R1c69ElzfiRw6

Ilustracja przedstawia żółty trójkąt z czerwoną obwódką. Na środku znajduje się duży wykrzyknik oraz napis Definicje.

Definicje realne

Podstawowy podział definicji to podział na definicje realne i nominalne. Pierwszy rodzaj ma charakter przedmiotowy, czyli dotyczy charakterystyki przedmiotów (zjawisk).
Przykład: Inżynier to specjalista mający wyższe wykształcenie w określonej dziedzinie wiedzy technicznej.
Drugi przykład dotyczy definicji nominalnej, czyli dostarczającej informacji o znaczeniu słowa lub słów poprzez podanie wyrażenia równoznacznego.
Przykład: Wyraz „źrebak” znaczy „młode zwierzę z rodziny koniowatych”.

Definicja realna to zdanie zawierające charakterystykę pewnego przedmiotu (zjawiska), przy czym tę charakterystykę można przypisać tylko temu przedmiotowi (zjawisku). Innymi słowy – dobrze sformułowaną definicją realną nie może być zdanie, które opisuje również inne przedmioty (zjawiska) niż te, które są definiowane. Ponadto od dobrze sformułowanej definicji realnej oczekuje się, by zawierała informacje o najważniejszych cechach definiowanego przedmiotu (zjawiska). Tak rozumiana definicja stanowi najzwięźlejsze kompendium wiedzy o danym przedmiocie (zjawisku). Jest odpowiedzią na pytanie: Co to jest …? lub Kto to jest …?.

Definicje realne powstają w oparciu o założenie, że w świecie występują przedmioty (zjawiska) tego samego rodzaju, czyli ze względu na pewne cechy bardzo do siebie podobne.

Łatwość, z jaką definiowanie realne przechodzi w formułowanie definicji nominalnych, ukazuje, że porządkowanie świata stanowi zarazem sposób na narzucanie mu określonych znaczeń – jakkolwiek w starożytności celem formułowania definicji było odzwierciedlanie poznawanej rzeczywistości.

Definicja klasyczna

Definicja klasyczna jest to definicja realna budowana w oparciu o cechy definiowanego przedmiotu. Wyraz lub wyrażenie definiowane nazywamy definiendum, natomiast wyrażenie definiujące nazywamy definiensem. Autorem formuły klasycznej definicji jest Arystoteles, który wyraził w niej to, co postrzegał jako istotne dla człowieka:

Ponieważ definicja realna, w tym klasyczna, odwołuje się do cech danego przedmiotu (zjawiska), to wiąże się to z koniecznością wyodrębnienia określonych cech w bytachbytbytach. Odróżnia się trzy kategorie cech: konstytutywne, konsekutywne i akcydentalne. Cechy konstytutywne, czyli istotne, to takie, które uważa się za cechy konieczne do uznania, że dane zjawisko jest właśnie tym a nie innym zjawiskiem. Jako cechę konstytutywną kwadratu uznaje się posiadanie 4 boków, ryb – życie w wodzie.

Cechy konsekutywne to takie, które drogą rozumowania można wyprowadzić z konstytutywnych. W przypadku kwadratu cechy konstytutywne pozwalają ustalić cechy jego dalszej właściwości, np. że ma przekątne przecinające się pod kątem prostym. Jednak w zależności od tego, na co stawiamy akcent w badaniu przedmiotu (zjawiska), cechy konstytutywne mogą zostać uznane za konsekutywne i na odwrót, skoro dają się z siebie nawzajem wyprowadzać.

Mniej problemów rodzi trzeci rodzaj cech: akcydentalne. Są to cechy przypadkowe, niewpływające na istotę przedmiotu (zjawiska): bez tych cech jest on nadal tym przedmiotem, a nie innym. Kwadrat pozostaje kwadratem niezależnie od tego, czy jest namalowany czarnym, czy zielonym kolorem. Cechą akcydentalną talerza jest to, czy jest metalowy, czy ceramiczny. Poprawna definicja powinna wskazywać wyłącznie cechy konstytutywne.

Rodzaje definicji klasycznej: naturalna, finalna, genetyczna

Definicja klasyczna może przyjąć trzy postaci: naturalną, finalną i genetyczną, w zależności od tego, do czego odnosi się różnica gatunkowa.
Klasyczna definicja naturalna jako różnicę gatunkową wymienia cechy charakteryzujące obiekt definiowany.
Przykład: Spazmy jest to gwałtowny płacz połączony z łkaniem. Klasyczna definicja genetyczna jako różnicę gatunkową podaje pochodzenie, powody lub przyczyny przedmiotu (zjawiska).
Przykład: Paraliż jest to utrata zdolności ruchowej mięśni spowodowana uszkodzeniem układu nerwowego.

Klasyczna definicja finalna jako różnicę gatunkową podaje cel lub przeznaczenie danego przedmiotu (zjawiska).
Przykład: Tron jest to siedzisko, najczęściej o kształcie krzesła, służące monarsze w oficjalnych sytuacjach.

Przytoczone powyżej przykłady to definicje równościowe wyraźne, w których definiens jest tożsamy z definiendum.

Możliwe są również definicje równościowe przez wyliczenie (nieklasyczne). Aby taka definicja była adekwatna, definiens wymienia przedmioty (zjawiska), których zbiór to definiendum.
Przykład: Naczelne są to: małpy człekokształtne, małpy wąskonose, małpy szerokonose i małpiatki.

Słownik