Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Konstytucja RP. Rozdział XI – Stany nadzwyczajne
Ogólną przesłanką do wprowadzenia jednego z trzech rodzajów stanów nadzwyczajnychnadzwyczajnych jest wystąpienie sytuacji szczególnych zagrożeń, w których zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, co oznacza, że zanim zostanie wprowadzony w drodze odpowiedniego rozporządzenia, musi istnieć szczególna regulacja prawna określająca skutki prawne tej decyzji. Taka swoista konstrukcja prawna stanu nadzwyczajnego nie może być zmieniana w czasie jego trwania.
W szczególności owe dokumenty powinny określić:
zasady działania organów władzy publicznej;
zakres ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela;
ewentualne podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia tych wolności.
Ustawy o stanach nadzwyczajnych mogą przewidywać tylko takie działania, które odpowiadają stopniowi zagrożenia, i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
Stan wojenny
b) casus foederis: zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji wynikające z umowy międzynarodowej., Zakres ograniczeń swobód obywatelskich Z wyjątkiem: art. 30 Konstytucji RP (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, 40 i 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i 72 (rodzina i dziecko)., Zmiany w funkcjonowaniu organów państwa a) Prezydent RP może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy w sytuacji, gdy sejm nie może się zebrać na posiedzenie; takie rozporządzenia z mocą ustawy muszą być zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu sejmu;
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej)., Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy a) Ustawowa regulacja stanu prawnego obowiązującego w tym stanie;
b) kontrola ze strony sejmu: obowiązek przedstawienia decyzji w ciągu 48 godzin, możliwość uchylenia stanu bezwzględną większością głosów;
c) zakaz dokonywania zmian w najważniejszych aktach normatywnych: konstytucji, ordynacji wyborczej, ustawach regulujących stany nadzwyczajne
d) zakaz przeprowadzania wyborów do konstytucyjnych organów władzy, referendów;
e) przedłużenie kadencji konstytucyjnych organów władzy pochodzących z wyborów powszechnych na okres do 90 dni po zniesieniu stanu.
Organ wprowadzający
Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.
Obszar
Na całym terytorium państwa lub jego części.
Terminy
Na czas wymagany okolicznościami.
Przesłanki
a) zbrojna napaść na państwo;
b) casus foederis: zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji wynikające z umowy międzynarodowej.
Zakres ograniczeń swobód obywatelskich
Z wyjątkiem: art. 30 Konstytucji RP (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, 40 i 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i 72 (rodzina i dziecko).
Zmiany w funkcjonowaniu organów państwa
a) Prezydent RP może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy w sytuacji, gdy sejm nie może się zebrać na posiedzenie; takie rozporządzenia z mocą ustawy muszą być zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu sejmu;
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej).
Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy
a) Ustawowa regulacja stanu prawnego obowiązującego w tym stanie;
b) kontrola ze strony sejmu: obowiązek przedstawienia decyzji w ciągu 48 godzin, możliwość uchylenia stanu bezwzględną większością głosów;
c) zakaz dokonywania zmian w najważniejszych aktach normatywnych: konstytucji, ordynacji wyborczej, ustawach regulujących stany nadzwyczajne
d) zakaz przeprowadzania wyborów do konstytucyjnych organów władzy, referendów;
e) przedłużenie kadencji konstytucyjnych organów władzy pochodzących z wyborów powszechnych na okres do 90 dni po zniesieniu stanu.
Stan wyjątkowy
b) zagrożenie bezpieczeństwa obywateli;
c) zagrożenie porządku publicznego., Zmiany w funkcjonowaniu organów państwa a) Zmiany są określane na podstawie ustawy uchwalonej przez sejm i w drodze rozporządzenia;
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej)., Zakres ograniczeń swobód obywatelskich Zawieszenie swobód analogiczne jak w stanie wojennym., Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy Analogiczne jak w stanie wojennym.
Organ wprowadzający
Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów.
Obszar
Na całym terytorium państwa lub jego części.
Terminy
Na okres do 90 dni; istnieje możliwość jednorazowego przedłużenia przez sejm na okres do 60 dni.
Przesłanki
a) Zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa;
b) zagrożenie bezpieczeństwa obywateli;
c) zagrożenie porządku publicznego.
Zmiany w funkcjonowaniu organów państwa
a) Zmiany są określane na podstawie ustawy uchwalonej przez sejm i w drodze rozporządzenia;
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej).
Zakres ograniczeń swobód obywatelskich
Zawieszenie swobód analogiczne jak w stanie wojennym.
Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy
Analogiczne jak w stanie wojennym.
Stan klęski żywiołowej
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej)., Zakres ograniczeń swobód obywatelskich Dopuszczenie ograniczenia jedynie następujących wolności i praw: art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku)., Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy Analogiczne jak w stanie wojennym.
Organ wprowadzający
Rada Ministrów.
Obszar
Na części terytorium.
Terminy
Na okres do 30 dni z możliwością przedłużenia przez sejm.
Przesłanki
Zapobieżenie lub usunięcie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej.
Zmiany w funkcjonowaniu organów państwa
a) Zmiany są określane na podstawie ustawy uchwalonej przez sejm i w drodze rozporządzenia;
b) centralizacja administracji publicznej (jednoosobowe kierownictwo o uprawnieniach administracji rządowej).
Zakres ograniczeń swobód obywatelskich
Dopuszczenie ograniczenia jedynie następujących wolności i praw: art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Zabezpieczenia chroniące przed nadużyciem władzy
Analogiczne jak w stanie wojennym.
Słownik
reżim prawny, który służy odwróceniu lub umniejszeniu skutków szczególnych zagrożeń, gdy zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające
wprowadzany w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów; obowiązuje na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, na części albo na całym terytorium państwa
wprowadzany w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji; Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa
wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej, a także w celu ich usunięcia; obejmuje obszar dotknięty klęską oraz obszar, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić jej skutki