Przeczytaj
Sól kamienna
Sól kamienna to potoczna nazwa halitytu – skały zbudowanej z halituhalitu.
Halityt jest skałą osadową, gromadzoną przez setki tysięcy lat na skutek krystalizacji wód pochodzących z mórz i słonych jezior.
W zależności od warunków geologicznych, sól kamienną można wydobywać na dwa sposoby – metodą mokrą lub suchą.
Metody pozyskiwania soli kamiennej
Sól kamienną można wydobywać dwiema głównymi metodami. Aby zapoznać się z każdą z nich, kliknij na interesujący Cię kafelek.
Oprócz opisanych powyżej metod wydobywania soli kamiennej, istnieje jeszcze jeden sposób pozyskiwania chlorku sodu. Jest nią odparowanie wody morskiej lub wody pochodzącej ze słonych jezior w tzw. salinachsalinach. Metodę tę wykorzystuje się głównie w krajach o ciepłym klimacie.
Krótka historia wydobycia soli kamiennej
W czasach starożytnych sól kamienna była symbolem dobrobytu. W handlu wymiennym pełniła często rolę środka płatniczego. Rzymscy legioniści niejednokrotnie otrzymywali nawet pensje w postaci soli. W Tybecie i Etiopii wykorzystywano „monety” z soli, pozyskiwane w uproszczeniu, w wyniku zapiekania wilgotnej soli w specjalnych naczyniach. Można zatem stwierdzić, że człowiek mający dostęp do soli był w ówczesnych czasach uważany za bogatego.
W średniowiecznej Europie sól kamienną określano mianem „białego złota”, a więc towaru bardzo pożądanego i niekoniecznie powszechnego. W okresie tym wyznaczono nawet tzw. drogi solne – trasy, którymi można było transportować sól.
Początkowo sól kamienną pozyskiwano poprzez warzenie.
Najstarsze ślady warzenia soli na ziemiach polskich pochodzą sprzed ok. lat, a więc z epoki neolitu. Archeolodzy natrafili na nie w okolicach Krakowa, Przemyśla oraz na Kujawach.
W starożytnych Chinach już w roku p.n.e. rozpoczęto wiercenie pierwszych prymitywnych studni solankowych. Dokładna data rozpoczęcia wydobywania soli kamiennej metodami górniczymi nie jest znana. Prawdopodobnie jednak do rozwoju tych metod przyczyniło się pogłębianie studni solankowych i to właśnie wówczas natrafiono na złoża soli. Na terenach Polski na pierwsze bryły soli kamiennej natrafiono w wieku, w okolicach Wieliczki.
Wydobywanie soli kamiennej metodami górniczymi w czasach późnej starożytności i średniowiecza było bardzo kosztowne i zarazem niebezpieczne. Przyczyniały się do tego m.in. brak profesjonalnych narzędzi oraz niewielka ilość fachowców, którzy mogliby podjąć się tego przedsięwzięcia. W średniowiecznej Polsce stworzono nawet funkcję tzw. bachmistrza – prywatnego przedsiębiorcy, który osobiście zajmował się budową szybów i eksploatacją złóż w żupach solnych, lub, co zdarzało się nieco częściej, wspomniane prace nadzorował (obecnie podobną funkcję sprawuje dyrektor techniczny).
Dochody uzyskane w wyniku działania żup solnych niejednokrotnie pozwalały na utrzymanie całego dworu. W roku król Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską (współcześnie jest to Uniwersytet Jagielloński), która w całości finansowana była z dochodów żupy.
Miejsca pozyskiwanie soli kamiennej w Polsce
W poniższej galerii zdjęć wymieniono wybrane miejsca pozyskiwania soli kamiennej w Polsce (zarówno te czynne, jak i te historyczne).
Ważną rolę na turystycznej mapie Polski odgrywają obecnie dwie kopalnie soli – w Wieliczce i w Bochni, które wchodziły w skład żup krakowskich.
Kopalnia Soli w Wieliczce
Kopalnia Soli „Wieliczka” została w roku wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Z kolei w roku została uznana przez ówczesnego Prezydenta RP (Lecha Wałęsę) za Pomnik Historii. W roku zaprzestano przemysłowej produkcji soli w Wieliczce, ale nie oznacza to, że nie pracują w niej już górnicy. Choć sól nie jest już tutaj wydobywana, mają oni nieco inne zadania – m.in. zabezpieczanie wycieków słodkiej wody, a także odnawianie i zabezpieczanie zabytkowych rejonów Kopalni.
Wspomniane zabezpieczenie podziemnych cieków wodnych jest niezwykle ważne. Woda rozpuszcza sól, w związku z czym nie może pozostać w kopalni niekontrolowana. Z tego powodu zbiera się ją w specjalnych zbiornikach, a następnie wypompowuje na powierzchnię do tzw. Zakładu Utylizacji Wód Zasolonych, będącego warzelnią. Tym sposobem w Wieliczce nadal produkuje się sól z solanki. Produkcja soli warzonej sięga tutaj rocznie ok. kilkunastu tysięcy ton.
Kopalnia Soli w Bochni
Kopalnia Soli w Bochni jest najstarszą kopalnią soli w Polsce – jej początki sięgają roku. W roku została uznana za Pomnik Historii, a w 2013 wpisano ją na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Przemysłowej produkcji soli w Bochni zaprzestano w roku. Obecnie kopalnia prowadzi głównie działalność turystyczną.
Co ciekawe, w bocheńskiej kopalni, po jednej z komór zalanej solanką, można przeprawiać się łodziami zarejestrowanymi w Polskim Rejestrze Statków.
Słownik
(gr. ἅlambdaς hals „sól”, lambdaίomicronς lithos „kamień”) minerał, którego głównym składnikiem jest chlorek sodu (NaCl)
pomieszczenie wydrążone w solnej skale; powstaje w procesie ługowania, przeznaczone do magazynowania substancji użytecznych lub składowania odpadów
w górnictwie to fizykochemiczny proces rozpuszczania złoża soli kamiennej przy użyciu wody, co pozwala na wydobycie jej w postaci roztworu solnego (solanki)
nasycony roztwór chlorku sodu w wodzie
zakład przemysłowy produkujący sól z roztworu wodnego (solanki) przez odparowanie wody
Bibliografia
Encyklopedia PWN
Kunstman A., Zarys otworowego ługownictwa solnego, Kraków 2002.