Stan hipoksjihipoksjahipoksji może być wynikiem niedotlenienia pewnego obszaru organizmu lub przyjmować postać uogólnioną, czyli dotyczyć całego organizmu. Poszczególne tkanki mają różną wrażliwość na niedobory tlenowe, przy czym tkanka nerwowa jest najbardziej wrażliwa na niedotlenienie. Zaburzenia przepływu krwi w obrębie kory mózgowej trwające zaledwie 4 do 5 minut prowadzą do nieodwracalnych zmian w komórkach nerwowych. Wywołują one poważne powikłania o charakterze neurologicznym, a w skrajnych przypadkach prowadzą do śmierci.

Hipoksja może też wystąpić, gdy zawartość tlenu we krwi tętniczej jest prawidłowa, ale krew nie dociera do wszystkich narządów. Powodem takiego stanu może być uraz, zatrucie lub zbyt niskie ciśnienie środowiska.

Przyczyny hipoksji:

• zatrzymanie akcji serca oraz zaburzenia sercowo‑naczyniowe;

• niski poziom hemoglobiny we krwi (np. z powodu anemii);

• niewydolność oddechowa po zwężeniu dróg oddechowych w przebiegu stanów astmatycznych lub zapalenia płuc;

• duża utrata krwi, która prowadzi do spadku jej ciśnienia;

• zatrucie tlenkiem węgla;

• przebywanie w warunkach wysokogórskich, w których notowane jest niskie ciśnienie parcjalneciśnienie parcjalneciśnienie parcjalne tlenu;

• topienie się i zadławienie.

Zarówno częściowe, jak i uogólnione niedotlenienie organizmu wywołuje u człowieka szerokie spektrum objawów. Już przy łagodnej hipoksji obserwuje się następujące objawy:

Wraz z pogłębiającym się niedotlenieniem organizmu objawy się nasilają, prowadząc do halucynacji, utraty przytomności, a nawet śmierci.

Niedotlenienie organizmu, w zależności od czynników je wywołujących, prowadzi do rozwoju licznych jednostek chorobowych. Wyróżniamy następujące schorzenia będące wynikiem hipoksji:

Udar niedokrwienny mózgu

Udar niedokrwienny mózgu

Bezpośrednio powoduje go lokalne zmniejszenie lub zablokowanie przepływu krwi w mózgowiu. Objawy będące wynikiem niedokrwienia mózgu zależą od obszaru, w którym doszło do zaburzeń w dystrybucji tlenu.

R1DhthbiTD6rQ

Grafika przedstawia ludzki mózg na tle modelu ludzkiej głowy. W przybliżeniu ukazano naczynie krwionośne mózgu, w którym znajduje się kulista zmiana miażdżycowa.

Grafika przedstawia ludzki mózg na tle modelu ludzkiej głowy. W przybliżeniu ukazano naczynie krwionośne mózgu, w którym znajduje się kulista zmiana miażdżycowa.

Wstrząs krwotoczny

Wstrząs krwotoczny

To zespół objawów pojawiających się podczas niedostatecznego przepływu krwi przez tkanki i narządy. Przyczyną wstrząsu krwotocznego jest nagła, znaczna utrata krwi, powodująca zaburzenia pracy układu sercowo‑naczyniowego.

Zatrucie tlenkiem węgla

Zatrucie tlenkiem węgla

Tlenek węgla ma ponad 200 razy większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen. Połączony z hemoglobiną uniemożliwia łącznie się z nią tlenu, co zakłóca prawidłowe rozprowadzanie tlenu w organizmie. Niedotlenienie po zatruciu czadem prowadzi do uszkodzeń mózgowia i narządów wewnętrznych.

Choroba wysokogórska

Choroba wysokogórska

Pojawia się ona u osób przebywających na wysokościach powyżej 2500 m n.p.m. U osób wyjątkowo wrażliwych i niezaaklimatyzowanych pierwsze objawy mogą wystąpić już na wysokości około 1500 m n.p.m. Obniżające się wraz z wysokością ciśnienie parcjalne tlenu powoduje wystąpienie hipoksji hipobarycznej. W pierwszej kolejności zachodzi szereg zmian fizjologicznych mających pomóc w przystosowaniu się organizmu do panujących warunków. Później pojawiają się zmiany o charakterze patofizjologicznym, które wywołują między innymi bóle i zawroty głowy, a także duszność i nudności. W przebiegu ostrej choroby wysokogórskiej pojawiają się dodatkowo obrzęk mózgu i obrzęk płuc mogące prowadzić do śmierci.

R1ExGT1OVyLOk

Zdjęcie przedstawia człowieka stojącego na szczycie urwiska. W tle widoczne są zalesione, wysokie góry, lekko zakryte mgłą.

Niedobory tlenu w środowisku określamy mianem anoksjianoksjaanoksji. Przy niesprzyjających warunkach w ekosystemach wodnych (rzekach, jeziorach, a nawet oceanach) występują okresowe spadki zawartości tlenu rozpuszczonego w wodzie. W skrajnych przypadkach, szczególnie w jeziorach, niska zawartość tlenu prowadzi do pojawienia się tzw. przyduchyprzyduchaprzyduchy. Zjawisko to może być obserwowane zarówno latem, jak i zimą. Latem, w czasie długotrwałych upałów, dochodzi do silnego nasłonecznienia i nagrzania wody, co prowadzi do obniżenia zawartości rozpuszczonego w niej tlenu. Przyducha letnia może być też spowodowana silnym zakwitem glonów i sinic, który powoduje ograniczenie dostępu światła. Wpływa to negatywnie na proces fotosyntezy roślin wodnych.

Przyducha zimowa pojawia się podczas długotrwałych mrozów, kiedy akweny wodne zamarzają. Zalegający na powierzchni wody lód, czasem przykryty dodatkowo warstwą śniegu, nie przepuszcza światła oraz uniemożliwia wymianę gazową między wodą a powietrzem.

W obu tych sytuacjach może dojść do duszenia się, czyli śnięcia żyjących w zbiorniku ryb i innych żywych organizmów. Najbardziej zagrożone są płytkie, zamknięte akweny.

Co ciekawe, nadmiar wody w ekosystemach lądowych wywołuje rodzaj suszy fizjologicznejsusza fizjologicznasuszy fizjologicznej. Przy nadmiernym nawodnieniu korzenie roślin nie mogą prowadzić wymiany gazowej, więc nie wytwarzają niezbędnej do pobierania wody energii. Paradoksalnie, w wyniku nadmiaru wody rośliny stopniowo usychają.

Słownik