Przedmowa to wiersz napisany przez Czesława Miłosza w Warszawie w 1945 roku. Został umieszczony na początku tomiku Ocalenie. Treść wiersza i miejsce w zbiorze sugerują charakter programowy całego utworu. Swoją znaczącą wymowę Przedmowa zachowała aż do śmierci poety.

O przytoczonych słowach Czesław Miłosz pisał w Paryżu w 1972 roku: I dziś gotów jestem się pod nią [formułą powyższych zdań] podpisać, ale jakże zmieniły się stawki, kiedy już sama jasna budowa zdania oznacza akt ocalenia rozumuIndeks górny 222 Indeks górny koniec²²².

Koncepcja poezji moralnej Czesława Miłosza obejmuje bezwzględne dążenie do prawdy i piękna. Nieprzypadkowo tytuł tomu, z którego pochodzi Przedmowa, brzmi Ocalenie. Stanowi on wyraźne nawiązanie do wiersza Tadeusza Różewicza pt. Ocalony, w którym „ocalenie” należy rozumieć jako biologiczne przetrwanie nieludzkiej rzezi, jaką była II wojna światowa. Biologiczne, ponieważ - zgodnie z wymową wiersza Różewicza - wojna unicestwiła wartości, m.in. moralne, ale i te, dzięki którym możliwa jest sztuka, takie jak piękno. Dlatego też odnoszące się do nich pojęcia nic nie znaczą:

Tymczasem – według Miłosza – ocalenie w sensie duchowym jest możliwe i ocalenie takie niesie poezja „dobra” - a więc odżegnująca się od „ślepej siły” i „natchnienia nienawiści”, które przeminęły wraz z wojną, zorientowana na przyszłość:

Według Miłosza wartości nie tylko nie uległy zagładzie, ale nadal są fundamentem człowieczeństwa: kultury i moralności. Podporządkowana jest im również poezja. Jak pisze Jan Błoński:

O autorze

R1b5etuXvatJ31

Szkic przedstawia twarz starszego mężczyzny. Jego twarz jest owalna, są na niej liczne zmarszczki i bruzdy. Mężczyzna ma krótkie włosy zaczesane ku górze i gęste, krzaczaste brwi. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

Czesław Miłosz urodził się w 1911 roku w Szetejniach na Litwie w rodzinie pochodzenia szlacheckiego. Miejsce urodzenia pojawia się w wielu jego utworach i jest inspiracją do poszukiwań tożsamości. Miłosz studiował prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Debiutował w latach 30. i był jednym z założycieli grupy Żagary, inaczej zwanej awangardą wileńską. Grupa ta działała w Wilnie w latach 1931‑34. Prowadziła swoje organy prasowe (miesięczniki „Żagary” i „Piony”), a ich poezja cechowała się wizyjnym katastrofizmem oraz radykalizmem społecznym. Niektórzy żagaryści uczestniczyli w lewicowym ruchu młodzieży wileńskiej. 

Po wybuchu wojny poeta udał się do Rumunii, by powrócić do Wilna, gdy Rosjanie zajęli miasto i przekazali je Litwinom. Przyjął wtedy obywatelstwo litewskie. Gdy w 1940 roku zaczęła się sowiecka okupacja Litwy, przeniósł się do zajętej przez Niemców Warszawy. Czynnie uczestniczył w życiu literackim, publikując pod pseudonimem Jan Syruć. W 1940 wydał drugi tomik zatytułowany Wiersze.

W 1945 roku w Warszawie ukazał się tomik Ocalenie. Jest to jeden z najważniejszych zbiorów wierszy XX wieku, w którym Miłosz zawarł swój program poezji moralnej. Po wojnie pracował jako attaché kulturalny w Stanach Zjednoczonych i Francji. Poprosił o azyl polityczny we Francji, gdzie podjął wieloletnią współpracę ze środowiskiem paryskiej “Kultury”. W 1951 roku jego twórczość została w Polsce wycofana z bibliotek, a utwory ukazywały się tylko w wydawnictwach podziemnychwydawnictwa podziemnewydawnictwach podziemnych. W 1960 roku przeniósł się do USA, gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim i na Harvardzie.

W 1980 roku Miłosz otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Po tym wydarzeniu polskie władze zgodziły się na wydanie ocenzurowanej wersji jego twórczości. W 1993 roku pisarz wrócił do Polski i zamieszkał w Krakowie. Zmarł w 2004 roku.

Słownik