Przeczytaj
Artystyczna podróż Wyspiańskiego
Stanisław WyspiańskiOd marca do września [1890] odbył Stanisław Wyspiański podróż artystyczną po Europie śladem sztuki średniowiecznej – dzięki funduszom uzyskanym z pracy w kościele Mariackim. […] Wbrew woli Jana Matejki i bez wiedzy wujostwa Stankiewiczów wyruszył Wyspiański z wymarzoną podróż po Europie, marszrutąmarszrutą ułożoną przez StryjeńskiegoStryjeńskiego: szlakiem gotyckich katedr przez Wiedeń, Wenecję, Padwę, Weronę, Mantuę, Mediolan, Bazyleę, Como i Lucernę do Paryża. Po poznaniu katedr w Chartres, Rouen, Amiens wracał, zwiedzając w Niemczech Strasburg, Spirę, Wormację, Moguncję, Norymbergę, Ulm, Augsburg i Monachium.
Źródło: Marta Romanowska, Stanisław Wyspiański, Kraków 2004, s. 13.
Była to pierwsza zagraniczna podróż młodego Wyspiańskiego. Z wyjazdu przywiózł szkicownik składający się z niemal 50 kart – rysunków głównie architektury i rzeźby gotyckiej. W kolejnych latach wyjeżdżał jeszcze kilka razy. W sumie między marcem 1890 a wrześniem 1894 roku Wyspiański spędził poza krajem niemal trzy i pół roku.
Fascynacje Wyspiańskiego – architektura gotycka
Od połowy XVIII wieku w Anglii i we Francji zaczęto interesować się sztuką wieków średnich, a szczególnie architekturą gotykugotyku. W pełni ciekawość ta objawiła się w dobie romantyzmu, a także później, pod koniec XIX stulecia. Jednym z pasjonatów stylu był Stanisław Wyspiański. Szczególnie interesowały go gotyckie konstrukcje architektoniczne, które studiował zarówno w kościołach polskich, jak i podczas swoich zagranicznych podróży.
Historia sztuki w zarysieDzieje architektury średniowiecznej to w dużej mierze walka o sklepienie i oświetlenie kościoła. […] Żebra krzyżowe wyrastające z czterech narożnych filarów stały się odkryciem technicznym, dokonanym jeszcze w romanizmie […]. Na wielką skalę zastosowano je we Francji północnej. […] Definicja stylu gotyckiego zaczyna się więc od żebra krzyżowego. Żebro, łuk oporowy, szkarpa tworzą konstrukcję gotycką, a łuk ostry jest tylko czwartym elementem, charakterystycznym, ale nie decydującym.
Źródło: Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie, Warszawa - Kraków 1977, s. 362.
Dzięki nowatorskim konstrukcjom architektonicznym mury kościołów stały się cieńsze, można też było zastosować znacznie większe okna, w które wprawiano wielobarwne witraże. Wszystkie te elementy gotyckich budowli Wyspiański szkicował i opisywał w listach słanych z podróży do przyjaciół.
Słownik
(gr. - łuk, sklepienie, krąg) – lub: apsyda; pomieszczenie na rzucie półkola lub wieloboku, dostawione do prezbiterium (patrz: słownik) kościoła
(niem. Gotik) – nazwa stylu w sztuce średniowiecznej; po raz pierwszy termin pojawił się w XV wieku we Włoszech i został użyty w pejoratywnym kontekście, jako określenie prymitywnej i barbarzyńskiej sztuki Europy Północnej w odróżnieniu do sztuki Włoch
figura heraldyczna w kształcie stylizowanych złotych kwiatów lilii na błękitnym tle, przyjęta w XI wieku przez króla Filipa I, a do herbu monarchii wprowadzona przez jego wnuka Ludwika VII
element konstrukcyjny przenoszący siły poziome na konstrukcję pionową
(ostrołuk) – jeden z typów łuków w architekturze, charakterystyczny dla budownictwa gotyckiego
(niem. Marschroute) – wyznaczona trasa dotarcia do określonego celu
(łac. presbyterium – rada starszych) – inaczej: chór; przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa, w obrębie której sprawowana jest liturgia
konstrukcja budowlana w kształcie łuku, zamykająca od góry przestrzeń budynku
(wł. scarpa), inaczej: skarpa, przypora, łuk przyporowy – pionowy zewnętrzny (rzadziej wewnętrzny) element konstrukcyjny budowli, którego zadaniem jest wzmocnienie ściany
(łac. trans – poza, saeptum – ogrodzenie) – inaczej: nawa poprzeczna; poprzeczne ramię budynku kościoła zbudowanego na planie krzyża
element stosowany do wzmocnienia sklepienia krzyżowo‑żebrowego, charakterystycznego dla architektury gotyckiej