Na początku przypomnijmy definicje oraz wzory, które będą przydatne podczas rozwiązywania zadań na tej lekcji.

prostopadłościan
Definicja: prostopadłościan

Prostopadłościan to wielościan o trzech parach przeciwległych równoległych ścian, które są prostokątami.

RV7WXoHP6jaC7
własności prostopadłościanu
Własność: własności prostopadłościanu

ProstopadłościanprostopadłościanProstopadłościan ma sześć ścian, osiem wierzchołków oraz dwanaście krawędzi.

Dla prostopadłościanu o długościach krawędzi podstawy a i b oraz wysokości c prawdziwe są następujące wzory:

  • objętość prostopadłościanu V=abc,

  • pole powierzchni całkowitej Pc=2ab+ac+bc,

  • pole powierzchni bocznej Pb=2ac+bc,

  • długość przekątnej prostopadłościanu d=a2+b2+c2.

Wzór na długość przekątnej prostopadłościanu wyprowadzamy korzystając dwukrotnie z Twierdzenia Pitagorasa:

  1. wyznaczając kwadrat długości przekątnej podstawy: p2=a2+b2,

  1. wyznaczając kwadrat długości przekątnej prostopadłościanu: d2=p2+c2, stąd d2=a2+b2+c2 i dalej d=a2+b2+c2.

sześcian
Definicja: sześcian

Sześcian to prostopadłościan, którego wszystkie ściany są przystającymi kwadratami.

R1P4CErjkq1YR

Objętość sześcianu V=a3.

Pole powierzchni całkowitej Pc=6a2.

Pole powierzchni bocznej Pb=4a2.

Długość przekątnej sześcianu d=a3.

W zadaniach z kontekstem praktycznym mamy często do czynienia z takimi wielkościami jak gęstośćgęstośćgęstość materiału, gramatura papierugramatura papierugramatura papieru czy wydajność urządzenia. Niezawodnym sposobem na wydedukowanie tego, jakim wzorem obliczana jest dana wielkość, jest zwrócenie uwagi na jednostkę, w jakiej jest wyrażana. I tak, jeżeli wydajność wentylatora podana jest w m3h oznacza to, że aby ją wyliczyć, należy podzielić objętość pomieszczenia (w metrach sześciennych) przez czas, w którym zostanie wymienione całe powietrze z tego pomieszczenia (w godzinach).

Przykład 1

Czy wentylator o wydajności 300 m3h wymieni w ciągu 10 minut całe powietrze z pomieszczenia o wymiarach 5 m×4 m×3 m?

Rozwiązanie:

Objętość tego pomieszczenia wynosi V=5·4·3=60 m3.

Obliczamy, ile powietrza wymienia ten wentylator w ciągu 10 minut, czyli w ciągu 16 h:

300=x16

x=50 m3

Wentylator w ciągu 10 minut wymieni 50 m3 powietrza.

Odp. Danemu wentylatorowi nie wystarczy 10 minut na wymianę całego powietrza w tym pomieszczeniu.

Przykład 2

Jakie wymiary ma jednokilogramowa sześcienna sztabka czystego złota? Wykonaj obliczenia wiedząc, że gęstość złota wynosi 19300 kgm3.

Rozwiązanie:

Z gęstości złota dowiadujemy się, że 1 m3 tego kruszcu waży ponad 19 ton. Chcąc obliczyć wymiary jednokilogramowej sztabki, zamieniamy jednostkę na kilogram na centymetr sześcienny.

ρ=19300 kgm3=19,3 kgdm3=0,0193 kgcm3

Z definicji gęstości wynika, że: V=mρ.

Obliczamy objętość jednokilogramowej sztabki złota.

V=10,019352 cm3

Objętość sześcianusześciansześcianu o krawędzi a wyraża się wzorem a3, zatem:

a3=52

a3,7

Odp. Jednokilogramowa sześcienna sztabka czystego złota ma krawędź długości ok. 3,7 cm.

Przykład 3

Ile waży puste prostopadłościenne pudło o wymiarach 65 cm×25 cm×30 cm zbudowane z papieru o gramaturze 300 gm2?

Rozwiązanie:

Zauważmy, że w definicji gramatury papieru nie ma znaczenia jego grubość, a jedynie pole powierzchni arkusza (jest wyrażana w gramach na metr kwadratowy). W związku z tym, aby obliczyć masę papieru potrzebnego do zbudowania pudła, potrzebujemy pola powierzchni całkowitej prostopadłościanu.

Pc=20,65·0,25+0,65·0,3+0,25·0,3=0,865 m2

Masę wyrażoną w gramach obliczamy następująco:

m=0,865·300=259,5 g

Odp. Pudło waży 259,5 g.

Przykład 4
RG1jCqYC181Y81

Pan Adam dysponuje samochodem dostawczym o przestrzeni bagażowej będącej prostopadłościanem o wewnętrznych wymiarach (długość × szerokość × wysokość) 3 m×2 m×2 m, spód bagażnika jest zawieszony 50 cm nad ziemią. Pan Adam chce przewieźć tym autem pręt o długości 5 m, mocując go po przekątnej całej przestrzeni, jednak pręt wystaje. Okazuje się, że trasa przejazdu przebiega pod wiaduktem o wysokości 3 m. Czy panu Adamowi uda się w ten sposób przetransportować załadunek? Grubość pręta uważamy za pomijalną.

Rozwiązanie:

Rr6hJdfrUfVvJ

Najpierw obliczamy, jaka jest długość przekątnej przestrzeni bagażowej, czyli jaka część pręta zmieści się w samochodzie.

d=32+22+224,12

Zatem co najmniej 4,12 m pręta będzie przewożone wewnątrz auta.

Pozostaje jeszcze 0,88 m pręta, który będzie wystawał. Rzutując prostopadle odcinek oznaczający pręt na płaszczyznę podstawy otrzymujemy boki trójkąta prostokątnego IJB.

R1c86dCFXFQ5w
RzMk5hZoiOeEZ

Trójkąty IJB oraz HDB są podobne z cechy kąt, kąt, kąt, ponieważ oba są prostokątne i mają wspólny kąt o mierze α (zatem JIB=DHB=90°-α). Z tego faktu wynika, że:

BHBI=HDIJ

4,125=2h

h2,427

h<2,43

Spód bagażnika jest umieszczony 0,5 m nad ziemią, zatem górny koniec pręta znajduje się niżej niż 2,93 m.

Odp. Pan Adam może przetransportować pręt w zaplanowany sposób.

Słownik

prostopadłościan
prostopadłościan

to wielościan o trzech parach przeciwległych równoległych ścian, które są prostokątami

sześcian
sześcian

to prostopadłościan, którego wszystkie ściany są przystającymi kwadratami

gęstość
gęstość

stosunek masy pewnej ilości substancji do zajmowanej przez nią objętości: ρ=mV

gramatura papieru
gramatura papieru

masa wyrobu papierniczego wyrażona w gramach podana na metr kwadratowy