Wodą opadową nazywamy wodę, która spada na powierzchnię ziemi w postaci opadów atmosferycznych - deszczu, śniegu lub gradu. W zależności od czystości powietrza, które woda przenika podczas opadania, charakteryzuje się ona dużą zawartością gazów, m.in. tlenu, azotu, dwutlenku węgla. Czasem zawiera także sadzę, pyłki roślinne czy pył przemysłowy. Woda opadowa może mieć w składzie śladowe ilości mikroorganizmów, jak również pewne ilości soli mineralnych.

Proces rzeźbotwórczy, który polega na wymywaniu zwietrzeliny i gleby oraz ich przemieszczeniu w dół stoku przez wodę deszczową, nazywamy ablacją deszczową.

Spadając na ziemię, deszcz uderza o nią i wsiąka, niszcząc podłoże. Następnie, po nasiąknięciu podłoża, krople spływają po jego powierzchni. W pierwszej kolejności łączą się, tworząc nitki i kałuże. Gdy krople spadają na ziemię, rozpryskują się, tworząc zagłębienia terenu. Intensywność bombardowania podłoża przez krople zależy od masy wody w nich zawartej (wielkości kropli) i od prędkości spadania. Formami tworzącymi się w wyniku rzeźbotwórczej działalności wód opadowych są piramidy ziemne. Mogą one osiągać wysokość kilkunastu metrów. Powstają za sprawą działalności bombardującej, wypłukującej i obniżającej wód opadowych. Piramidy ziemne powstają z utworów składających się z miękkiego materiału skalnego i dużych głazów, np. z glin zwałowych, pokryw zwietrzelinowych lub też tufów zawierających bomby wulkaniczne. Piramidy ziemne są znane m.in. z południowego Tyrolu, francuskich Alp czy Himalajów.

R1NWEFRzDMMWw

Zdjęcie przedstawia grupę żółtych skał. Mają kształt zbliżony do stożków lub piramid. Przypominają skalne kolce. Skały stoją w słońcu na stromym zboczu. Poniżej nich rosną drzewa iglaste.

Spłukiwanie to proces, który zachodzi podczas spływania wody po stoku, gdy natężenie opadu deszczowego lub szybkość tajania śniegu przewyższają wielkość wsiąkania. Wody przemieszczają po stoku luźny materiał i modelują go z różną intensywnością we wszystkich strefach klimatycznych. Na powierzchniach nachylonych, po długich opadach deszczu, spływają strugi, które uchodzą do większych rzek. Spłukiwanie zależy od:

• natężenia i czasu trwania opadów deszczowych oraz przebiegu zanikania pokrywy śnieżnej – wyróżniamy deszcz zwykły, silny, nawalny i ulewny. Pokrywa śnieżna może topnieć z prędkością od 5 do 60 mm na dobę;

• struktury podłoża - porowatośćporowatośćporowatość decyduje o rozmiarach wsiąkania, a także spływie i spłukiwaniu. Gdy szczeliny wypełnią się wodą opadową, następuje spływ po stoku;

• nachylenia i długości stoku – przyjmuje się, że duże nachylenie stoku nie sprzyja wsiąkaniu, natomiast małe nachylenie umożliwia wsiąkanie i ogranicza spływ;

• szaty roślinnej – roślinność pobiera część wody opadowej, a poprzez zwiększenie tarcia powoduje zmniejszenie prędkości wody spływającej po stoku.

RWiuXNpjfJvOl

Ilustracja przedstawia trzy rodzaje stoków: prosty, wypukły i wypukło-wklęsły oraz wpływ kształtu stoków na rozmiary spłukiwania. Na stoku prostym w górnej jego części zaznaczono odcinek o małym spłukiwaniu, poniżej jest odcinek stoku o dużym spłukiwaniu, w końcowym odcinku zachodzi transportacja. W przypadku stoku wypukłego na samej górze stoku jest odcinek o małym spłukiwaniu, tuż pod nim leży odcinek o dużym spłukiwaniu, w dolnej części stoku jest odcinek o bardzo dużym spłukiwaniu. W przypadku stoku wypukło-wklęsłego jego wierzchołek ma kształt kopuły. Prawa strona kopuły to odcinek o małym spłukiwaniu, lewa strona - to odcinek o dużym spłukiwaniu, tuż pod nią jest długi odcinek (stromy) o bardzo dużym spłukiwaniu. Następnie w stoku jest wgłębienie - to odcinek transportacji, po nim stok się wypłaszcza - to odcinek akumulacji.

W luźnych utworach strugi spływających wód opadowych żłobią bruzdy erozyjne – tzw. żłobki deszczowe. W pokrywach lessowych wody opadowe przyczyniają się do powstania wąwozów osiągających niekiedy znaczne głębokości i długości. Wąwozem nazywamy pozbawione stałego odpływu doliny o specyficznych cechach morfologicznych. Charakterystyczne dla wąwozów są wąskie dna o niewyrównanym spadku oraz urwiste zbocza. Erozja wąwozowa zachodzi najczęściej w sposób epizodyczny, podczas opadów o dużej intensywności. Następuje wtedy pogłębianie doliny i rozwija się erozja wsteczna, której towarzyszą ruchy masowe na podcinanych stokach.

Wielkość ablacji deszczowej nie zależy od strefy klimatycznej, ponieważ występuje zarówno w strefach ciepłych, jak i zimnych. W strefie gorącej, w której nie zachodzi proces zamarzania, dochodzi do spłukiwania deszczowego, szczególnie podczas gwałtownych burz i nawalnych opadów. W strefie zimnej natomiast dochodzi do spłukiwania roztopowego, gdy część ziemi jest jeszcze zamarznięta, a warstwa wierzchnia uległa tajaniu.

Na pustyniach sporadycznie pojawiają się wody płynące po przejściu nawalnych deszczy. Przyczyniają się one do przenoszenia nagromadzonej zwietrzelinytransportacjazwietrzeliny, głównie w suchych korytach rzek zwanych uedami na Saharze lub creekiem w Australii.

Przykładem obszarów, gdzie proces ablacji deszczowej doprowadził do niemal całkowitego zniszczenia pokrywy glebowej, są badlands. Nazywamy tak obszary w strefie klimatu suchego i półsuchego: o ubogiej roślinności i z glebą zawierającą glinę, która została mocno zdegradowana przez działalność wiatru oraz wody. Cechuje je duże rozczłonkowanie przez sieć głębokich wąwozów, które tworzą się w wyniku procesu spłukiwania w czasie ulewnych deszczów okresowych. Najbardziej znane badlands występują w Kanadzie oraz Stanach Zjednoczonych.

RIo2d44zhrfbC

Zdjęcie przedstawia pasmo górskie. Góry przypominają kształtem piramidy, mają ostre wierzchołki. Są skaliste. Na pierwszym planie jest łąka.

Materiał spłukany z górnej części stoku akumulowany jest w części dolnej w formie stożków napływowych. Określamy go jako utwór deluwialny. Zawiera on głównie materiał drobnoziarnisty, najczęściej piaszczysto‑pylasty. Grubość deluwiów może być bardzo zróżnicowana - odzwierciedla warunki lokalne, w tym sumaryczny czas oddziaływania spłukiwania i podatność pokrywy stokowej na erozję.

Słownik