O autorce

R17BVGMrHM5gR1

Zdjęcie przedstawia starszą, siwowłosą kobietę. Jej twarz jest szczupła, widoczne są na niej zmarszczki. Kobieta uśmiecha się. Jest ubrana w płaszcz, na głowie ma kapelusz.

Urodziła się w 1923 roku w Bninie koło Poznania. Ojciec poetki, Wincenty Szymborski, pełnił funkcję zarządcy zakopiańskiego majątku hrabiego Władysława Zamoyskiego. Matka, Anna Maria, pochodząca z rodziny Rottermundów, była córką konduktora kolejowego. Rodzina przeprowadziła się do Torunia, kiedy Wisława miała rok. Kilka lat później Szymborscy przenieśli się na południe Polski, do Krakowa. Tu przyszła poetka ukończyła szkołę podstawową, a następnie została zapisana do Gimnazjum Sióstr Urszulanek.

Jako dziecko uwielbiała czytać i całą rodzinę wręcz zamęczała prośbami o głośną lekturę. Pierwsze fascynacje to baśń O krasnoludkach i sierotce Marysi Marii Konopnickiej, Dziadek do Orzechów i Król Myszy Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna, baśnie Hansa Christiana Andersena oraz powieści Juliusza Verne’a.

Czasy wojny

Podczas wojny Szymborska uczęszczała na tajne kompletytajne kompletytajne komplety, kontynuując przerwaną naukę. Maturę zdała w 1941 roku. Dwa lata później zaczęła pracować na kolei jako urzędniczka - w ten sposób uniknęła wywiezienia do pracy w Rzeszy. Pisywała do szuflady opowiadania, piosenki i wiersze, była też autorką ilustracji do podręcznika do nauki języka angielskiego. Po wojnie Szymborska zapisała się na socjologię i polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Trudna sytuacja materialna nie pozwoliła jej ukończyć studiów, poetka musiała podjąć pracę zarobkową. Pracowała w redakcjach czasopism kulturalnych, m.in. początkowo w oświatowej „Świetlicy Krakowskiej”, co pozwoliło jej zaangażować się w życie literackie powojennego Krakowa. Sama ceniła wtedy najbardziej poezję Czesława Miłosza. Szymborska debiutowała w marcu 1945 roku wierszem Szukam słowa, zamieszczonym w „Walce”, założonym przez Jerzego Putramenta dodatku do „Dziennika Polskiego”. Publikowała także w „Dzienniku Literackim”, „Odrodzeniu” i „Pokoleniu”. Jej pierwszy tomik poetycki został odrzucony przez cenzurę jako niemieszczący się w poetyce socrealizmusocrealizmsocrealizmu, wkrótce więc poetka zaczęła tworzyć zgodnie z obowiązującym nurtem, co adwersarzeadwersarzadwersarze wytykają jej do dziś. Owocem tego okresu były zbiory poezji Dlatego żyjemy i Pytania zadawane sobie, które dziś odczytujemy jako świadectwa uwiedzenia przez obietnicę utopijnego, lepszego świata, jaki miał powstać dzięki socjalizmowi. Szymborska wspominała to jako „najgorsze doświadczenie w życiu”.

Działalność w PRL‑u

W latach 1953‑1968 kierowała działem poezji w „Życiu Literackim”, na łamach którego prowadziła m.in. Pocztę literacką - były to omówienia nadesłanych do redakcji wierszy z uzasadnieniami przyjęcia do druku lub odrzucenia. Za jej właściwy debiut książkowy, naznaczony już dobrze później rozpoznawalnym stylem pełnym ironiiironiaironii i dystansu do świata, można uznać wydany po odwilży 1953 rokuodwilż 1953 rokuodwilży 1953 roku tomik Wołanie do Yeti.

Zanim oddała partyjną legitymację, podpisała się pod pismem, które atakowało poparcie przez Radio Wolna Europa tzw. Listu 34List 34Listu 34, czyli protestu literatów przeciwko ograniczaniu wolności słowa. W 1966 roku odeszła z PZPR, razem z m.in. Julianem Stryjkowskim i Tadeuszem Konwickim, manifestując w ten sposób solidarność z usuniętym z partii Leszkiem Kołakowskim. Od tego czasu poetka rzadko wypowiadała się w kwestiach politycznych, najczęściej podkreślając swoją obojętność wobec polityki. Jeszcze w 1975 roku podpisała się pod tzw. Memoriałem 59Memoriał 59Memoriałem 59, będącym protestem środowiska artystycznego przeciwko zmianom w konstytucji. Od czerwca 1967 roku Szymborska publikowała felietonyfelietonfelietony pod wspólnym mianem Lektury nadobowiązkowe. Najpierw ukazywały się one w „Życiu Literackim”, później w „Piśmie”, „Odrze” i od 1993 roku w „Gazecie Wyborczej”. Oprócz poezji i felietonów poetka uprawiała eseistykęesejeseistykę i krytykę literackąkrytyka literackakrytykę literacką. Była też tłumaczką literatury francuskiej.

Nagroda Nobla

Była laureatką wielu odznaczeń i nagród literackich w Polsce i za granicą, otrzymała m.in. [doktorat honoris causa] doktorat honoris causadoktorat honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego, Nagrodę Kulturalną „Solidarności”, Nagrodę im. Johanna Wolfganga Goethego. Największą popularność przyniosło jej najwyższe literackie wyróżnienie na świecie - Nagroda Nobla w dziedzinie literatury otrzymana w 1996 roku. Wiadomość o przyznaniu Nobla zastała zupełnie zaskoczoną tym faktem Szymborską w Zakopanem. W uzasadnieniu przyznania wyróżnienia członkowie Komitetu Noblowskiego napisali:

Od 1995 roku Szymborska była członkiem Polskiej Akademii UmiejętnościPolska Akademia UmiejętnościPolskiej Akademii Umiejętności, a w 1998 roku otrzymała honorowe obywatelstwo miasta Krakowa. W pracy twórczej najbardziej odpowiadała poetce forma wiersza, jej przemówienie wygłoszone podczas uroczystości wręczenia Nagrody Nobla nazwano „najdłuższym wierszem Szymborskiej”.

Człowiek jako jednostka i część zbiorowości

R1etv6nzbLM7N

Zdjęcie przedstawia alejkę parkową, na której stoi ławka - pomnik. Częścią pomnika jest także siedzący na ławce kot oraz stojąca przy ławce drobna, starsza kobieta w płaszczu i kapeluszu na głowie. Kobieta patrzy na kota. W tle trawnik i liczne drzewa.

Jej twórczość to przede wszystkim intelektualna liryka, charakteryzująca się precyzją słowa, obecnością podtekstu filozoficznego i głębokiej refleksji, odejściem od oczywistości przy jednoczesnym mocnym trwaniu w rzeczywistości, lapidarnościąlapidarnośćlapidarnością wypowiedzi, wszechobecnością ironii i dystansu. Szymborską interesował człowiek jako jednostka i jako członek zbiorowości ludzkiej. W jej wierszach widać naturalną ciekawość świata i niebywałą umiejętność wynajdywania paradoksów ludzkiego bytu. Utwory jej autorstwa są proste w odbiorze, a jednocześnie mówią o prawdach złożonych i nierzadko trudnych. Poetka potrafiła zaskoczyć czytelnika, tworząc na podstawie zwykłych zjawisk niezwykle opowieści. Jej pytania i poszukiwania odpowiedzi na nie mogą się wydawać naiwne, po co bowiem maluje obraz dzieciństwa małego Adolfka, syna państwa Hitlerów? Po co pisze o... cebuli, małpie, kocie, wyborach mistera, szkielecie jaszczura?

Uważna lektura twórczości Szymborskiej uświadamia czytelnikowi, że rozważane problemy i wykorzystywane motywy są tylko z pozoru naiwne. Każdy z wierszy demaskuje jakąś zaskakującą prawdę lub otwiera się na kolejną wątpliwość, np. skąd się bierze zło w człowieku, co jest świadectwem ludzkiej niedoskonałości, jak objawia się nagła nieobecność ukochanej osoby. Poetka uzyskuje ten efekt, przechodząc od pozornie mało znaczących szczegółów ku szerszej, uniwersalnej perspektywie.

Tematów szukała w codzienności, w wydarzeniach relacjonowanych przez media, w mitologii, sztuce, własnych podróżach, zjawiskach przyrodniczych. Jej wiersze nierzadko nawiązują w swojej formie do przypowieściprzypowieśćprzypowieści, powiastekpowiastkapowiastek, anegdotanegdotaanegdot, form reportażowychreportażreportażowych, sprawozdańsprawozdaniesprawozdań, notatek osobistych czy nawet naśladują teksty użytkowetekst użytkowyteksty użytkowe. Warto w utworach Szymborskiej śledzić paradoksy - zaskakujące zestawienia, nierzadko oksymoroniczneoksymoronoksymoroniczne, wydobywające nowy sens ze słów i zwrotów, których używamy na co dzień. „Niebo gwiaździste nad myślącą trzciną” to nic innego, jak próba połączenia filozofii Immanuela Kanta i Blaise’a Pascala, a zarazem paradoks pokazujący doskonałość istoty ludzkiej, która jest jednocześnie silna i krucha. Inne zwroty przełamujące zastałe w języku związki wyrazowe, np. jak mi prędko bije twoje serce, non omnis moriar z miłości, różnimy się od siebie jak dwie krople czystej wody, jaki polny jest ten konik. Wiele z takich myśli poetyckich przyjmuje w poezji Szymborskiej postać aforyzmówaforyzmaforyzmów. Ironia u Szymborskiej najczęściej godzi w obraz doskonałości istoty ludzkiej. Poetka dowodzi, że tak naprawdę człowiek nie jest idealny, że jego pozycja w świecie bywa niejednoznaczna, a możliwości poznawcze są ograniczone.

Z właściwym sobie sceptycyzmemsceptycyzmsceptycyzmem podchodziła do ludzkich dążeń poznania wszystkich zasad rządzących wszechświatem. Człowiek jest w jej wierszach zaledwie jednym z uczestników całości Bytu, do którego zaliczymy także tak drobne elementy, jak ziarnko piasku czy kropla wody. Wiersze Szymborskiej były tłumaczone na ponad czterdzieści języków, zachowując przy tym swoją oryginalność i filozoficzną wymowę.

Słownik