gr. entropḗ – zwrócenie się, obrót) – chaos, bezład, rozproszenie
(łac. onomatopeia) – onomatopeja obejmująca cały utwór
(gr. ortographíā + gr. phōnēticós – dotyczący głosu) – system pisowni oparty na zasadzie ścisłej odpowiedniości głosek i liter – jednej głosce odpowiada zawsze jeden znak, a jednemu znakowi jedna głoska; postulowana przez futurystów, np. Brunona Jasieńskiego
poeci z polskiej grupy literackiej utworzonej w 1920 r., skupionej wokół pisma „Skamander”