Majątek spółdzielnispółdzielniaspółdzielni jest majątkiem wspólnym jej członków. Spółdzielnia działa nie tylko dla zysku, podobnie jak firmy, ale również dla rozwoju jej członków i lokalnego środowiska. Przystępując do spółdzielni, obowiązani jesteśmy do wniesienia wpisowegowpisowewpisowego lub wkładu rzeczowego. Każdy z jej członków ma równe prawa w decydowaniu o niej.
Na gruncie polskiego prawa pojęcie spółdzielni określa ustawa:
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
Art. 1
§ 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowymfundusz udziałowy spółdzielnifunduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
§ 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo‑kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. (…)
Art. 3
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.
ustawa Źródło: Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 7.08.2020 r.].
Ważne!
Podczas XXXI Jubileuszowego Kongresu Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, który odbył się w Manchesterze w dniach 20–22 września 1995 r., po raz pierwszy oficjalnie ustalono definicję spółdzielni.
Definicja
Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia aspiracji i potrzeb ekonomicznych, kulturalnych i socjalnych przez założenie wspólnego, demokratycznie zarządzanego przedsiębiorstwa.
Jaki jest cel działania spółdzielni?
Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków.
Jeden członek = jeden głos
Najwyższa władza spółdzielni to walne zgromadzenie wszystkich członkówczłonek spółdzielniczłonków spółdzielni. Spółdzielnia posiada organ kontroli i nadzoru (radę nadzorczą) oraz zarząd (jednoosobowy bądź kolegialny). Organy te pochodzą z demokratycznego wyboru podejmowanego na walnych zgromadzeniach. Każdy członek spółdzielni ma na nich jeden głos, tak samo ważny.
RonRvXAEuJnrt
Zdjęcie przedstawia zgromadzenie ludzi w hali sportowej. Ludzie siedzą na krzesłach na płycie hali. W tle widoczny jest stół prezydialny, za którym siedzi kilka osób.
Walne zgromadzenie członków wrocławskiej spółdzielni mieszkaniowej. Na ponad 12 tysięcy członków przybyło ok. 10%. Jakie mogą być powody tak małej frekwencji? A może to dobry wynik? Czy ty albo ktoś z twojej rodziny uczestniczył w zebraniu członków spółdzielni?
Źródło: Julo, domena publiczna.
Podstawowe zasady spółdzielcze określa się mianem zasad roczdelskich. Przyjmuje się, że zostały one stworzone w jednej z pierwszych spółdzielni tkaczy angielskich, którą założono w 1844 r. w mieście Rochdale.
R1Zhvj6brPKVo
Fotografia przedstawia kilkunastu mężczyzn siedzących w dwóch rzędach wokół niewielkiego stołu. Jedne z nich, siedzący centralnie trzyma dłoń na otwartej książce. Wszyscy ubrani są we fraki, mają muchy pod szyją.
Autorzy siedmiu pionierskich zasad spółdzielczości. Zastanów się, z których warstw społecznych wywodzili się założyciele tej pierwszej na świecie spółdzielni. Czy miało to wpływ na zasady, które ustanowili? Jakie znasz inne postaci ruchu socjalistycznego w Wielkiej Brytanii tamtego okresu?
Źródło: domena publiczna.
Zasady te były wielokrotnie modyfikowane i dostosowywane do współczesnych realiów. Ostatniej zmiany dokonano na Kongresie Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w 1995 r. Ustalono, że każda spółdzielnia musi działać według tych zasad.
Zasady działania spółdzielni
R1b6ekKIRUz77
Ilustracja przedstawia sieć połączeń, która wychodzi od jednej postaci umiejscowionej w centralnej części i rozgałęzia się łącząc ze sobą inne postacie. Dalej omówione zostały zasady działania spółdzielni. 1. Dobrowolne i otwarte członkostwo. Członkostwo w spółdzielni opiera się na zasadzie dobrowolności i otwartości dla wszystkich, którzy mogą mieć z niego korzyść i są gotowi ponieść związaną z nim odpowiedzialność bez względu na płeć, rasę, pozycję społeczną, wyznawaną religię oraz poglądy polityczne., 2. Demokratyczna kontrola członkowska Spółdzielnie to demokratyczne organizacje kontrolowane przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w kształtowaniu polityki i podejmowaniu decyzji zgodnie z zasadą: jeden członek – jeden głos. Przedstawiciele pochodzący z wyboru są odpowiedzialni wobec członków., 3. Ekonomiczne uczestnictwo członków Członkowie demokratycznie kontrolują kapitał swojej spółdzielni. Co najmniej część tego kapitału stanowi własność wspólną. Członkowie sami określają wysokość udziałów członkowskich i podejmują decyzję dotyczącą podziału nadwyżki, której część powinna być przeznaczona na rozwój spółdzielni lub utworzenie rezerw., 4. Samorządność i niezależność Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami samopomocowymi kontrolowanymi przez swoich członków. Wszelkie porozumienia z innymi organizacjami są możliwe pod warunkiem zachowania zasady demokratycznej kontroli i utrzymania pełnej spółdzielczej niezależności., 5. Kształcenie, szkolenie i informacja Spółdzielnie zapewniają możliwość szkolenia swoim członkom, przedstawicielom i pracownikom, jak również dbają o informowanie społeczeństwa o zasadach i wartościach spółdzielczych., 6. Współpraca międzyspółdzielcza Spółdzielnie najskuteczniej służą swoim członkom i wzmacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w strukturach lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych., 7. Troska o społeczność lokalną Spółdzielnie są zobowiązane dbać o zrównoważony rozwój społeczności lokalnej, na terenie której działają.
Ilustracja przedstawia sieć połączeń, która wychodzi od jednej postaci umiejscowionej w centralnej części i rozgałęzia się łącząc ze sobą inne postacie. Dalej omówione zostały zasady działania spółdzielni. 1. Dobrowolne i otwarte członkostwo. Członkostwo w spółdzielni opiera się na zasadzie dobrowolności i otwartości dla wszystkich, którzy mogą mieć z niego korzyść i są gotowi ponieść związaną z nim odpowiedzialność bez względu na płeć, rasę, pozycję społeczną, wyznawaną religię oraz poglądy polityczne., 2. Demokratyczna kontrola członkowska Spółdzielnie to demokratyczne organizacje kontrolowane przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w kształtowaniu polityki i podejmowaniu decyzji zgodnie z zasadą: jeden członek – jeden głos. Przedstawiciele pochodzący z wyboru są odpowiedzialni wobec członków., 3. Ekonomiczne uczestnictwo członków Członkowie demokratycznie kontrolują kapitał swojej spółdzielni. Co najmniej część tego kapitału stanowi własność wspólną. Członkowie sami określają wysokość udziałów członkowskich i podejmują decyzję dotyczącą podziału nadwyżki, której część powinna być przeznaczona na rozwój spółdzielni lub utworzenie rezerw., 4. Samorządność i niezależność Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami samopomocowymi kontrolowanymi przez swoich członków. Wszelkie porozumienia z innymi organizacjami są możliwe pod warunkiem zachowania zasady demokratycznej kontroli i utrzymania pełnej spółdzielczej niezależności., 5. Kształcenie, szkolenie i informacja Spółdzielnie zapewniają możliwość szkolenia swoim członkom, przedstawicielom i pracownikom, jak również dbają o informowanie społeczeństwa o zasadach i wartościach spółdzielczych., 6. Współpraca międzyspółdzielcza Spółdzielnie najskuteczniej służą swoim członkom i wzmacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w strukturach lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych., 7. Troska o społeczność lokalną Spółdzielnie są zobowiązane dbać o zrównoważony rozwój społeczności lokalnej, na terenie której działają.
Źródło grafiki: CC0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Spółdzielnia a spółka
Te same produkty (np. mleko) lub usługi (np. bankowe) są dostarczane zarówno przez firmy, jak i spółdzielnie. Działają one jednak na podstawie innych zasad i wyznają odmienne wartości. Przedstawia to poniższa tabela.
Kryteria
Spółdzielnia
Spółka
Czy na start potrzebne są pieniądze?
Nie są wymagane.
Wymagany kapitał założycielski.
Kto może przystąpić?
Otwarte drzwi – każdy spełniający wymogi statutu może być członkiem spółdzielni.
Do przystąpienia wymagana jest zgoda wspólników lub organów spółki.
Jak można zrezygnować?
Spółdzielca może w każdej chwili (np. po upływie miesięcznego okresu wypowiedzenia) wystąpić ze spółdzielni.
Aby wystąpić ze spółki, udziałowiec musi szukać nabywcy na swoje udziały (co w firmach o złym stanie finansowym może nie być łatwe).
Kto podejmuje decyzje?
Panuje demokracja: równość wszystkich osób w podejmowaniu decyzji.
Znaczenie głosu udziałowca zależy od wartości posiadanych przez niego udziałów.
Jak działa?
Kieruje się wartościami.
Kieruje się kalkulacją zysków i strat (rachunkiem ekonomicznym).
Po co działa?
Zaspokaja potrzeby ekonomiczne, społeczne, kulturalne i edukacyjne swoich członków.
Dla zysku – zaspokaja potrzeby ekonomiczne.
Co jest jej istotą?
Ludzie (kapitał społeczny).
Pieniądze (kapitał finansowy).
Jak współpracuje z innymi?
Spółdzielnie działają w ramach przyjaznego i solidarnego ruchu spółdzielczego.
Spółki działają samodzielnie na konkurencyjnym rynku.
Dzień spółdzielcy
W 1923 r. Międzynarodowy Związek Spółdzielczy proklamował obchody Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości w każdą pierwszą sobotę lipca. W Polsce to święto obchodzone jest od 1925 r. i do połowy lat 90. XX w. przypadało na jedną z pierwszych niedziel czerwca. Obecnie obchody Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości zgodnie z uchwałą sejmu z dnia 21 kwietnia 1995 r. organizowane są 1 lipca.
Flaga spółdzielcza
RH7zZQWxQxTVj
Zdjęcie przedstawia flagę o tęczowym wzorze. Wzór składa się z siedmiu różnych kolorów.
Pod tym sztandarem, począwszy od 1925 r., spółdzielcy na całym świecie obchodzili swoje święto. W tej fladze kolor czerwony symbolizował odwagę, pomarańczowy – szanse i możliwości, żółty – wyzwania, zielony – dążenie do wzrostu liczby członków oraz zrozumienie celów spółdzielczych i wartości współpracy, niebieski – odległe horyzonty, a także potrzebę zapewnienia edukacji i pomocy, ciemnoniebieski – współpracę, a fiolet – ciepło, piękno i przyjaźń.
Źródło: domena publiczna.
RrfXv6sqx82dA
Zdjęcie przedstawia flagę opatrzone napisem "A C I " oraz fragment tęczy. Na końcu tęczy widoczne są odfruwające ptaki, które są ubarwione zgodnie z poszczególnymi kolorami tęczy.
Na przełomie lat 80. i 90. XX w. wiele tęczowych flag symbolizowało także inne ruchy społeczne, np. pacyfistyczny i LGBT, których wartości nie były spójne z ruchem spółdzielczym. Z tego powodu podczas kongresu w 2001 r. uzgodniono zmianę tradycyjnej flagi, aby uniknąć pomyłek. Tak powstała nowa flaga: biała z logo Międzynarodowego Ruchu Spółdzielczego.
Źródło: International Co-operative Alliance Organization, licencja: CC BY-SA 3.0.
RDAxTwO2XGfWT
Zdjęcie przedstawia flagę, na której zamieszczono białe litery łączące się jak ogniwa łańcucha i tworzące słowo „C O O P ”
Ostatnia zmiana nastąpiła w 2013 r. podczas Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Kapsztadzie. Nowa flaga to białe litery łączące się jak ogniwa łańcucha i tworzące słowo „COOP” (z ang. pot. co‑op oznacza spółdzielnię), które umieszczono na fioletowym tle.
Źródło: International Co-operative Alliance Organization, licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
członek spółdzielni
członek spółdzielni
osoba fizyczna lub prawna (np. firma), która złożyła deklarację wstąpienia do spółdzielni; prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni są dla wszystkich członków równe
fundusz udziałowy spółdzielni
fundusz udziałowy spółdzielni
fundusz powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł
fundusz zasobowy spółdzielni
fundusz zasobowy spółdzielni
fundusz powstający z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach
spółdzielnia
spółdzielnia
na gruncie polskiego prawa jest to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą
wpisowe
wpisowe
kwota, którą członek spółdzielni jest obowiązany wnieść wraz z zadeklarowanymi udziałami, stosownie do postanowień statutu; tylko do wysokości tych kwot uczestniczy on w pokrywaniu strat spółdzielni