Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

RKTdTaSQiDGiD1

Ilustracja w złotym kolorze przedstawia otwartą księgę. Znajduje się na niej miecz oraz waga. Pod spodem jest napis CURIA oraz gałązki oliwne.

Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) powstał w 1952 r., a jego zadaniem jest czuwanie nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu traktatów. Pełni on następujące funkcje:

• kontrola legalności aktów instytucji UE;

• czuwanie nad przestrzeganiem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów;

• wykładnia prawa UE na wniosek sądów krajowych.

Trybunał Sprawiedliwości stanowi władzę sądowniczą UE i razem z sądami państw członkowskich czuwa nad jednolitym stosowaniem oraz taką samą wykładnią prawa. Jego siedziba mieści się w Luksemburgu. Ma tam również siedzibę Sąd – drugi z unijnych organów wymiaru sprawiedliwości.

Trybunał Sprawiedliwości podejmuje współpracę z sądami krajowymi, działającymi jako sądy powszechne prawa Unii Europejskiej. Sądy krajowe, które rozpoznają spory dotyczące prawa Unii, są uprawnione zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami prejudycjalnymi. W takiej sytuacji TSUE dokonuje wykładni przepisu prawa unijnego albo kontroluje jego legalność.

Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości wybierają spośród siebie prezesa oraz wiceprezesa na trzyletnią kadencję, która może być ponowiona.

Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości UE ma określone kompetencje w zakresie orzekania. Wykonuje je w ramach procedury odesłania prejudycjalnego oraz postępowań w sprawach różnego rodzaju skarg.

Trybunał Sprawiedliwości UE prowadzi następujące rodzaje postępowań:

Najważniejsze dziedziny prawa UE objęte orzecznictwem Trybunału

Sąd

Skład sądu tworzą sędziowie z każdego kraju członkowskiego (po dwóch z każdego państwa). Kadencja sędziów trwa sześć lat i może być ponawiana. Sędziowie sami ze swojego grona wybierają prezesa na okres trzech lat i mianują sekretarza na okres sześciu lat. W sądzie nie ma stałych rzeczników generalnych.

Kompetencje sądu

R18Xb0vy8D6HW1

Zdjęcie przedstawia dwa smukłe, wysokie, szklane wieżowce. Wieże posiadają złote elementy elewacji. Wieżowce są połączone ze sobą budynkiem u swojej podstawy. Przed wieżowcami znajduje się ulica. W tle widoczne jest niebo z chmurami.

W ramach swojej jurysdykcji sąd jest właściwy do rozpoznawania m.in.:

• skarg wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne, mających na celu stwierdzenie nieważności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE, których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie (np. skarga złożona przez przedsiębiorstwo na decyzję Komisji nakładającą na to przedsiębiorstwo grzywnę);

• skarg przeciwko Komisji wniesionych przez państwa członkowskie;

• skarg przeciwko Radzie UE wniesionych przez państwa członkowskie, dotyczących aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych (dumpingudumpingdumpingu) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;

• skarg o naprawienie szkody wyrządzonej przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne UE lub ich pracowników;

• skarg dotyczących umów zawartych przez Unię Europejską, w których właściwość sądu została wyraźnie określona.

Od orzeczeń sądu przysługuje odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości. Jest ono ograniczone do kwestii prawnych.

Obszar spraw wewnętrznych UE

Zgodnie z treścią Traktatu z Lizbony, Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (PWBiS) stanowi wyodrębniony przedmiotowo segment działań wewnętrznych jednolitej UE. Obszar ten stanowi dziedzinę kompetencji dzielonych UE, w związku z czym zarówno ona, jak i państwa członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawne pod względem prawa wiążącego w tej sferze. Pierwszoplanową rolę w zakresie zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego odgrywają jednak państwa członkowskie.

Zakres przedmiotowy PWBiS obejmuje:

• politykę dotyczącą kontroli granicznej, azylu i imigracji;

• współpracę sądową w sprawach cywilnych i karnych;

• współpracę policyjną.

PWBiS opiera się na następujących zasadach traktatowych:

Do celów PWBiS należą:

• zapewnienie braku kontroli osób na granicach wewnętrznych i rozwijanie wspólnej polityki w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic zewnętrznych, opartej na solidarności między państwami członkowskimi i sprawiedliwej wobec obywateli państw trzecich (także apatrydówapatrydaapatrydów);

• zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa za pomocą środków zapobiegających przestępczości, rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczających te zjawiska, a także za pomocą środków służących koordynacji i współpracy organów policyjnych i sądowych oraz innych właściwych organów, a także przez wzajemne uznawanie orzeczeń sądowych w sprawach karnych i w miarę potrzeby przez zbliżanie przepisów karnych;

• ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przez zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych.

Instytucje działające w obszarze PWBiS

Rada Europejska

RTfDEGO6Ab14K1

Ilustracja przedstawia szare pasy ułożone jeden na drugim w owalnym kształcie oraz flagę Unii Europejskiej. Flaga składa się z dwunastu złotych gwiazdek ułożonych w okrąg na niebieskim tle.

Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zadaniem Rady Europejskiej w obszarze PWBiS jest przede wszystkim określanie strategicznych wytycznych planowania prawodawczego. Oznacza to, że spotykający się w ramach Rady szefowie państw członkowskich i ich rządów decydują, w jakim kierunku powinno zmierzać prawodawstwo w tej dziedzinie, jakie powinny być najważniejsze cele polityczne Unii Europejskiej w tym zakresie. Rada Europejska ma również pewne uprawnienia dotyczące:

• współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych,

• norm minimalnych odnoszących się do określania przestępstw oraz kar,

• Prokuratury Europejskiej,

• współpracy policyjnej.

Kompetencje te mają przede wszystkim charakter arbitrażowy. W przypadku trudności z osiągnięciem przez państwa porozumienia co do treści aktu prawnego w ramach prac Rady Unii Europejskiej zwykła procedura ustawodawcza jest zawieszana, a konsensus poprzez dyskusję próbują osiągnąć członkowie Rady Europejskiej. Mają na to cztery miesiące. Po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego i konsultacji z Komisją Europejską Rada Europejska może również rozszerzyć uprawnienia Prokuratury Europejskiej na zwalczanie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym w odniesieniu do sprawców poważnych przestępstw dotykających więcej niż jedno państwo członkowskie.

Rada Unii Europejskiej

Sprawami związanymi z PWBiS zajmuje się szczególny wariant Rady Unii Europejskiej – Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Rada zbiera się zwykle co trzy miesiące. Zasiadają w niej ministrowie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych państw członkowskich UE. W gestii ministrów sprawiedliwości pozostaje przede wszystkim współpraca sądowa w sprawach cywilnych i karnych oraz praw podstawowych.

Ministrowie spraw wewnętrznych zajmują się kwestiami migracji, zarządzaniem granicami i współpracą policyjną. Zadaniem Rady jest – zwykle wraz z Parlamentem Europejskim – przyjmowanie przepisów gwarantujących prawa podstawowe, zapewniających swobodne przemieszczanie się w obrębie Unii Europejskiej oraz wysoki poziom ochrony obywateli.

Odpowiedzialność Rady obejmuje:

• politykę azylową i imigracyjną,

• współpracę sądową w sprawach cywilnych i karnych,

• ochronę ludności,

• zwalczanie poważnej i zorganizowanej przestępczości i terroryzmu,

• sprawy związane ze strefą Schengen.

Rada odpowiada także za ułatwianie i poprawę koordynacji działań państw członkowskich w obszarze bezpieczeństwa wewnętrznego poprzez dbałość o ochronę granic zewnętrznych Unii oraz zacieśnianie współpracy policyjnej i celnej.

Komisja Europejska

R1A9KbX44HIi71

Ilustracja przedstawia dwie grupy poziomych szarych pasów, które w środkowej części ilustracji podnoszą się ku górze. Między nimi jest przerwa oraz flaga Unii Europejskiej. Pod spodem jest napis European Commission.

Komisja Europejska ma prawo inicjatywy prawodawczej, którą w obszarze PWBiS dzieli z państwami członkowskimi.

Ponadto KE konsultuje w przypadku podejmowania przez Radę Europejską decyzji o rozszerzeniu uprawnień Prokuratury Europejskiej na zwalczanie poważnej przestępczości transgranicznej oraz dysponuje prawem skargi do TSUE na państwo, które narusza zobowiązania wynikające z aktów prawnych PWBiS. Oznacza to, że choć decyzję w tej sprawie podejmuje Rada Europejska, ma ona obowiązek zwrócenia się przed tym do Komisji Europejskiej o opinię. Kwestiami PWBiS w ramach Komisji zajmują się: Dyrekcja Generalna ds. Wewnętrznych i Dyrekcja Generalna ds. Sprawiedliwości.

Parlament Europejski

ReWVa8YuZfcqi1

Ilustracja przedstawia szary pasy ułożone w kształt okręgu. Na nim po prawej stronie znajduje się flaga Unii Europejskiej. Pod spodem jest napis Parlamentum Europaeum.

Parlament Europejski współuczestniczy w rozwoju PWBiS i wspólnie z Radą przyjmuje akty prawne w tym zakresie. Poza tym spełnia funkcje kontrolne. Jest informowany o treści i wynikach oceny wprowadzania PWBiS w życie i pracach Stałego Komitetu Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Bierze też udział w kontroli EuropoluEuropolEuropolu i EurojustuEurojust Eurojustu. Zagadnieniami związanymi z PWBiS w PE zajmują się: Komisja Prawa oraz Komisja Wolności Obywatelskiej, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

R10LusO3Fu4e0

Ilustracja przedstawia trzy prostokąty: czerwony, żółty i niebieski. Na żółtym i czerwonym prostokącie znajduje się schematycznie narysowana biała waga oraz miecz. Po prawej stronie i na dole widocznych jest siedem złotych gwiazdek. Na niebieskim prostokącie jest biały napis Eurojust.

TSUE

Traktat Lizboński rozciąga jurysdykcjęjurysdykcjajurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na cały zakres Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości. Jest ona zatem poddana kontroli sądowej.

Słownik