Przeczytaj
Według współczesnej socjologii grupa społeczna to:
Wstęp do socjologii(…) dwie lub więcej osób, które mają poczucie wspólnej tożsamości i między którymi zachodzą strukturalnie uporządkowane interakcjeinterakcje oparte na wspólnym zestawie oczekiwań co do zachowania partnerów.
Źródło: Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Poznań 2009, s. 355.
lub
Słownik socjologii i nauk społecznych(…) pewna liczba jednostek, wyodrębnionych na podstawie formalnych lub nieformalnych kryteriów członkostwa, mających poczucie wspólnoty z innymi członkami grupy, lub takich jednostek, między którymi zachodzą interakcje o względnie stałych wzorach.
Źródło: Słownik socjologii i nauk społecznych, red. Gordon Marshall, Warszawa 2004, s. 110.
Powyższe definicje są częściowo podobne. Różnice między nimi mogą jednak wprowadzać pewien zamęt. Jak myślisz, czy istnieje jakiś jeden, wspólny zestaw cech definicyjnych grupy społecznej, który jest akceptowany przez wszystkich socjologów?
Tak. Przyjmuje się obecnie, że zbiorowość jest grupą społeczną, jeśli spełnia kilka podstawowych kryteriów:
członkowie
Jedna osoba na pewno nie stanowi grupy. A czy dwie? Co do tego dawniej socjologowie nie mieli jasności. Obecnie przyjmuje się, że grupa społeczna to co najmniej trzy osoby. Taki układ pozwala wyodrębnić, jako element struktury grupy, pojedynczą relację (np. relacje między rodzicami wpływają na dziecko, choć ono samo nie bierze udziału w tej relacji).
więź
Czyli zorganizowany układ stosunków oraz środków kontroli społecznej zdolny do skupiania jednostek w całość mogącą trwać i rozwijać się. Może mieć charakter formalny i nieformalny. Więź formalna wynika ze zobowiązań jednostek wobec grupy, grupy wobec jednostek i jednostek między sobą w grupie. Wynika z przepisów prawa. Więź nieformalna ma często charakter emocjonalny. Oba rodzaje więzi wpływają na poziom spoistości w grupie. Więź oparta jest na zobowiązaniach formalnych i na silnych emocjach, lojalności, respektowaniu reguły wzajemności i gotowości niesienia sobie wzajemnie pomocy.
zadania
Mogą to być cele, ale nie muszą. W rodzinie na przykład realizowane są zadania wynikające z funkcji rodziny, zapewniające jej trwanie w czasie. Zadania są niezbędne do istnienia grupy, bo wokół nich ogniskuje się aktywność jednostek jako członków grupy właśnie, a nie autonomicznych, odrębnych podmiotów.
organizacja
Wyraża się w strukturze grupy. Składa się na nią układ ról i pozycji członków grupy. Grupy różnią się pod względem typu organizacji. Ale zbiorowości niezorganizowane z pewnością nie są grupami społecznymi.
ośrodek skupienia
Czyli przestrzenne, materialne lub symboliczne komponenty tożsamości grupy. Dla rodziny na przykład ta przestrzeń to mieszkanie, dla społeczności lokalnej – najbliższa okolica wokół miejsc zamieszkania, dla grupy rówieśniczej – ławeczka pod blokiem. Tożsamość grupowa wytwarzająca określony poziom autoidentyfikacji członków z grupą może się ponadto skupiać wokół nazw własnych, elementów ubioru czy symboli (znaków graficznych, muzyki etc.).
„Jesteśmy jak rodzina”. Być może zdarzyło ci się tak kiedyś pomyśleć o grupie przyjaciół. Ale czy twoja grupa rówieśniczagrupa rówieśnicza istotnie jest tym samym, czym rodzina? Czy poczucie przynależności i pozytywne odniesienia emocjonalne nie przysłaniają innych cech, które, zróżnicowane, pozwalają oddzielać od siebie różne typy grup społecznych?
Tak jest w istocie. Granice między poszczególnymi typami grup nie zawsze są ostre, dlatego że typy grup to tylko pewne modele idealnemodele idealne. Nie zastępują rzeczywistości. Ale porządkując ją, pozwalają ją precyzyjnie opisać. W socjologii wyróżnia się wiele kryteriów podziału grup społecznych. Wśród nich cztery podstawowe:
rodzaj więzi
Dzieli grupy na pierwotne (grupy o stycznościach osobistych, opartych na więziach emocjonalnych, takie jak: rodzina, grupa rówieśnicza i społeczność lokalna o charakterze sąsiedzkim) i wtórne (zawężonych zazwyczaj do realizacji określonego celu, opartych na stycznościach rzeczowych warunkowanych interesami, o więzi najczęściej formalnej).
charakter przynależności do grupy
Dzieli grupy na formalne i nieformalne. Formalny to tyle, co oparty na przepisach prawa. Nieformalny rodzaj więzi bazuje na zgodzie członków co do akceptacji określonych norm i wartości, które realizuje grupa. Z rodzaju więzi wynika także formalny bądź nieformalny charakter kontroli społecznej.
struktura wewnętrzna
Dzieli grupy na małe (o prostej strukturze złożonej wyłącznie z członków, bez podgrup) i duże. Grupa duża ma zazwyczaj większą liczbę członków, ale nie jest to regułą. Istotne dla grupy dużej jest występowanie w jej organizacji podstruktur albo struktur wyższego rzędu. W grupach małych członkowie znają się zazwyczaj osobiście. W grupie dużej – tylko częściowo, a komunikacja ma charakter pośredni.
sposób naboru członków
Dzieli grupy na ekskluzywne (stosują bardzo wyraźne kryteria przyjęć na członka grupy) i inkluzywne (przyjmujące członków w swe szeregi praktycznie bez ograniczeń). Nie chodzi w tym przypadku o zupełny brak ograniczeń. By zostać, na przykład, robotnikiem niewykwalifikowanym w fabryce, należy być sprawnym fizycznie i znaleźć podmiot, który zatrudni taką osobę, choć kryteria wejścia do firmy są w tym przypadku niezbyt wygórowane (grupa inkluzywna). Grupy ekskluzywne tworzą kryteria zaporowe (np. klub sportowy zrzeszający tylko arystokratów) lub trudne do spełnienia niemal dla wszystkich (klub noblistów w dziedzinie literatury).
Czasami czujesz się w grupie dobrze. Ale czasami wydaje ci się, że nie masz nic do gadania. Jak myślisz, czy to wynik złej woli innych członków grupy? A może w ten sposób ujawnia się jej wewnętrzna, hierarchiczna struktura, której nie odczuwasz na co dzień, pozostając w relacjach opartych na więzi wynikającej z zaufania i poczucia partnerstwa w realizacji wspólnych celów?
Tak jest istotnie. Nie istnieją takie grupy społeczne, które nie przejawiałyby jakiejś organizacji. Każda grupa społeczna to sieć interakcji „rozciągnięta” na strukturalnym stelażu. Tworzą go role i pozycje członków grupy. Pełniąc rolę, realizujemy (wespół z innymi członkami, którzy również pełnią określone role) zadania naszej grupy. Robimy to w zgodzie z obowiązującymi w grupie normaminormami działania. Rola to względnie trwałe, spójne oczekiwania, jakie wobec człowieka ma zbiorowość społeczna. Nawet jeśli nasza grupa ma charakter partnerski i demokratyczny, nie likwiduje to hierarchicznego charakteru struktury. Z rolami związane są bowiem pozycje członków grupy. Charakteryzują one względne położenie jednostki w grupie w stosunku do innych członków. Wyznaczają one relacje podrzędności, nadrzędności i współzależności.
Przyjrzyjmy się przykładowej rodzinie, mieszkającej w domu na przedmieściu, złożonej z rodziców, kilkunastoletniej dziewczynki, pięcioletniego chłopca i dziadków (rodziców kobiety).
A jak to wygląda w twojej rodzinie? Potrafisz zrekonstruować układ ról i pozycji, który w niej występuje, nie kierując się emocjonalnymi ocenami, lecz patrząc na jej członków?
Słownik
(z gr. axios – godny, cenny oraz logos – słowo, nauka, wiedza); dział filozofii zajmujący się wartościami; w szerszym znaczeniu to ogólna teoria wartości; w znaczeniu węższym to dziedzina rozważań wchodząca w skład innych dyscyplin naukowych nad wartościami (na przykład moralnymi, estetycznymi, religijnymi itp.); szczegółowe teorie wyjaśniające istnienie i funkcjonowanie wartości
dotyczący norm i wartości
grupa osób w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku
wzajemne oddziaływanie różnych obiektów (przedmiotów, zjawisk, osób ect.)
główny, zasadniczy, podstawowy, będący najważniejszym elementem (składnikiem)
mechanizmy regulujące zgodność zachowań jednostek i zbiorowości społecznych z normami i regułami obowiązującymi w społeczeństwie lub szerszych zbiorowościach społecznych
inaczej: typ idealny; model abstrakcyjny służący badaniu szerokiej klasy zjawisk społecznych, skonstruowany (sztucznie) z cech występujących w rzeczywistości empirycznej, sam w tej rzeczywistości nie występuje
nakaz lub zakaz określonego zachowania, działania mający chronić i zarazem podtrzymywać wartość cenioną w grupie lub całym społeczeństwie; w innym, węższym znaczeniu trwały, przyjęty w społeczeństwie lub zbiorowościach sposób działania
(z łac. socialis – społeczny, towarzyski); uspołecznienie, proces nabywania przez podmiot umiejętności (a przede wszystkim przyswajania systemu wartości, norm i wzorców zachowań akceptowanych i podtrzymywanych przez zbiorowość lub społeczeństwo); proces, w którym jednostka, ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami, staje się dojrzała społecznie; w wyniku tego zostaje wyposażona w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa (jak i w poszczególnych jego elementach); jednocześnie jest to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym
uporządkowana całość, dynamiczny układ stosunków między elementami składowymi: jednostkami, rolami, pozycjami, kategoriami społecznymi i instytucjami
(z niem. der Wert, czyli godność, honor, powaga); pożądane obiekty (materialne lub o symbolicznym charakterze ) lub sądy (opinie) egzystencjalne (dotyczące tego, co istnieje) oraz normatywne (dotyczące tego, co powinno być i jak to osiągnąć)