Przeczytaj
Światopogląd prezentowany w pieśniach Horacego jest świadectwem czerpania z różnych systemów filozoficznych – od Arystotelesa przez epikureizm do stoicyzmu. Ideałem jest człowiek żyjący w zgodzie ze światem, zrównoważony wewnętrznie, niedbający o przyszłość, zadowolony z życia, które prowadzi.
Filozoficzne refleksje i świadomość religijna HoracegoR1YDIgSMVfhHp1 Lekarstwem na melancholię było dla Horacego wyzyskanie chwili. Jest to słynne horacjańskie „carpe diem”. Takiej filozofii i postawy (wobec życia uczy się poeta od epikurejczyków. Z subtelnym bowiem odczuciem i wrażliwością na życie, stanowiące przedmiot przeżycia poetyckiego, które w równej mierze czerpie ze świata rzeczywistości — jak z mitu, z radości — jak z bólu, z prawdy — jak z błędu, szła w parze u Horacego rozległa znajomość antycznej myśli filozoficznej.
Taki sposób postrzegania życia prezentuje Horacy w obu utworach z księgi Carmina I: Pieśni 9 i Pieśni 11.
Carmina I, Pieśń 9RZAcGkLeDIwe81 Spójrz, jak SoraktuSoraktu szczyt
Biało się jarzy w śniegu,
Rzeki ściął ostry mróz
I zatrzymał je w biegu,
Las się pod śniegu ciężarem ugina.Nie skąp ognisku drew,
Sobie nie żałuj wina,
Każ czteroletnie dać
Z dwuusznego sabinadwuusznego sabina.
To cię, TaliarchuTaliarchu, przed mrozem uchroni.Reszta – to bogów rzecz.
Ufaj im. Bo, gdy oni
Wichry przepędzą precz,
Z morza wrzącego toni,
Nie drgnie już cyprys ni stare jesiony.Troskę o jutro rzuć!
Każdy dzień ze spokojem
Przyjmij za losu dar,
Zapisz na dobro swoje.
Baw się KamenąKameną i wiedź korowody,Zanim ci przykry szron
Włosy przysypie, młody!
Idź na ulicę, w tłum,
Zaznaj miłej swobody
Schadzek wieczornych przy szepcie tajemnym...Chętnej dziewczyny śmiech
Zdradzi ją w kątku ciemnym,
Kiedy zesuwasz w dół
Klejnot jej naramienny...
Niby się wzbrania, lecz opór daremny.
Carmina I, Pieśń 11Nie pytaj, po cóż wiedzieć, jaki mnie, jaki tobie
kres od bogów pisany, LeukonoeLeukonoe, wróżbom
kabały babilońskiej nie ufaj, pytać próżno,
czy Jowisz zimy mnogie, czy ostatnią zapowie,
która od skał odbija morza fale tyrreńskie.
Bądź mądra, wino cedź, nadzieję, póki nie pryska,
powściągaj. Nawet teraz, gdy mówimy, umyka
czas nienawistny. Jutra nie czekaj. Z dnia korzystajJutra nie czekaj. Z dnia korzystaj.
Człowiek nie ma wpływu na „boską” sferę przyrody, nie powinien dociekać, co planują bogowie, którzy kierują losem świata: jaki mnie, jaki tobie/kres od bogów pisany
, a wykorzystać „każdy dzień” dany przez bogów i żyć zgodnie z prawami świata, którego jest częścią (stoicyzmstoicyzm). W ten sposób osiągnie się cnotęcnotę – virtus (w tekstach pojawiają się obrazy przyrody, które nie rodzą buntu, ale są pretekstem do wyrażenia spolegliwości: „nie pytaj” – mówi podmiot do Leukonoe, „ufaj bogom” – przekonuje Taliarcha). Wtedy dopiero może dzielić się z innymi radością życia, korzystać z niego (zanim ci przykry szron włosy przysypie
) (epikureizmepikureizm), zdać się na przeznaczenie: przyjmij losu dar
, Nie pytaj (...), jaki kres od bogów pisany. Pamiętając, jak ważne jest umiarkowanie w namiętnościach, pragnieniach i pożądaniach (
bądź mądra
), (wino cedź, nadzieję, póki nie pryska, powściągaj
).
Inne konteksty literackie do pieśni Horacego:
a) zachęta do zabawy, której wzorzec wcześniej został opisany w dziewiątej scenie z tarczą Achillesa – Iliada Homera,
b) motywy stoickie obecne również w Rozmyślaniach Marka Aureliusza,
c) podobna metaforyka wykorzystana przez Leopolda Staffa w wierszu Marek Aureliusz mówi,
d) ludzki ląd o który biją żywioły cztery
– Zbigniew Herbert, Do Marka Aurelego.
Słownik
(łac. virtus, gr. arete – cnota, dzielność) jedno z kluczowych pojęć etyki oznaczające trwałą dyspozycję do czynienia dobra; w starożytnej filozofii greckiej termin arete oznaczał siłę fizyczną, odwagę i zarazem sprawność moralną, w niej objawiała się doskonałość natury ludzkiej; w etyce Arystotelesa cnota jest środkiem do osiągnięcia szczęścia
jeden z trzech głównych nurtów filozofii okresu hellenistycznego, zainicjowany przez Epikura z Samos; w myśl tej doktryny w życiu należy zaspokajać tylko naturalne potrzeby, niezbędne do przeżycia, i tylko z nich czerpać przyjemność (tzw. hedonizm umiarkowany); Epikur nauczał w swoim ogrodzie, do którego mógł wstąpić każdy przechodzień, aby nieco odpocząć, napić się wody i wziąć udział w przyjemnych intelektualnych pogadankach
jeden z trzech głównych nurtów filozofii okresu hellenistycznego, zainicjowany przez Zenona z Kition; system filozoficzny głoszący atomizm i zasadę niewzruszoności – nieodczuwania żadnych emocji, zdystansowanie od spraw bieżących; Zenon z racji tego, iż nie był Ateńczykiem, nie mógł nabyć w mieście budynków, żeby utworzyć własną szkołę; nazwa pochodzi od greckiego określenia „portyk malowany”, (gr. he stoa he poikile), gdyż filozof wykładał w portyku