Tak naprawdę ocenić można pojedynczą myśl, gdyż tylko ona ma charakter prosty i umożliwiający jednoznaczną odpowiedź. Czytając zatem dłuższy tekst publicystyczny, nie należy badać pojedynczych zdań, ale szukać samodzielnych myśli. To właśnie one zawierają w sobie albo faktfaktfakt, albo opinięopiniaopinię. Postępując w ten sposób, nawet najbardziej skomplikowana struktura zdaniowa nie będzie stanowić problemu w wydaniu oceny o jej charakterze – nawet w przypadku gdy jedno zdanie ma wiele myśli, nie stanowi to żadnego utrudnienia dla wydania oceny dla poszczególnych myśli.
Aby jednak dostrzec zawiłość i pozorną łatwość zadania, jakie nas czeka, spróbujmy przestudiować przypadek wzajemnego uwikłania opinii i faktów. Jest on bodaj najsłynniejszym, jeśli chodzi o wymowę i konsekwencje.
R1JuidiQuiify
Opisany przypadek to jedynie przykład podany jako wzór. Wystarczy jednak sięgnąć do dzienników lub tygodników (albo bacznie obserwować bieżące wydania) i zapoznać się z ich nagłówkami. Sprawa sama się wyjaśni.
Wracając do początkowego pytania: „Czym jest fakt, a czym jest opinia?”, można odpowiedzieć na nie, posługując się klasyczną definicją prawdy. Mówi ona, że „prawda to zgodność myśli z rzeczą”, a zatem zgodność tego, co mam w swoim umyśle na temat „jakiejś rzeczy”, ze stanem faktycznym „tej rzeczy”. Jeżeli zamiast słowa „prawda” wstawimy słowo „fakt”, uzyskamy odpowiedź na pierwszą część pytania. Fakt to sprawa rzeczywistości – coś, co się wydarzyło (bądź właśnie się wydarza), coś, czego źródła nie tkwią w mniemaniu, ale w obiektywnym stanie rzeczy. Opinia zaś to sprawa oceny, takiego bądź innego punktu widzenia, wedle którego każdy może zaprotestować i powiedzieć: „Mam na ten temat inne zdanie”.
Aby upewnić się, czy masz do czynienia z faktem czy też z opinią, zadaj jedno z dwóch pomocniczych pytań: „Co się wydarzyło?” bądź też „Jaka ocena została wypowiedziana?”.
Jeżeli do wyróżnionej myśli pasuje pytanie pierwsze, masz do czynienia z faktem. Jeżeli drugie – z opinią. Oczywiście pytania te można zadać na różne sposoby. Istotne jest jednak to, że pytanie sprawdzające status faktu pyta o coś, co realnie zaistniało w przeszłości bądź właśnie się wydarza. Pytanie sprawdzające status opinii pyta o to, co na temat danego faktu zostało powiedziane (nie dotyczy zaistnienia samego faktu, ale tego, jak go oceniono).
A teraz sprawdź się: wyłuskaj fakty z morza opinii.
Fakt czy opinia – odkryj prawdę
bg‑cyan
Przeanalizuj wybrane fragmenty rozmowy Artura Domosławskiego z Tonym Judtem na temat prowadzonej w Stanach Zjednoczonych kampanii prawyborczej. Wywiad zatytułowany Generacja Obamy ukazał się w „Gazecie Wyborczej” 16 lutego 2008 r.
Które ze zdań są opiniami? Wynotuj je.
Artur DomosławskiGeneracja Obamy
Sądzę, że w Ameryce zachodzi zmiana w dwóch zasadniczych sprawach. Wiatr wieje w żagle tych, którzy mówią o potrzebie programów socjalnych, co ma niewątpliwie związek z kryzysem gospodarki. Nie tylko ludzie sytuujący się po lewej stronie politycznego spektrum, lecz również ludzie centrum mówią, że kwestia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego jest paląca. Którykolwiek zatem z kandydatów Demokratów wygra, mamy szansę na jakąś zmianę w tej sferze. Tymczasem zaledwie pięć lat temu publiczna debata w tej sprawie nie była oczywista, temat traktowano jako politycznie nieznaczący.
Podobna zmiana dokonuje się w innej kwestii – relacji Ameryki ze światem. Oboje kandydaci Demokratów będą dążyć do nieagresywnego układania się ze światem – i może to być zupełnie realna zmiana.
Wszystko to brzmi optymistycznie, ale muszę dodać parę uwag sceptycznych. Jeśli wygra Hillary Clinton, jej styl sprawowania władzy będzie bardzo tradycyjny. Clinton jest reprezentantką establishmentu swojej partii. Sądzę, że jej administracja reprezentowałaby raczej konserwatywny nurt Demokratów.
Czy jednak prezydentura Baracka Obamy przyniosłaby zmianę, która wykroczy poza retorykę? Trudno dziś przesądzić. Na razie fenomen Obamy można opisać raczej poprzez to, co się dzieje wokół niego. Po raz pierwszy, odkąd mieszkam w USA [ćwierć wieku – A.D.], moi studenci tryskają entuzjazmem, optymizmem i są żarliwie zaangażowani w życie polityczne.
wywiad Źródło: Artur Domosławski, Generacja Obamy, „Gazeta Wyborcza” 2008.
R3Sr7R6eoEIWp
bg‑cyan
Porównaj swoje odpowiedzi z propozycjami innych uczniów w klasie. Zaweryfikujcie wspólnie swoje wskazania.
Słownik
fakt
fakt
(z łac. factum – uczynek, czyn); to, co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości
opinia
opinia
przekonanie o czymś, pogląd na jakąś sprawę; sposób, w jaki oceniają kogoś inni