Chlor w przyrodzie możemy odnaleźć głównie w postaci anionu chlorkowego ${\mathrm{Cl}}^{-}$, znajdującego się przede wszystkim w morzach i oceanach. Anion chlorkowy występuje również w ludzkim ciele i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie organizmu. W żołądku także możemy odnaleźć związki chloru. Obecny w soku żołądkowym kwas chlorowodorowy, zwyczajowo zwany kwasem solnym, bierze udział w procesach trawienia pokarmów. Gwarantuje on również niskie pHpHpH, przez co działa jak bariera dla niektórych mikroorganizmów, takich jak bakterie i grzyby, które pod jego wpływem ulegają zniszczeniu.

Gazowy chlor jest silnie toksyczny, łatwo się utlenia oraz jest szkodliwy dla środowiska. Charakterystyczny zapach tego gazu jest wyczuwalny już przy stężeniu 3,5 ppm (z ang. part per milion [część na milion] ${10}^{-6}$), a dawka zagrażająca życiu to 833 ppm. Silnie toksyczne właściwości chloru zostały wykorzystane jako broń chemiczna w trakcie I Wojny Światowej.

R7v1ufLKeemox

Ilustracja przedstawia trzy piktogramy określające zagrożenia. 1. Trupia czaszka na tle dwóch skrzyżowanych kości. 2. Ryba przy brzegu i obumarłe gałęzie. 3. Kółko otoczone płomieniem.

R6xJaaShjiEp01

Ilustracja przedstawia podłużną ampułę w przeźroczystym sześcianie. Ampuła wypełniona jest żółtym gazem. Obok znajduje się zapis: 17 C l

Pomimo toksyczności chloru, jest on wykorzystywany do uzdatniania wody. W tym celu jako pierwsi użyli go amerykanie na początku XX w. Rozpuszczony w wodzie ma właściwości bakteriobójcze. Uzdatnianie wody tym pierwiastkiem zabija znaczną część bakterii Escherichia coli. Ważne jest, aby chlor, w trakcie tego procesu, został wprowadzony w końcowej fazie. Ze względu na swoją wysoką reaktywność, może reagować ze związkami organicznymi, zawartymi w nieoczyszczonej wodzie, tworząc toksyczny dla ludzi i środowiska trichlorometan (chloroform). Ponadto chloru używa się również jako dodatku do wody basenowej, aby ją zdezynfekować.

Ciekawostka

Charakterystyczny zapach wyczuwalny na basenie nie jest zapachem chloru. Odpowiada za niego związek o nazwie chloramina ${\mathrm{NH}}_2\mathrm{Cl}$. Chloramina, podobnie jak chlor, wykorzystywana jest jako środek odkażający.

Rv7qd8BTLaCGb

Ilustracja przedstawia wzór chloraminy. W centrum znajduje się atom azotu oraz kreska oznaczająca wolną parę elektronową tego atomu. Atom azotu tworzy wiązanie pojedyncze z dwoma atomami wodoru oraz jednym atomem chloru. Przy atomie chloru znajdują się trzy kreski oznaczające trzy wolne pary elektronowe.

Chlor rozpuszcza się w wodzie. W wyniku reakcji chemicznej chloru z wodą powstaje kwas chlorowodorowy (kwas solny) i kwas chlorowy(I):

Zarówno kwas chlorowy(I), jak i kwas chlorowodorowy (solny) mają właściwości bakteriobójcze.

Pod wpływem niskiego pH, reakcja przesuwa równowagę dynamiczną w stronę substratów, przez co może nastąpić wydzielanie się chloru z roztworu, co jest zgodne z regułą Le Chateliera‑Brauna (reguła przekory). W związku z tym nie należy mieszać detergentów zawierających chlor z innymi detergentami o odczynie kwasowym.

W przypadku wydzielania się chloru, można go zneutralizować, wykorzystując do tego tiosiarczan sodu o wzorze sumarycznym ${\mathrm{Na}}_2{\mathrm{S}}_2{\mathrm{O}}_3$, w którym siarka znajduje się na dwóch różnych stopniach utlenienia: +VI oraz -II. Anion tiosiarczanowy utlenia się do anionu siarczanowego(VI), a chlor redukuje się do anionu chlorkowego:

Reakcję z anionem tiosiarczanowym wykorzystuje się do zmniejszenia ilości chloru np. w basenach czy w roztworach wybielaczy.

Słownik

Bibliografia

Hammond C. R.,The Elements, in Handbook of Chemistry and Physics, 81st Edition, „Science and Education” 2000.

Szmal Z. S., Lipiec T., Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, Warszawa 1988.

Dr. n. med. Durska G., Skutki działania chloru w warunkach ostrego narażenia inhalacyjnego ludzi, „Portal pacjentów” 2013, online: https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/85983,skutki‑dzialania‑chloru‑w-warunkach‑ostrego‑narazenia‑inhalacyjnego‑ludzi, dostęp: 18.11.2021.