Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Ochrona praw człowieka w ramach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)

OBWE powstała 1 stycznia 1995 roku w wyniku przekształcenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). Na konferencji przeglądowej w Budapeszcie w 1994 roku podjęto decyzję o utworzeniu OBWE. W dokumencie z tego spotkania czytamy: KBWE jest strukturą bezpieczeństwa obejmującą państwa od Vancouver aż po Władywostok. Jesteśmy zdecydowani dać KBWE nowy impuls polityczny, czyniąc ją tym samym zdolną do odegrania kluczowej roli w stawianiu czoła wyzwaniom dwudziestego pierwszego wieku. Dla odzwierciedlenia tej determinacji KBWE nosić będzie od dnia dzisiejszego nazwę Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Katalog praw i wolności gwarantowanych przez państwa OBWEOBWEOBWE ulegał stopniowej rozbudowie. Jednak dokumenty przyjmowane przez OBWE, w tym również te dotyczące praw człowiekaprawa człowiekapraw człowieka, są aktami politycznymi i nie tworzą prawnych zobowiązań dla państw sygnatariuszy – formułowane są jedynie w postaci opinii i zaleceń. Decyzje we wszystkich tych sprawach są podejmowane na forum OBWE przez osiągnięcie konsensusu politycznego.

Dokumenty KBWE/OBWE dotyczące ochrony praw człowieka

Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)

Akt ten został podpisany 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach. Na żądanie krajów Zachodu uczestniczących w Konferencji w Deklaracji zasad rządzących stosunkami między państwami zapisano m.in. następujące reguły:
– poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, w tym wolności myśli, sumienia, religii i przekonań dla wszystkich;
– równouprawnienie i zachowanie prawa do samostanowienia narodów;
poszanowania dla praw migrantów, a także gotowość podjęcia środków służących kontaktom i regularnym spotkaniom na gruncie więzi rodzinnych, łączeniu rodzin, zawieraniu małżeństw między obywatelami różnych państw itp.

Wspomniane zapisy są skromniejsze niż te w ogłoszonych wcześniej dokumentach ONZ i mają jedynie deklaratywny charakter. Njaważniejsze jednak było powołanie w krajach sygnatariuszach, a szczególnie w państwach komunistycznych niezależnych od władz Komisji Helsińskich. Nadzorowały one realizację zadeklarowanych w Akcie końcowym zasad i przedstawiały własne sprawozdania na organizowanych co dwa lata międzyrządowych konferencjach, które dokonywały przeglądu stanu realizacji tego Aktu.

Dokument końcowy Spotkania Wiedeńskiego

Został uchwalony 19 stycznia 1989 roku i ma istotne znaczenie dla budowy koncepcyjnych i instytucjonalnych ram „ludzkiego wymiaru” na obszarze KBWE. Od tego czasu państwa socjalistyczne nie kwestionowały roli praw człowieka w budowie europejskiego systemu bezpieczeństwa. Nie uznały one jednak wówczas proponowanej przez Zachód potrzeby wprowadzenia stałego mechanizmu nadzoru nad przestrzeganiem praw człowieka.

Problematyka z zakresu praw człowieka została poszerzona o kwestię swobód religijnych, praw więźniów, problem nadużywania psychiatrii w celach politycznych, kwestię zagłuszania zagranicznych stacji radiowych oraz uznania zasady tajemnicy korespondencji. Wprowadzono również ochronę instytucji demokratycznych i społeczeństwa obywatelskiego.

Dokument ten uznaje formalnie prawa grup i osób do tego, by na terytorium własnych państw i poza ich granicami monitorować realizację ustaleń KBWE przez rządy oraz wprowadza instytucjonalne formy ochrony praw człowieka, tzw. mechanizm wiedeński. Zdecydowano też o organizowaniu cyklicznych konferencji w sprawie „ludzkiego wymiaru” KBWE.

Dokument Spotkania Kopenhaskiego – Konferencji w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE

Dokument ten został podpisany 29 czerwca 1990 r. Jest obecnie najważniejszym dokumentem KBWE/OBWE w zakresie praw człowieka. Stwierdza, że ochrona i propagowanie praw człowieka powinny być jednym z celów działań rządów, a pluralistyczna demokracja i rządy prawa mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia poszanowania wszystkich praw człowieka.

Dokument ten rozszerza zakres praw będących przedmiotem troski KBWE, m.in. o równość wobec prawa, niezawisłość sądów, prawo do: swobody wypowiedzi, zrzeszania się, pokojowych zgromadzeń i demonstracji, sprawowania przez wszystkich obywateli urzędów publicznych, wolnych wyborów, zakładania konkurujących ze sobą partii politycznych. Stanowi, że przynależność do mniejszości narodowej jest sprawą indywidualnego wyboru.

Dokument przewiduje wypracowanie mechanizmów kontrolnych dotyczących realizacji przez państwa poszczególnych praw, np. prawa do wolnych wyborów, wyrażania sprzeciwu sumienia wobec służby wojskowej, prawa do niezawisłych sądów. Nadzór ten opiera się na pracy niezależnych obserwatorów. Wszystkie państwa strony KBWE zobowiązują się rozważyć podpisanie i przystąpienie do Traktatów ONZ i Konwencji Rady Europy dotyczących praw człowieka.

Paryska karta nowej Europy

Została uchwalona 21 listopada 1990 r. Jest to drugi po Akcie końcowym podstawowy dokument KBWE. Konstytuuje ona organy KBWE, a także powołuje m.in. Biuro Wolnych Wyborów (mieści się w Warszawie), przekształcone w 1992 r. w Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Karta uznaje prawa człowieka i podstawowe wolności za przyrodzone i niezbywalne, a ich ochrona ma stanowić obowiązek rządu. Potwierdza prawo każdej jednostki m.in. do wolności: myśli, sumienia, religii, przekonań, zrzeszania się, przemieszczania się. Stanowi też, między innymi, że władza demokratyczna opiera się na woli narodu wyrażanej regularnie w wolnych i uczciwych wyborach, a jedynymi ustrojami dopuszczalnymi na obszarze KBWE mają być demokracja parlamentarna, polityczny pluralizm i rządy prawa.

Dokument Spotkania Moskiewskiego KBWE (1991 r.)

Dokument ten zawiera istotne zobowiązanie państw uczestniczących w KBWE, w myśl którego poziom przestrzegania praw człowieka przez państwo jest nie tylko wewnętrzną sprawą tego kraju, ale również przedmiotem zainteresowania całej wspólnoty państw sygnatariuszy KBWE.

Ponadto rozszerza on zakres zobowiązań państw m.in. o pomoc dla demokratycznie wybranego rządu, w przypadku gdyby był on zagrożony zamachem stanu, i ochronę praw człowieka w czasie stanu nadzwyczajnego. Państwa uczestniczące w procesie KBWE zobowiązały się nie uznawać rządów zdobywających władzę w wyniku użycia przemocy – wprowadzono więc zasadę demokratycznej legitymacji rządów. Zainicjowano też wówczas procedurę mechanizmu moskiewskiego.

Słownik