Biorąc pod uwagę genezę powstawania skał, możemy wyróżnić ich trzy główne typy: skały magmowe, skały osadowe i skały przeobrażone (metamorficzne).

Są to skałyskały magmoweskały powstające na skutek krzepnięcia i krystalizacji magmy (wewnątrz skorupy ziemskiej) lub lawy (na powierzchni). Struktura tych skał zależy od warunków ich powstawania. Zbudowane są ze stosunkowo niewielu minerałów. Przeważnie występują w nich skalenie, kwarce i łyszczyki.

W wyniku powolnego krzepnięcia i krystalizacji w głębi skorupy ziemskiej powstają skały głębinowe (plutoniczne) o budowie jawnokrystalicznej – z kryształami widocznymi gołym okiem (np. granit, sjenit, dioryt, gabro, perydotyt).

W efekcie szybkiego zastygania wypływającej na powierzchnię lawy powstają skały wylewne (wulkaniczne) o budowie skrytokrystalicznej, w których nie widać wyraźnych kryształów (np. bazalt, porfir, ryolit, pumeks, obsydian, andezyt).

R1HWI1ViXwzmn

Na zdjęciu ukazana jest z bliska powierzchnia granitu. Widać grube ziarna w kolorach czarnym, kremowym, brązowym, osadzone w widocznej pomiędzy ziarnami białej masie.

Skały osadoweskały osadoweSkały osadowe powstają w wyniku:

• wietrzenia (rozpadu) transportu i sedymentacji skał wcześniej powstałych (np. piaski, piaskowce, żwiry, zlepieńce, muły, mułowce, iły, iłowce) – są to skały klastyczne (okruchowe);

• odparowania roztworu wypełniajacego wysychający zbiornik morski lub słone jezioro (np. gipsy, anhydryty, halit, czyli sól kamienna, sole potasowo‑magnezowe) – są to skały chemiczne;

• przemian szczątków roślinnych i zwierzęcych (np. wapienie, dolomity, węgiel brunatny, węgiel kamienny, ropa naftowa) – są to skały organiczne.

Ogół procesów, dzięki którym skały luźne są przekształcane w skały zwięzłe nazywamy diagenezą. Diageneza może odbywać się poprzez:

• kompakcję (ściśnięcie luźnych elementów mineralnych pod wpływem nacisku wyższych warstw; proces często wiąże się z ubywaniem ilości wody w osadach),

• cementację – wypełnienie wolnych przestrzeni w skale spoiwem (tzw. lepiszczem).

RhBAEouzQIH9J

Na zdjęci ukazane są duże kawałki soli kamiennej usypane w stos. Są różowe - od ciemnoróżowego, do jasnoróżowego, Mają ostre krawędzie,

Skały metamorficzneskały metamorficzneSkały metamorficzne powstają w wyniku przeobrażania skał magmowych i osadowych w głębi skorupy ziemskiej. Głównymi czynnikami zmieniającymi skład mineralny, chemiczny lub budowę skał są wysokie temperatury i ciśnienie, rzadziej – procesy chemiczne zachodzące w skałach. Minerały tworzące skały metamorficzne mogą pochodzić ze skał pierwotnych bądź z procesów metamorficznych - zawsze są one kryształami (mają budowę krystaliczną). Przykładami takich skał są: gnejs (pochodzący z przeobrażenia granitu), marmury (jako efekt przeobrażeń wapieni) oraz kwarcyty (przeobrażane z piaskowca).

Wyróżniamy dwa rodzaje metamorfizmu:

• metamorfizm kontaktowy (lokalny, termiczny) – skały znajdujące się w sąsiedztwie wdzierającej się gorącej magmy, topią się i ponownie krystalizują, czyli przeobrażają się w wyniku wysokiej temperatury, np. z wapieni powstały marmury,

• metamorfizm regionalny (termodynamiczny) – obejmuje większe obszary (np. baseny oceaniczne, miejsca występowania ruchów skorupy ziemskiej), gdzie na osadzające się skały działają wszystkie czynniki metamorfizmu: podwyższone ciśnienie, temperatura oraz reakcje chemiczne; jego produkty mają największe znaczenie wśród skał przeobrażonych, np: serpentynity.

RCgUswNYDEAet

Na zdjęciu z bliska ukazana jest powierzchnia marmuru. Jest ona gładka niczym szkło. Fragmenty tworzące strukturę mają różne kształty - owalne, zniekształconego owalu, podłużne pofałdowane. Widoczne są poszczególne warstwy w postaci linii o różnych odcieniach od jasnego błękitu do ciemnoniebieskiego. ,

Słownik