Przeczytaj
Uzębienie mleczne i stałe
U człowieka, podobnie jak u innych ssaków wyższych, pierwsze uzębienieuzębienie tworzą tzw. zęby mleczne. Na uzębienie mleczne w każdym łuku zębowymłuku zębowym (szczękowym – górnym i żuchwowym – dolnym) składają się cztery siekacze (łac. incisivi – I ), dwa kły (łac. canini – C) oraz cztery zęby trzonowe (łac. molares – M). Zazwyczaj między piątym a ósmym rokiem życia 20 zębów mlecznych zastępowanych jest przez 32 zęby stałe. W stałym, pełnym uzębieniu w każdym łuku zębowym występują cztery siekacze, dwa kły, cztery zęby przedtrzonowe (łac. premolares – P; wyrastają w miejscu mlecznych zębów trzonowych) oraz sześć stałych zębów trzonowych. Rozmieszczenie zębów w łuku zębowym opisuje tzw. wzór zębowywzór zębowy, w którym cyfry oznaczają poszczególne rodzaje zębów w połowie każdego z dwóch łuków zębowych.
Wzór uzębienia mlecznego człowieka (20)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 2 | 1 | 0 | 2 |
dolny | 2 | 1 | 0 | 2 |
Wzór uzębienia stałego człowieka (32)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 2 | 1 | 2 | 3 |
dolny | 2 | 1 | 2 | 3 |
Wzór zębowy nie jest uniwersalny dla całej gromady ssaków. Poszczególne gatunki ssaków mają różną liczbę zębów mlecznych i stałych, a także odmienne ułożenie zębów w łukach zębowych, np. u psów liczba zębów mlecznych wynosi 28, a stałych 42, natomiast u kotów uzębienie mleczne tworzy 26 zębów, a uzębienie stałe stanowi 30 zębów.
Wzór uzębienia mlecznego psa (28)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 3 | 1 | 3 | 0 |
dolny | 3 | 1 | 3 | 0 |
Wzór uzębienia stałego psa (42)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 3 | 1 | 4 | 2 |
dolny | 3 | 1 | 4 | 3 |
Wzór uzębienia mlecznego kota (26)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 3 | 1 | 3 | 0 |
dolny | 3 | 1 | 2 | 0 |
Wzór uzębienia stałego kota (30)
Łuk zębowy | I | C | P | M |
---|---|---|---|---|
górny | 3 | 1 | 3 | 1 |
dolny | 3 | 1 | 2 | 1 |
Budowa anatomiczna zęba
Każdy ząb, niezależnie od kształtu i pełnionej funkcji, składa się z:
korony;
szyjki;
korzenia zęba.
Korona zęba pokryta jest z zewnątrz szkliwem zawierającym w głównej mierze sole mineralne, które nadają szkliwu wyjątkowo dużą twardość. Pod szkliwem znajduje się warstwa zwana zębinązębiną. Pomiędzy koroną a korzeniem występuje, osłonięta dziąsłem, szyjka zębowa. Wnętrze zęba stanowi wypełniona miazgąmiazgą zębową komora, która przechodzi w kanał korzenia kończący się otworem szczytowym. Miazga jest jedyną żywą tkanką zęba, która jest bogato unaczyniona i unerwiona. Główną funkcją miazgi jest dostarczanie substancji odżywczych i tlenu niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania pozostałych tkanek zęba. Korzeń i szyjka zęba, w odróżnieniu od korony, nie są pokryte szkliwem, lecz cementemcementem, zwanym też kostniwem. Pod warstwą cementu występuje zębina, która łączy się z zębiną części koronowej.
Funkcje zębów
Różnice w budowie, a także zróżnicowanie funkcjonalne występujące między poszczególnymi zębami określa są mianem heterodontyzmuheterodontyzmu. W uzębieniu heterodontycznym każdy typ zęba pełni odmienną funkcję i ma charakterystyczny dla danego typu kształt. Siekacze, o koronie przypominającej kształtem dłuto, uczestniczą w odgryzaniu kawałków pokarmu. Kły z kolei mają stożkowatą koronę zakończoną ostrym szczytem. Ten typ zębów służy do przytrzymywania oraz rozrywania pożywienia. Korona zębów przedtrzonowych wyposażona jest w dwa guzki, a korona zębów trzonowych ma kształt czworoboku zaopatrzonego w cztery lub pięć guzków. Zadaniem zębów przedtrzonowych i trzonowych jest rozdrabnianie oraz miażdżenie pożywienia.
Higiena jamy ustnej
Higiena jamy ustnej obejmuje szereg czynności pielęgnacyjnych polegających na szczotkowaniu zębów, czyszczeniu języka, nitkowaniu przestrzeni międzyzębowych oraz pielęgnacji błon śluzowych jamy ustnej. Szczotkowanie zębów, będące podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym, powinno odbywać się minimum dwa razy dziennie, tj. zaraz po przebudzeniu i tuż przed pójściem spać. Natomiast w ciągu dnia zaleca się myć zęby po każdym posiłku. Gdy jest to niemożliwe, jamę ustną należy przynajmniej przepłukać czystą wodą.
Utrzymanie zdrowych zębów i jamy ustnej wspomaga także stosowanie płukanek, które nie tylko pozwalają na usunięcie zalegających resztek pokarmu czy dotarcie do trudno dostępnych miejsc, ale także redukują liczbę obecnych w jamie ustnej drobnoustrojów oraz płytkę nazębnąpłytkę nazębną.
Niewłaściwa higiena jamy ustnej prowadzi najczęściej do próchnicy, odkładania się kamienia nazębnego oraz chorób przyzębia, objawiających się obrzękiem, zapaleniem czy krwawieniem dziąseł.
Niezależnie od codziennych zabiegów pielęgnacyjnych powinno się pamiętać o regularnych wizytach kontrolnych u stomatologa (przynajmniej raz na 6 miesięcy), które umożliwią wykrycie już nieznacznych ubytków szkliwa, zanim próchnica rozprzestrzeni się na pozostałe zęby. Nieleczona próchnica niszczy nie tylko zęby, ale może być przyczyną wielu chorób ogólnoustrojowych.
Słownik
warstwa pokrywająca szyjkę i korzeń zęba
typ uzębienia charakteryzujący się występowaniem zębów o różnym kształcie i różnej wielkości, przystosowanych do pełnienia ściśle określonych funkcji
żywa, bogato unaczyniona i unerwiona tkanka wypełniająca wnętrze zęba
układ zębów w zagłębieniach szczęki lub żuchwy zwanych zębodołami
złóg miękkiego osadu powstający na zębach
wszystkie zęby występujące w jamie ustnej danego osobnika
opis uzębienia określający liczbę zębów w połowie każdego z dwóch łuków zębowych oraz ich typ funkcjonalny
warstwa leżąca pod szkliwem korony oraz pod cementem zęba