Polonia a polska diaspora

Polscy emigranci i ich potomkowie rozproszeni są na całym świecie. Słownik języka polskiego PWN określa Polonię jako ogół ludzi narodowości polskiej lub o polskich korzeniach, zamieszkujący tereny poza Polską. W węższym znaczeniu pojęcie to oznacza ludzi, którzy urodzili się już poza Polską (są potomkami emigrantów z Polski), jednak utożsamiają się z naszym krajem i kulturą polską. Używa się go wobec społeczności w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji czy Brazylii, w których dominują ci, których dziadkowie lub pradziadkowie wyjechali z Polski całe dziesięciolecia lub wieki temu.

RsYRpibisOnOD1

Na zdjęciu archiwalnym jest ulica ze stojącym i przy niej w szeregu identycznymi domami jednorodzinnymi. Na pierwszym planie na ulicy stoi samochód.

Najbezpieczniej jest używać zatem pojęcia polska diaspora, które jest najszersze. Dotyczy ono bowiem wszystkich Polaków, ludności polskiego pochodzenia i mającej swoje korzenie w Polsce, a żyjącej poza granicami kraju. Polska diaspora stanowi mniejszości narodowe w krajach, w których ona występuje.

Przyczyny diaspory polskiej

W Polsce mieszka około 38,5 mln ludności. Diaspora polska jednak stanowi – jak się szacuje – około 21 milionów. Oznacza to, że Polaków i osób o polskich korzeniach jest na świecie niemal 60 mln. Tak duże rozproszenie wynika z przeszłości naszego kraju. Okres zaborów, nieudane próby powstań, dwie wojny światowe, komunizm, stan wojenny, trudna sytuacja w okresie przemian ustrojowych sprawiły, że ludność polska rozproszona jest na całym świecie. Migracje miały charakter często przymusowy lub wymuszony. Wiele z nich miało podłoże politycznemigracje polityczne polityczne i ekonomicznemigracje ekonomiczneekonomiczne.

Największe skupiska Polaków na świecie

Liczbę naszych rodaków można określić jedynie szacunkowo, ponieważ trudno jest rozgraniczyć, kogo należy uważać za Polaka, a kogo już nie. Jest to wynikiem stosowania różnych kryteriów, takich jak urodzenie w Polsce, pochodzenie wieloetniczne, znajomość języka polskiego czy deklarowana świadomość pochodzenia.

Rxekn5K8U7E781

Na zdjęciu szeroką ulicą idą ludzie w różnym wieku. Na przedzie niosą transparent z napisem: Polish American Students Association. University of Ilinois at Chicago. Niektórzy ludzie niosą biało-czerwone balony, jeden z mężczyzn trzyma flagę amerykańską.

Szacuje się, że największa część diaspory polskiej mieszka na stałe w USA. Najliczniejszym jej skupiskiem jest Chicago (ok. 1,3 mln osób pochodzenia polskiego, czyli jest to drugie – po Warszawie – największe polskie miasto). Innymi dużymi ośrodkami Polaków są Detroit i Denver.

R1d9G6sWobBKX1

Zdjęcie prezentuje wejście do polskiego sklepu. Nad witryną są napisy: Little Poland's Dollar Plus Store, papierosy, znaczki, karty, namalowany jest polski orzeł, polska i amerykańska flaga.

W Kanadzie mieszka około 1 mln osób pochodzenia polskiego. Największymi ośrodkami polonijnymi są Montreal i Toronto. Z kolei w Ameryce Południowej największa liczba osób pochodzenia polskiego występuje w Brazylii i Argentynie. Wielkość diaspory polskiej w pierwszym z krajów szacuje się na 1,6‑3,0 mln osób, a w drugim – na 150‑450 tys. osób. Największym tego typu ośrodkiem w Brazylii jest Kurytyba. Natomiast najliczniejszymi ośrodkami w Argentynie są Cordoba i  Buenos Aires.

Przeszłość naszego kraju wpłynęła na to, że duży odsetek diaspory polskiej żyje w Europie. W Niemczech żyje ok. 2 mln osób polskiego pochodzenia. Największymi ośrodkami Polonii w tym kraju są: Zagłębie Ruhry, Hamburg oraz Berlin. Polonia francuska, stanowiąca ok. 1 mln osób, zlokalizowana jest przede wszystkim w Paryżu. Wielka Brytania to skupisko ok. 800‑900 tys. osób pochodzenia polskiego. Głównymi ośrodkami polonijnymi są Birmingham, Bradford, Edynburg, Glasgow i Londyn.

Emigracja w liczbach

• Główne powody emigracji Polaków

1. Poszukiwanie nowych stanowisk pracy lub stanowisk lepiej wynagradzanych i bardziej docenianych za granicą.

2. Sytuacja polityczna kraju.

3. Wyższe standardy życia.

4. Lepsza opieka medyczna.

5. Większa tolerancja społeczna.

6. Wyższy poziom edukacji.

7. Większe możliwości rozwoju osobistego.

8. Względy religijne.

9. Rodzina lub bliskie osoby mieszkające już za granicą.

• Emigracja czasowa - to wyjazd mieszkańców np. Polski do innych krajów. Wyjazd ten obejmuje okres powyżej 3 miesięcy (bez zmiany kraju stałego miejsca zamieszkania).

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej (2004 r.) oraz do strefy Schengen (2007 r.) ruchy migracyjne – szczególnie o charakterze ekonomicznym – bardzo się nasiliły. Migracje te z założenia miały i mają charakter czasowy. Zdarza się często, że ludność pochodzenia polskiego osiedla się już na stałe w krajach, do których emigruje.

Diaspora polska w Wielkiej Brytanii czy Irlandii jest bardzo aktywną i mobilną grupą emigracji ekonomicznej. W czasie ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego (około 2009 r.) część diaspory polskiej reemigrowała do Polski. Reemigrację, co prawda niewielką, zanotowano również w 2019 roku. Emigracja czasowa (szacowana) w roku 2019 z Polski w porównaniu do roku 2018 była niższa o 40 tys. osób. Przyczyn tej zmiany tej upatruje się głównie w związku z liczbą migrantów przebywających w Wielkiej Brytanii, liczba Polaków przebywających czasowo w Zjednoczonym Królestwie zmniejszyła się w związku z brexitem.

Indeks dolny Źródło danych: Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004–2019, GUS 19.11.2020 r. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004–2019, GUS 19.11.2020 r.}

• Emigracje na pobyt stały - to wyjazd z kraju ojczystego na pobyt stały za granicą.

Indeks dolny Źródło danych: GUS BDL Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS BDL}

Wielkość emigracji na pobyt stały jest 10‑krotnie niższa od wielkości emigracji czasowej. Możliwości transportowe ludzi w dzisiejszych czasach są ogromne, więc powrót emigrantów do kraju ojczystego jest o wiele łatwiejszy niż dekadę temu. Spadek liczby osób decydujących się na emigrację stałą podyktowany jest również poprawą standardu życia w Polsce. Emigrację na pobyt stały w województwach w 2004 i 2019 roku przedstawiono na wykresie poniżej.

Podobnie jak w przypadku emigracji czasowej, najwięcej osób wyjechało z woj. śląskiego, a najmniej z woj. świętokrzyskiego.

• Kierunki emigracji Polaków

Polacy w 2019 roku najchętniej na stałe emigrowali do państw Europy (9 701 osób). Powodem wyboru państw docelowych polskich emigrantów jest bliskość geograficzna oraz dobra komunikacja między państwem rodzimym i krajem docelowym emigracji. Najmniej Polaków wyjechało do Afryki - tylko 8 osób. Poniższa mapa dokładnie obrazuje kierunki emigracji Polaków w podziale na kontynenty.

Słownik