Baza danych i skrypty języka Python

W pliku uczniowie2.db znajduje się baza utworzona w systemie bazodanowym SQLite3. Plik pobieramy i zapisujemy w wybranym katalogu.

Do wykonywania operacji na bazie danych wykorzystamy skrypt napisany w języku Python oraz moduł sqlite3 przeznaczony do obsługi baz SQLite3.

Schemat bazy

Poznajmy zawartość bazy. W wybranym edytorze tworzymy pusty plik i wpisujemy do niego następujący kod:

import sqlite3

def wykonaj_zapytanie(zapytanie):
    if zapytanie.count(';') > 1:
        kursor.executescript(zapytanie)
        print("Liczba zmodyfikowanych rekordów:", pol.total_changes)
    else:
        kursor.execute(zapytanie)

    if kursor.rowcount > 0:
        print("Liczba zmodyfikowanych rekordów:", kursor.rowcount)
    else:
        dane = kursor.fetchall()
        for rekord in dane:
            print(*rekord)
        print("Liczba zwróconych rekordów:", len(dane))

baza = 'uczniowie2.db'
pol = sqlite3.connect(baza)  # połączenie z bazą
kursor = pol.cursor()  # utworzenie obiektu kursora

kwerenda = "SELECT name, sql FROM sqlite_master WHERE type='table'"

wykonaj_zapytanie(kwerenda)
pol.commit()
pol.close()

Plik zapisujemy pod nazwą kw_uczniowie2.py w tym samym katalogu, w którym zapisaliśmy wcześniej bazę danych. Działanie większości instrukcji umieszczonych w skrypcie omówiliśmy na początku e‑materiału Instrukcje wyszukiwania w języku SQL, etap IIIPkQh27XjUInstrukcje wyszukiwania w języku SQL, etap III.

Wprowadziliśmy jednak kilka zmian. W funkcji wykonaj_zapytanie() instrukcja warunkowa if zapytanie.count(';') > 1: sprawdza, czy zmienna zapytanie zawiera więcej niż jeden znak średnika, który powinien kończyć każdą instrukcję SQL. Jeżeli tak będzie, użyta zostanie metoda executescript(), aby wykonać wiele instrukcji SQL po kolei, oraz właściwość total_changes połączenia, aby wypisać liczbę zmienionych rekordów.

Druga dodana instrukcja warunkowa if kursor.rowcount > 0: sprawdza właściwość rowcount obiektu kursorakursorkursora. Informuje ona, ile rekordów zostało zmienionych podczas transakcjitransakcjatransakcji. Transakcje rozpoczynane są dla każdego polecenia modyfikującego dane (INSERT, UPDATE, DELETE, REPLACE), które wykonywane jest przez metodę execute() lub executemany(). Jeżeli wartość rowcount będzie większa od zera, wypiszemy liczbę zmienionych rekordów. W przypadku zapytania SELECT właściwość ta równa będzie -1, wtedy wykonywany będzie dotychczasowy kod.

Na końcu skryptu dodaliśmy wywołanie dwóch metod obiektu reprezentującego połączenie z bazą. Pierwsza – commit() – potrzebna jest, aby zatwierdzić przeprowadzane w ramach transakcji zmiany. Druga metoda – close() – zamyka połączenie z bazą.

Polecenie 1

Uruchom skrypt kw_uczniowie2.py. Przeanalizuj wynik wykonania skryptu i opisz schemat bazy danychschemat bazyschemat bazy danych.

Pokaż rozwiązanie

Końcowy komunikat widoczny po wykonaniu skryptu: Liczba zwróconych rekordów: 4 – oznacza, że kwerenda zwróciła cztery rekordy zawierające definicje w języku SQL czterech tabel zawartych w bazie.

Linia 1. uczniowie CREATE TABLE uczniowie otwórz nawias okrągły. Linia 2. id podkreślnik ucz INTEGER PRIMARY KEY AUTOINCREMENT przecinek. Linia 3. nazwisko varchar otwórz nawias okrągły 30 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 4. imie varchar otwórz nawias okrągły 30 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 5. ulica varchar otwórz nawias okrągły 50 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 6. nr podkreślnik domu varchar otwórz nawias okrągły 25 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 7. klasa varchar otwórz nawias okrągły 2 zamknij nawias okrągły NOT NULL. Linia 8. zamknij nawias okrągły.

uczniowie CREATE TABLE uczniowie (
    id_ucz INTEGER PRIMARY KEY AUTOINCREMENT,
    nazwisko varchar(30) NOT NULL,
    imie varchar(30) NOT NULL,
    ulica varchar(50) NOT NULL,
    nr_domu varchar(25) NOT NULL,
    klasa varchar(2) NOT NULL
)

W tabeli uczniowie występują pola:

• id_ucz – INTEGER, klucz główny, identyfikator ucznia,

• nazwisko, imie, ulica, nr_domu, klasa – VARCHAR, dane tekstowe.

Linia 1. sqlite podkreślnik sequence CREATE TABLE sqlite podkreślnik sequence otwórz nawias okrągły name przecinek seq zamknij nawias okrągły.

sqlite_sequence CREATE TABLE sqlite_sequence(name,seq)

W wewnętrznej tabeli SQLite sqlite_sequence, która tworzona jest podczas pierwszego wystąpienia pola typu AUTOINCREMENT, zapisywane są informacje dotyczące pól kluczy głównych automatycznie inkrementowanych.

Linia 1. przedmioty CREATE TABLE przedmioty otwórz nawias okrągły. Linia 2. id podkreślnik prz INTEGER PRIMARY KEY AUTOINCREMENT przecinek. Linia 3. nazwa varchar otwórz nawias okrągły 20 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 4. naucz podkreślnik nazw varchar otwórz nawias okrągły 30 zamknij nawias okrągły NOT NULL DEFAULT apostrof apostrof przecinek. Linia 5. naucz podkreślnik imie varchar otwórz nawias okrągły 30 zamknij nawias okrągły NOT NULL DEFAULT apostrof apostrof. Linia 6. zamknij nawias okrągły.

przedmioty CREATE TABLE przedmioty (
    id_prz INTEGER PRIMARY KEY AUTOINCREMENT,
    nazwa varchar(20) NOT NULL,
    naucz_nazw varchar(30) NOT NULL DEFAULT '',
    naucz_imie varchar(30) NOT NULL DEFAULT ''
)

W tabeli przedmioty występują pola:

• id_prz – INTEGER, klucz główny, identyfikator przedmiotu,

• nazwa, naucz_nazwa, naucz_imie – VARCHAR, dane tekstowe.

Linia 1. oceny CREATE TABLE oceny otwórz nawias okrągły. Linia 2. id podkreślnik ucz INTEGER NOT NULL przecinek. Linia 3. ocena DECIMAL otwórz nawias okrągły 2 przecinek 1 zamknij nawias okrągły NOT NULL przecinek. Linia 4. data DATE NOT NULL przecinek. Linia 5. id podkreślnik prz INTEGER NOT NULL przecinek. Linia 6. FOREIGN KEY otwórz nawias okrągły id podkreślnik ucz zamknij nawias okrągły REFERENCES uczniowie otwórz nawias okrągły id podkreślnik ucz zamknij nawias okrągły przecinek. Linia 7. FOREIGN KEY otwórz nawias okrągły id podkreślnik prz zamknij nawias okrągły REFERENCES przedmioty otwórz nawias okrągły id podkreślnik prz zamknij nawias okrągły zamknij nawias okrągły.

oceny CREATE TABLE oceny (
    id_ucz INTEGER NOT NULL,
    ocena DECIMAL (2, 1) NOT NULL,
    data DATE NOT NULL,
    id_prz INTEGER NOT NULL,
    FOREIGN KEY (id_ucz) REFERENCES uczniowie (id_ucz),
    FOREIGN KEY (id_prz) REFERENCES przedmioty (id_prz))

W tabeli oceny występują pola:

• id_ucz, id_prz – INTEGER, klucze obce, identyfikatory ucznia i przedmiotu,

• ocena – DECIMAL, pole zawierające ocenę,

• data – DATE, pole przechowujące datę wystawienia oceny w formacie ISO8601 „YYYY‑MM‑DD”.

Tabele uczniowie i przedmioty łączy relacja wiele‑do‑wielu definiowana przez relacje jeden‑do‑wielu każdej z tych tabel z tabelą oceny, w której zgromadzono informacje o ocenach każdego ucznia z różnych przedmiotów.

RZ7c1IlEUtAXo

Zrzut ekranu z programu LibreOffice Base. Przedstawia relacje między trzema tabelami. Tabela uczniowie zawiera pola id_ucz, nazwisko, imie, ulica, dom, id_klasy. Tabela oceny zawiera pola: id, id_ucz, icena, data, id_przedm. Tabela przedmioty zawiera id_przedm, nazwa_przedm, nazwisko_naucz, imie_naucz. Pola id_ucz tabel uczniowie oraz oceny połączono linią. Nad linią przy tabeli uczniowie jest cyfra 1, a przy tabeli oceny litera n. Pola id_przed tabel oceny oraz przedmioty połączono linią. Nad linią przy tabeli oceny jest litera n, a przy tabeli oceny cyfra 1.

Zanim zaczniemy wprowadzać zmiany wykonujemy po kolei proste zapytania wybierające dane z tabeli uczniowie:

SELECT * FROM uczniowie ORDER BY nazwisko LIMIT 5;

oraz:

SELECT * FROM uczniowie ORDER BY ulica LIMIT 5;

kwerenda = "SELECT name, sql FROM sqlite_master WHERE type='table';"
kwerenda = "SELECT * FROM uczniowie ORDER BY nazwisko LIMIT 5;"

kwerenda = """
    SELECT *
    FROM uczniowie
    ORDER BY nazwisko
    LIMIT 5;
"""

Rekordy zwrócone przez pierwszą kwerendę:

237 Aksamit Urszula Kosmiczna 51 2d
117 Augustyniak Jan Starzynskiego 50 1e
1 Baczynska Danuta Kiedrzynska 42 1a
149 Badenska Magdalena PCK 88 2a
180 Bak Krzysztof Bacewicza 59 2b
Liczba zwróconych rekordów: 5

Rekordy zwrócone przez drugą kwerendę:

35 Dawidson Grazyna Armii Krajowej 17 1b
56 Wasowicz Joanna Armii Krajowej 71 1b
75 Misiak Urszula Armii Krajowej 27 1c
118 Baranowska Ewelina Armii Krajowej 12 1e
119 Bator Ewelina Armii Krajowej 99 1e
Liczba zwróconych rekordów: 5

Zmienianie danych

Wyniki kwerend pokazują, że w nazwiskach i nazwach ulic brak polskich liter. Pokażemy, w jaki sposób można usuwać tego typu problemy.

Zaczniemy od wykonania kopii tabeli uczniowie. W tym celu wykonujemy poniższe zapytanie:

CREATE TABLE uczniowie_bak AS SELECT * FROM uczniowie;

Instrukcja utworzy tabelę uczniowie_bak z wykorzystaniem danych pobranych z tabeli uczniowie, jednak po zakończeniu działania skryptu nic nie zobaczymy. Jeżeli chcemy sprawdzić, czy tabela z kopią danych została utworzona, możemy wykonać prostszą wersję pierwszej kwerendy, która wyświetli tylko nazwy tabel:

SELECT name FROM sqlite_master;

Zasadnicze znaczenie w instrukcjach aktualizacyjnych i usuwających dane ma klauzula warunkowa, która decyduje o tym, które rekordy podlegają zmianom. Dobrą praktyką jest sprawdzanie precyzji wyrażeń warunkowych w kwerendzie wybierającej, np.:

SELECT * FROM uczniowie WHERE ulica='Starzynskiego';

Dzięki wykonaniu kwerendy zobaczymy, ile rekordów zamierzamy zmienić. W tym przypadku będzie ich 17.

Do zmiany wartości pól w tabeli używamy klauzuli UPDATE. Z jej pomocą możemy aktualizować pojedyncze pola, np.:

UPDATE uczniowie SET ulica='Starzyńskiego'
WHERE ulica='Starzynskiego';

Powyższe zapytanie zmieni nazwę ulicy we wszystkich rekordach wybranych przez wyrażenie warunkowe w klauzuli WHERE. Po wykonaniu skryptu zobaczymy komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 17.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT ulica FROM uczniowie WHERE ulica='Starzyńskiego';

W wybranych rekordach możemy również zmieniać wartości w wielu polach na raz. Na początku sprawdźmy, ile rekordów zmienimy:

SELECT * FROM uczniowie WHERE nazwisko='Baczynska';

Wynik zapytania pokaże, że jest tylko jedna osoba o podanym w warunku nazwisku. Możemy więc wykorzystać ten warunek w zapytaniu, które zmieni zawartość pól nazwisko i ulica:

UPDATE uczniowie
SET nazwisko='Baczyńska', ulica='Kiedrzyńska'
WHERE nazwisko='Baczynska';

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT nazwisko, ulica FROM uczniowie WHERE nazwisko='Baczyńska';

Ponieważ mamy więcej danych pozwalających jednoznacznie wybrać rekord z bazy przeznaczony do zmiany, użyjemy kwerendy wybierającej, aby uzyskać identyfikator uczennicy:

SELECT id_ucz FROM uczniowie WHERE imie='Irena' AND nazwisko='Bednarczyk' AND ulica='Mickiewicza';

Przygotowaną kwerendę użyjemy w klauzuli WHERE jako podzapytanie zwracające identyfikator rekordu, który chcemy zmienić:

UPDATE uczniowie
SET ulica='Słowackiego', nr_domu=23
WHERE id_ucz=(
    SELECT id_ucz FROM uczniowie
    WHERE imie='Irena' AND nazwisko='Bednarczyk' AND ulica='Mickiewicza'
);

Po wykonaniu zapytania powinniśmy zobaczyć komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 1.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT * FROM uczniowie WHERE imie='Irena' AND nazwisko='Bednarczyk' AND ulica='Słowackiego';

Na początku sprawdzamy, ile jest osób o podanym imieniu i nazwisku w odpowiedniej klasie.

SELECT COUNT(*) FROM uczniowie
WHERE nazwisko='Radzikowska' AND imie='Monika' AND klasa='1a';

Wynik zapytania to:

1
Liczba zwróconych rekordów: 1

Wartość 1 to wynik wykonanej kwerendy, komunikat „Liczba zwróconych rekordów: 1” mówi, że wynik został zwrócony w jednym rekordzie.

Ponieważ w bazie jest tylko jedna uczennica o podanym imieniu i nazwisku, w kwerendzie zmieniającej klasę wykorzystamy więc taką samą klauzulę warunkową. Do zmiany zawartości pola użyjemy dla przykładu funkcji REPLACE():

UPDATE uczniowie SET klasa = REPLACE(klasa, 'a', 'c')
WHERE nazwisko='Radzikowska' AND imie='Monika' AND klasa='1a';

Składnia funkcji jest następująca: REPLACE(napis, stary_napis, nowy_napis). Funkcja pozwala zastąpić każde wystąpienie starego_napisu w napisie nowym_napisem. Jako argument napis najczęściej podajemy pole tabeli zawierające dane tekstowe.

Po wykonaniu zapytania zobaczymy komunikat Liczba zmodyfikowanych rekordów: 1, który oznacza, że w bazie zmodyfikowany został jeden rekord.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT imie, nazwisko, klasa FROM uczniowie
WHERE nazwisko='Radzikowska' AND imie='Monika' AND klasa='1c';

Kolejną funkcją, która pozwala manipulować zapisanymi w bazie danymi, jest funkcja UPPER(). Jej zadaniem jest zamiana ciągu znaków na wielkie litery. Wykonajmy przykładowe zapytanie, które zwróci nazwy klas wypisane wielkimi literami:

SELECT UPPER(klasa) FROM uczniowie;

Omawianej funkcji możemy użyć w zapytaniu, które zmieni nazwy klas na wielkie litery we wszystkich rekordach:

UPDATE uczniowie SET klasa = UPPER(klasa);

Po wykonaniu zapytania zobaczymy komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 414

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT DISTINCT klasa FROM uczniowie;

Usuwanie danych

CREATE TABLE oceny_bak AS SELECT * FROM oceny;

SELECT name, sql FROM sqlite_master;

Z tabeli oceny wybierzemy wszystkie rekordy i posortujemy je malejąco według pola data:

SELECT * FROM oceny ORDER BY data;

Po przejrzeniu ostatnich zwróconych rekordów zauważymy, że niektóre oceny zostały wystawione niekoniecznie w czasie trwania roku szkolnego. Spróbujmy ustalić to dokładniej:

SELECT * FROM oceny WHERE strftime('%m', data) > '06' AND strftime('%m', data) < '09';

Kwerenda wykorzystuje funkcję strftime(), która zwraca datę lub jej składnik w podanym jako pierwszy argument formacie. W tym przypadku ciąg %m oznacza miesiąc zapisany jako wartość tekstowa za pomocą dwóch cyfr. Jeżeli chcielibyśmy traktować miesiące jako wartości liczbowe, należałoby użyć następującego zapytania:

SELECT CAST(strftime('%m', data) AS INTEGER) AS miesiac, *
FROM oceny
WHERE miesiac > 6 AND miesiac < 9;

Instrukcja CAST(wyrażenie AS typ) przekształca wyrażenie na podany typ, w tym wypadku liczbę całkowitą (INTEGER).

Po wykonaniu któregoś z zapytań dowiemy się, że ocen wystawionych w lipcu i sierpniu jest 63.

Przyjmijmy, że oceny wystawiono błędnie i należy je usunąć. Wykorzystamy instrukcję DELETE, która usuwa wszystkie rekordy pasujące do wyrażenia warunkowego. My już takie wyrażenie mamy, możemy więc wykonać polecenie:

DELETE FROM oceny WHERE strftime('%m', data) > '06' AND strftime('%m', data) < '09';

Po wykonaniu zapytania zobaczymy komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 63.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT * FROM oceny WHERE strftime('%m', data) > '06' AND strftime('%m', data) < '09';

Usuwanie ocen z tabeli oceny nie pociąga za sobą konieczności zmiany danych w pozostałych tabelach. Inaczej rzecz wygląda w przypadku usuwania z bazy danych ucznia lub uczniów. Ponieważ w tabeli oceny mogą występować powiązane dane, w celu zachowania spójności, powinniśmy również zadbać o ich usunięcie.

W dobrze zaprojektowanej bazie danych za usuwanie powiązanych danych odpowiadają ograniczenia nakładane podczas definiowania kluczy obcych. Co się zatem stanie, jeżeli usuniemy ucznia?

Sprawdźmy, ilu uczniów dotyczy operacja:

SELECT id_ucz, imie, nazwisko FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan';

i czy uczniowie mają jakieś oceny:

SELECT COUNT(*) FROM oceny WHERE id_ucz IN (4, 5);

Pierwsza kwerenda zwróci podane niżej dane dwóch uczniów, a druga wartość 65, która oznacza liczbę ocen powiązanych z uczniami w tabeli oceny.

4 Aneta Cygan
5 Henryka Cygan
Liczba zwróconych rekordów: 2

Zobaczmy, co się stanie, kiedy przed kwerendą usuwającą dane uczniów wykonamy zapytanie PRAGMA foreign_keys = ON;, które włącza sprawdzanie ograniczeń kluczy obcych dla aktualnego połączenia z bazą.

Oba zapytania umieszczamy w zmiennej kwerenda, aby zostały wykonane po kolei przez metodę executescript():

kwerenda = """
    PRAGMA foreign_keys = ON;
    DELETE FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan';
"""

Po wykonaniu skryptu zobaczymy komunikat kończący się w następujący sposób:

    kursor.executescript(zapytanie)
sqlite3.IntegrityError: FOREIGN KEY constraint failed

Oznacza on, że podczas próby wykonania zapytania usuwającego wystąpił błąd spójności sqlite3.IntegrityError, który związany jest z naruszeniem ograniczeń klucza obcego. System bazodanowy nie pozwala usunąć danych z tabeli uczniowie, ponieważ – jak wiemy – w tabeli oceny zostałyby „osierocone” rekordy.

Usuwanie danych powiązanych

Są dwie możliwości rozwiązania takiego problemu. Można:

1. najpierw usunąć dane z tabeli powiązanej (oceny), później z tabeli głównej (uczniowie),

2. lub zdefiniować ograniczenie ON DELETE CASCADE (ewentualnie ON DELETE SET NULL) na kluczu obcym id_ucz w tabeli powiązanej (oceny).

Sprawdźmy pierwszą możliwość. Wykonamy zapytanie:

kwerenda = """
    DELETE FROM oceny WHERE id_ucz IN (SELECT id_ucz FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan');
    DELETE FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan';
"""

W kwerendzie korzystamy z podzapytania SELECT do stworzenia listy identyfikatorów uczniów, którą wyrażenie warunkowe wykorzystuje do wyznaczenia rekordów tabeli oceny przeznaczonych do usunięcia. Po wykonaniu kwerendy zobaczymy komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 67.

Warto zauważyć, że nawet gdybyśmy włączyli sprawdzanie ograniczeń klucza obcego, powyższe kwerendy usunęłyby dane.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT * FROM oceny WHERE id_ucz IN (SELECT id_ucz FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan');

SELECT CHANGES();

Zanim sprawdzimy drugie rozwiązanie przywrócimy usunięte rekordy za pomocą zapytań wykorzystujących utworzone kopie tabel:

kwerenda = """
    PRAGMA foreign_keys = 0;
    INSERT INTO uczniowie SELECT * FROM uczniowie_bak WHERE nazwisko = 'Cygan';
    INSERT INTO oceny SELECT * FROM oceny_bak WHERE id_ucz IN (4, 5);
"""

Drugie rozwiązanie wymaga zmodyfikowania struktury tabeli oceny, co ze względu na niepełną obsługę polecenia ALTER TABLE w SQLite, służącego do modyfikowania struktury tabel, będzie wymagało wykonania kilku dodatkowych operacji.

kwerenda = """
    CREATE TABLE oceny_temp_table AS SELECT * FROM oceny;
    DROP TABLE oceny;
    CREATE TABLE oceny (
        id_ucz INTEGER        NOT NULL,
        ocena  DECIMAL (2, 1) NOT NULL,
        data   DATE           NOT NULL,
        id_prz INTEGER        NOT NULL,
        FOREIGN KEY (id_ucz) REFERENCES uczniowie (id_ucz) ON DELETE CASCADE,
        FOREIGN KEY (id_prz) REFERENCES przedmioty (id_prz) ON DELETE CASCADE
    );
    INSERT INTO oceny SELECT * FROM oceny_temp_table;
    DROP TABLE oceny_temp_table;
"""

Przeanalizujmy po kolei polecenia:

• pierwsze polecenie CREATE tworzy tymczasową kopię tabeli oceny pod nazwą oceny_temp_table,

• polecenie DROP TABLE oceny; usuwa tabelę oceny,

• drugie polecenie CREATE ponownie tworzy tabelę oceny, za pomocą ograniczenia ON DELETE CASCADE wskazujemy, że w przypadku usunięcia kluczy głównych id_ucz lub id_prz powiązane rekordy w tabeli oceny mają być automatycznie usuwane,

• polecenie INSERT przywraca dane do tabeli oceny z utworzonej tabeli tymczasowej,

• ostatnie polecenie DROP usuwa tymczasową kopię.

Po wykonaniu zapytań zobaczymy komunikat: Liczba zmodyfikowanych rekordów: 16902.

Teraz możemy jeszcze raz wykonać polecenie usuwające dane uczniów przy włączonych regułach kluczy obcych:

kwerenda = """
    PRAGMA foreign_keys = ON;
    DELETE FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan';
"""

Po wykonaniu skryptu zobaczymy komunikat Liczba zmodyfikowanych rekordów: 67, który oznacza, że dane z tabeli powiązanej zostały usunięte automatycznie.

Kwerenda sprawdzająca:

SELECT * FROM oceny WHERE id_ucz IN (SELECT id_ucz FROM uczniowie WHERE nazwisko = 'Cygan');

Słowniczek