Przeczytaj

bg‑pink

Dziedziczenie cech związanych z płcią

Cechy związane z płcią wykazują ekspresję fenotypową w zależności od płci osobnika. AlleleallelAllele warunkujące je są zlokalizowane na autosomachautosomyautosomach, nie zaś na chromosomach płci (allosomachallosomyallosomach), jak w przypadku chorób sprzężonych z płcią. Oznacza to, że ten sam zestaw alleli może warunkować różny fenotyp w zależności od płci osobnika.

Ponadto cechy zależne od płci mogą fenotypowo występować u obu płci, lecz z różnym natężeniem. Ekspresja genów związanych z płcią różni się natężeniem przede wszystkim w przypadku heterozygot.

bg‑pink

Przykłady cech związanych z płcią

1
RCZx9bJaNIZDg
Zdjęcie przedstawia głowę owcy. Zwierzę ma okazałe, skręcone spiralnie rogi. Owca ma czarne umaszczenie.
Rogatość owiec.
Źródło: Michael Palmer, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
RD4QnY6GAS6jY
Zdjęcie przedstawia szczotkę do włosów z pasmami dłuższych włosów.
Łysienie u ludzi.
Źródło: Maxpixels, domena publiczna.
R1BlcYBp4U1sO
Zdjęcie przedstawia krowę stojącą na pastwisku. Krowa ma umaszczenie białe z brązowymi plamami.
Kolor plam barwnych bydła rasy Ayrshire – u czerwono‑białego lub wiśniowo‑białego (mahoniowo‑białego).
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
bg‑pink

Rogatość owiec

Rogatość owiec warunkowana jest przez dominujący allel R.

Rogatość owiec warunkowana jest przez dominujący allel duże R.

  • HomozygotyhomozygotaHomozygoty dominujące tego genu (RR) zawsze mają rogi, niezależnie od płci.

  • HomozygotyhomozygotaHomozygoty dominujące tego genu (dwa duże R) zawsze mają rogi, niezależnie od płci.

RRXX rogata samica

RRXY rogaty samiec

Od lewej strony: dwa duże R dwa duże X rogata samica. Od prawej strony: dwa duże R duże X duże Y rogaty samiec.

  • Allel recesywny r w zależności od płci będzie warunkował brak rogów.

  • Homozygota recesywna (rr) zawsze będzie bezroga.

  • Allel recesywny (małe) r w zależności od płci będzie warunkował brak rogów.

  • Homozygota recesywna (dwa małe r) zawsze będzie bezroga.

rrXX bezroga samica

rrXY bezrogi samiec

Od lewej strony: dwa małe r dwa duże X bezroga samica. Od prawej strony: dwa małe r duże X duże Y bezrogi samiec.

  • U heterozygotheterozygotaheterozygot (Rr) rogatość uwarunkowana przez dominujący allel R (znajdujący się na autosomie) ujawni się jedynie u samców.

  • Samce będą rogate, a samice pozbawione rogów.

  • U heterozygotheterozygotaheterozygot (duże R małe r) rogatość uwarunkowana przez dominujący allel duże R (znajdujący się na autosomie) ujawni się jedynie u samców.

  • Samce będą rogate, a samice pozbawione rogów.

RrXX bezroga samica

RrXY rogaty samiec

Od lewej strony: duże R małe r dwa duże X bezroga samica. Od prawej strony: duże R małe r duże X duże Y bezrogi samiec.

bg‑pink

Warunkowanie łysienia u ludzi

Podobnie wygląda warunkowanie łysienia u ludzi. Za pojawienie się tej cechy odpowiada dominujący allel B.

Podobnie wygląda warunkowanie łysienia u ludzi. Za pojawienie się tej cechy odpowiada dominujący allel duże B.

  • W przypadku homozygoty dominującej (BB) łysienie występuje u obu płci.

  • W przypadku homozygoty dominującej (dwa duże B) łysienie występuje u obu płci.

BBXX łysiejąca kobieta

BBXY łysiejący mężczyzna

Od lewej strony: dwa duże B dwa duże X łysiejąca kobieta. Od prawej strony: dwa duże B duże X duże Y łysiejący mężczyzna.

  • W przypadku homozygoty recesywnej łysienie nie występuje.

bbXX niełysiejąca kobieta

bbXY niełysiejący mężczyzna

Od lewej strony: dwa małe b dwa duże X niełysiejąca kobieta. Od prawej strony: dwa małe b duże X duże Y niełysiejący mężczyzna.

  • W przypadku heterozygoty ujawnienie cechy warunkowanej przez allel dominujący zależy od płci osobnika.

BbXX niełysiejąca kobieta

BbXY łysiejący mężczyzna

Od lewej strony: duże B małe b dwa duże X niełysiejąca kobieta. Od prawej strony: duże B małe b duże X duże Y niełysiejący mężczyzna.

Przykład krzyżówki dwóch heterozygot:

P: ♀ BbXX (brak łysiny), ♂ BbXY (łysina)

duże P: ♀ duże B małe b dwa duże X (brak łysiny), ♂ duże B małe b duże X duże Y (łysina)

FIndeks dolny 1:

F1:

♀\♂

BX

bX

BY

bY

BX

BBXX

łysiejąca kobieta

BbXX

niełysiejąca kobieta

BBXY

łysiejący mężczyzna

BbXY

łysiejący mężczyzna

bX

BbXX

niełysiejąca kobieta

bbXX

niełysiejąca kobieta

BbXY

łysiejący mężczyzna

bbXY

niełysiejący mężczyzna

Tabela.
Wers pierwszy. Kolumna pierwsza: symbol płci żeńskiej ukośnik symbol płci męskiej. Kolumna druga: duże B duże X. Kolumna trzecia: małe b duże X.  Kolumna czwarta: duże B duże Y. Kolumna piąta: małe b duże Y.
Wers drugi. Kolumna pierwsza: duże B duże X. Kolumna druga: dwa duże B dwa duże X łysiejąca kobieta. Kolumna trzecia: duże B małe b dwa duże X niełysiejąca kobieta. Kolumna czwarta: dwa duże B duże X duże Y łysiejący mężczyzna. Kolumna piąta: duże B małe b duże X duże Y łysiejący mężczyzna. 
Wers trzeci. Kolumna pierwsza: małe b duże X. Kolumna druga: duże B małe b dwa duże X niełysiejąca kobieta. Kolumna trzecia: dwa małe b dwa duże X niełysiejąca kobieta. Kolumna czwarta: duże B małe b duże X duże Y łysiejący mężczyzna. Kolumna piąta: dwa małe b duże X duże Y niełysiejący mężczyzna.

Słownik

allel
allel

jedna z form tego samego genu, zajmująca to samo miejsce w chromosomach, ale wywołująca odmienne wykształcenie się tej samej cechy

allosomy
allosomy

chromosomy decydujące o płci

autosomy
autosomy

każdy z chromosomów osobnika poza chromosomami płci

heterozygota
heterozygota

ma zarówno allel dominujący, jak i recesywny

homozygota
homozygota

ma dwa takie same allele; homozygota dominująca – dwa allele dominujące; homozygota recesywna – dwa allele recesywne

Wprowadzenie
Grafika interaktywna