Przeczytaj
-
Przypomnij, w której epoce powstała Boska komedia oraz kto jest jej autorem. Objaśnij tytuł tego dzieła.
-
Wymień ważne motywy wykorzystane w tym poemacie. Wybierz jeden spośród tych motywów i omów symboliczne znaczenia z nim związane.
-
Co o człowieku i jego życiu mówi Boska komedia? Z czego wynika i na czym polega uniwersalny charakter tego dzieła?
-
Przypomnij znane ci utwory Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, w których odnajdujesz motyw wędrówki i wyjaśnij jego funkcje w tych tekstach.
1. Przypomnij, w której epoce powstała Boska komedia oraz kto jest jej autorem. Objaśnij tytuł tego dzieła.
2. Wymień ważne motywy wykorzystane w tym poemacie. Wybierz jeden spośród tych motywów i omów symboliczne znaczenia z nim związane.
3. Co o człowieku i jego życiu mówi Boska komedia? Z czego wynika i na czym polega uniwersalny charakter tego dzieła?
4. Przypomnij znane ci utwory Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, w których odnajdujesz motyw wędrówki i wyjaśnij jego funkcje w tych tekstach.
Patronat Dantego
Tytuł utworu Zygmunta Krasińskiego jawnie nawiązuje do Boskiej komedii Dantego. Partykuła przecząca nie
wskazuje jednak na radykalnie odmienne sensy zawarte w romantycznym dramacie. O ile u Dantego wędrówka wiodła przez piekło i czyściecczyściec do raju, o tyle u Krasińskiego hrabia Henryk nie opuszcza piekła, żyje w świecie, w którym rządzi szatan. Co prawda w finale dramatu pojawia się wizja zwyciężającego Chrystusa, jednak Galilejczyk interweniuje dopiero wtedy, gdy dopełnia się katastrofa moralna. Tak więc nawiązanie do Dantego jest polemiką z włoskim poetą, który dostrzegał w świecie harmonię i metafizyczny ład. Romantyk widzi upadek dotychczasowego porządku i zwycięstwo sił ciemności. Nie‑Boska komedia zatem to komedia ludzka lub szatańska.
Krasińskiego wizja rewolucjiKonserwatyści francuscyKonserwatyści francuscy, a razem z nimi Krasiński, pytali: Czy rewolucja była tylko czystą negacją? I co z niej wynika w dalszym biegu dziejów? Decydujące znaczenie ma w tym względzie rozmowa hrabiego Henryka z Pankracym. Pankracy rysuje wizje przyszłego raju – Edenu. Hrabia Henryk nie wierzy w raj stworzony przez ludzi dla ludzi na ziemi. Teraz jest za późno. Teraz ów Eden ocieka krwią rewolucji, nie może już stanąć „polubowna ugoda”. Nie ma powrotu do raju przeszłości, nie ma drogi do raju przyszłości. Rewolucja jest repetycjąrepetycją starych zbrodni. Świat stary i świat nowy po równi ze zbrodni się składają. Dlaczego ludzie nie mogą sami stworzyć sobie Edenu?
Sięgnijmy do scen wędrówki hrabiego Henryka przez obóz rewolucji. Tu rysuje się najostrzej orgiastycznyorgiastyczny charakter jej świętowania. Rewolucja rozgrywa się w ekstatycznych szałach, przypominając jakieś gigantyczne SaturnaliaSaturnalia. Cała scena „wędrówki przez piekło” została zbudowana na zasadzie postawienia znaku równości między orgią a rewolucją, rewolucja zaś ukazana przede wszystkim jako wyzwolenie orgiastyczno‑erotyczne. Wedle religioznawców i etnografów orgia to rytualny powrót do chaosu w celu odnowienia […] aktu stwórczego. […]
Rewolucja a etos – to jeden z wielkich problemów XIX wieku. Formowało się przekonanie, że rewolucja stwarza swoje prawo, i ono uświęca jej czyny […]. Krasiński jednak, jak wielu innych, odmówił rewolucji roli twórczyni praw. Ci, którzy krew w rewolucji przelewają, są zbrodniarzami, nie uświęconymi wykonawcami boskich wyroków, jak np. u mistycznego Słowackiego:Bo ty nie myśl, że z Anioły
Tylko Boża myśl nadchodzi;
Czasem Bóg ją we krwi rodzi…„Raju na ziemi” stworzonego przez ludzi nie będzie. Historia ludzka jest bowiem dla Krasińskiego nie‑boska, jest rezultatem złego użytku, jaki ludzie czynią z wolności. Z historii, z działania ludzkiego nieopartego na Bogu, zrodzić się może jedynie kara za zbrodnie, ale nie początek nowego życia, „nowej Epoki” […].
„Satanizm” obozu rewolucji w Nie‑Boskiej komedii […] wynika z nieobecności w niej prawa moralnego. […] Prawo moralne to dla Krasińskiego prawo „miłości” i „przebaczenia”, odwieczne prawo chrześcijańskie.Źródło: Maria Janion, Krasińskiego wizja rewolucji, [w:] tejże, Gorączka romantyczna.
-
Maria Janion pisze, że Krasiński, podobnie jak francuscy konserwatyści, pytał o to, czy rewolucja była tylko czystą negacją. Zredaguj odpowiedź na to pytanie na podstawie wywodu badaczki.
-
Posłuż się odpowiednim cytatem z tekstu Marii Janion oraz przytoczonym przez nią fragmentem wiersza Słowackiego i wyjaśnij, czym była dla tego poety rewolucja. Porównaj tę koncepcję z poglądem Krasińskiego zawartym w Nie-Boskiej komedii.
-
Wyjaśnij, jak rozumiesz sformułowanie:
rewolucja a etos – to jeden z wielkich problemów XIX wieku
. Odnieś się do tej kwestii w dłuższej wypowiedzi pisemnej.
Perspektywa konserwatywna
Nie‑Boska komedia jest dramatem napisanym z wyraźnie określonej perspektywy światopoglądowej. Hrabia Zygmunt Krasiński ujawnia w utworze swoje konserwatywne poglądy społeczne. Nie przypadkiem bohaterem utworu jest hrabia Henryk, arystokrata i poeta. Większość wydarzeń poznajemy z jego punktu widzenia. Widzimy przerażenie złem, władzą szatana, ale zarazem nadzieję na boską interwencję, dzięki której zostanie przywrócony ład. Paradoksalna, bo formułowana przez poetę, nieufność wobec poezji to także konsekwencja poglądów hrabiego – konserwatysty, który chciałby widzieć w świecie stałe, niezmienne i jednoznaczne wartości. Z myśli konserwatywnej wreszcie wyrastają liczne uprzedzenia i uproszczenia w traktowaniu ludzi z różnych grup społecznych – chłopi to ciemny motłoch, Żydzi jako przechrzty skrycie działają na rzecz wywrócenia porządku społecznego, kobiety są albo szalone, albo wyuzdane, łatwo ulegające podszeptom diabła. Konserwatyzm Krasińskiego podszyty jest głębokim pesymizmem: zło ogarnia całą rzeczywistość przedstawioną w dziele.
Słownik
według religii katolickiej: miejsce, gdzie dusze zmarłych odbywają pokutę przed pójściem do nieba; stan dotkliwych przykrości, cierpień
(fr. frénésie – szaleństwo, wściekłość; frénétique – gwałtowny, szaleńczy) – charakterystyczna dla literatury romantycznej tendencja do ukazywania makabrycznych scen, motywów zbrodni, okrucieństwa, szaleństwa, a także ingerencji szatańskich mocy w życie człowieka
(gr. historía – badanie, informacja, opowiadanie; sophía – mądrość) – filozofia historii, filozofia dziejów dotycząca rozważań nad przebiegiem procesu dziejowego oraz sensem dziejów