Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Ziemia jest planetąplanetaplanetą, czyli ciałem niebieskim okrążającym Słońce (gwiazdę). Jako jedyna w Układzie Słonecznym posiada biosferę. Pełny obieg Ziemi wokół Słońca trwa 365 dni, 5 godzin i 49 minut i 45 sekund. W jej wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe. Nasza planeta ma kształt zbliżony do kuli – jest elipsoidą obrotowąelipsoida obrotowaelipsoidą obrotową (dla opisania jej kształtu używa się terminu: geoidageoidageoida). Średnica równikowa Ziemi to 12 756 km, a średnica południkowa – 12 714 km. Powierzchnia to ok. 510 mln kmIndeks górny 2. Średni promień Ziemi wynosi 6 371 km, jednostopniowy łuk południka 111,3 km, średnia długość południka to 20 004 km, a długość równika to 40 075 km. Planeta okrąża Słońce po orbicie w kształcie elipsy. Punkt największego oddalenia od Słońca to aphelium (152,1 mln km), najmniejszego: peryhelium (147,1 mln km). Jedno okrążenie, czyli rok astronomiczny, trwa 365,256 dni. Charakterystyczne dla Ziemi jest nachylenie osi planety: 23,44° do płaszczyzny orbity. Jego rezultatem są pory roku. Ziemia jest trzecią w kolejności od Słońca, a piątą pod względem wielkości planetą Układu Słonecznego. Należy do planet wewnętrznychplaneta wewnętrznaplanet wewnętrznych, skalistych. Oceany i morza zajmują 71% powierzchni Ziemi, dlatego nazywana jest ona „błękitną planetą”.

R10ss26eCoukd
Planety Układu Słonecznego
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny#/media/Plik:Planety2008.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
RDSK1678tS1ZL
Animacja przedstawiająca ruch obrotowy Ziemi z uwzględnieniem kąta nachylenia do płaszczyzny orbity
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ziemia#/media/Plik:Rotating_earth_axial_tiles_to_orbit.gif, licencja: CC BY-SA 3.0.

Specyficzne cechy naszej planety

  • Występowanie wody w różnych stanach skupienia (ciekły, stały i gazowy). Ziemia jest jedyną planetą w Układzie Słonecznym, na której woda może powszechnie występować w stanie ciekłym.

  • Istnienie atmosfery (mieszaniny gazów) złożonej głównie z azotu i tlenu.

  • Istnienie we wnętrzu Ziemi oraz wokół niej pola magnetycznego. Pole magnetyczne chroni Ziemię przed skutkami wiatru słonecznegowiatr słonecznywiatru słonecznego.

  • Powszechne występowanie życia organicznego, w tym człowieka.

Polecenie 1

Na podstawie tabeli porównaj Ziemię z pozostałymi planetami Układu Słonecznego. Weź pod uwagę wszystkie elementy tabeli.

RcATKylfshEcF
-243 dni – minus w ostatniej kolumnie tabeli oznacza, że planeta obraca się w kierunku przeciwnym niż pozostałe; obrót lewoskrętny.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, oprac. na podstawie: Oblicza geografii 1, Nowa Era, Warszawa 2019.

Ziemia oddziałuje grawitacyjnie z innymi ciałami niebieskimi – najsilniej z Księżycem i Słońcem. Rozmiary Księżyca (średnica równikowa – 0,2725 Ziemi; objętość 0,02 Ziemi) sprawiają, że Księżyc jest piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym. Układ Ziemia - Księżyc przypomina układ dwóch planet. Występujące na Ziemi pływy morskie zawdzięczamy grawitacyjnym oddziaływaniom Słońca i Księżyca. Słońce ma bardzo duży wpływ na atmosferę ziemską. Jonosfera tworzy się w górnej warstwie atmosfery w wyniku jonizacji pod wpływem wiatru słonecznego. Od aktywności Słońca zależy jej grubość czy gęstość. Zorze polarne natomiast są wynikiem silnego promieniowania korpuskularnego, które powoduje zmiany w polu magnetycznym Ziemi. W Układzie Słonecznym obserwuje się występowanie również innych ciał niebieskich, np. planetoidplanetoidaplanetoid (krążących między orbitami planet) czy kometkometykomet (krążących wokół Słońca po drogach eliptycznych, parabolicznych, bądź hiperbolicznych). Występują także meteoroidymeteoroidmeteoroidy, które spadając, jako meteoryty, mają wpływ na powierzchnię naszej planety.

Czy faktycznie życie rozwinęło się tylko na Ziemi? Na ten temat istnieje wiele teorii, ale większość z nich utrzymuje, że powstanie życia na naszej planecie jest skutkiem wielu przypadków takich jak np. pojawienie się wody w stanie ciekłym czy powstanie pola magnetycznego, które zapobiegło wywianiu atmosfery przez wiatr słoneczny. A może życie na Ziemię przyniosły komety czy meteoryty? Według np. teorii panspermiiteoria panspermiiteorii panspermii jest to bardzo prawdopodobne.

Ciekawostka

Ziemia obraca się coraz wolniej. Spowolnienie obrotu dzieje się niemal niezauważalnie, jest to około 17 milisekund na sto lat, choć tempo nie jest jednolite. Szacuje się, że przy tym tempie za 140 000 000 lat dzień będzie trwał 25 godzin. Ziemia jest jedyną planetą, której nazwa nie pochodzi od bóstwa. Pozostałe planety w naszym Układzie Słonecznym są nazywane od rzymskich bogów i bogiń. Jednak tylko Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn zostały nazwane w czasach starożytnych, gdyż były one widoczne gołym okiem. Rzymska metoda nazewnictwa planet została wstrzymana po odkryciu Urana i Neptuna (Uranos to jeden z bogów greckich).

Słownik

elipsoida obrotowa
elipsoida obrotowa

bryła geometryczna powstająca przez obrót elipsy dookoła jej osi symetrii
Indeks dolny Źródło: sjp.pwn.pl Indeks dolny koniec

geoida
geoida

bryła, której powierzchnia w każdym miejscu jest prostopadła do kierunku działania siły ciężkości, uwzględnia zatem krzywiznę Ziemi
Indeks dolny Źródło: wiking.edu.pl Indeks dolny koniec

gwiazda
gwiazda

ciało niebieskie, w którego wnętrzu zachodzą reakcje termojądrowe; najbliższą nam gwiazdą jest Słońce, w naszej Galaktyce są miliardy innych gwiazd
Indeks dolny Źródło: sjp.pwn.pl Indeks dolny koniec

komety
komety

to niewielkie ciała niebieskie o średnicy kilku lub kilkunastu kilometrów, zbudowane głównie z lodu, zestalonych gazów i cząstek nielotnych; komety obiegają Słońce po wydłużonych orbitach eliptycznych lub parabolicznych nachylonych pod różnymi kątami do płaszczyzny ekliptyki
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec

meteoroid
meteoroid

odłamek skalny poruszający się po orbicie wokół Słońca; meteoroidy mogą mieć średnicę między 0,1 mm a 10 m (według definicji Międzynarodowej Unii Astronomicznej); większe od nich obiekty to planetoidy lub komety, mniejsze – pył międzyplanetarny
Indeks dolny Źródło: sjp.pwn.pl Indeks dolny koniec

planeta
planeta

ciało niebieskie okrążające gwiazdę lub pozostałości gwiezdne; w jego wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe – nie świeci więc światłem własnym, tylko odbitym od światła gwiazd
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec

planeta wewnętrzna
planeta wewnętrzna

w Układzie Słonecznym to planeta znajdująca się pomiędzy Słońcem a pasem planetoid; jest planetą skalną o stosunkowo małej masie, dużej gęstości i stałej powierzchni
Indeks dolny Źródło: sjp.pwn.pl Indeks dolny koniec

planetoida
planetoida

mała planetka, zwana także asteroidą; większość znanych planetoid obiega Słońce pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza; największą z nich jest mająca kulisty kształt Ceres; jej średnica wynosi około 1000 km; jednak większość planetoid jest mniejsza i ma bardzo nieregularne kształty
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec

teoria panspermii
teoria panspermii

jest to hipoteza, która głosi, że życie nieustannie rozprzestrzenia się po całym Wszechświecie głównie dzięki procesom naturalnym, które rządzą Wszechświatem; zakłada, że życie na naszej planecie mogło zostać zapoczątkowane w wyniku kolizji z meteorytem, na którym znajdowało się życie pochodzące z najdalszych zakątków kosmosu
Indeks dolny Źródło: stareaneksy.pwn.pl Indeks dolny koniec

wiatr słoneczny
wiatr słoneczny

strumień naładowanych cząstek elementarnych (głównie protonów i elektronów) emitowanych przez Słońce w przestrzeń kosmiczną; w pobliżu Ziemi osiągają średnią prędkość ok. 450 km·sIndeks górny -1; elektrony przenikające do atmosfery ziemskiej wywołują zorze polarne

Indeks dolny Źródło: Leksykon ekologii i ochrony środowiska, ekologia.pl Indeks dolny koniec